“Biz öz məqsədimizə çatıb bu ili də uğurla başa vuracağıq”

Hesab edirəm ki, bütövlükdə, ilin altı ayında görülmüş işlərə müsbət qiymət vermək olar. Bu il çox çətin ildir, təkcə bizim üçün yox, bütün dünya üçün. Təsadüfi deyil ki, aparıcı beynəlxalq maliyyə qurumlarının verdiyi açıqlamaya görə, dünyanın 150 ölkəsindən çoxu maliyyə yardımı üçün beynəlxalq maliyyə qurumlarına müraciət edib. Azərbaycanın adı bu siyahıda yoxdur. Azərbaycan öz inkişafını öz hesabına təmin edir.

İlham ƏLİYEV

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2020-ci ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında dövlətimizin başçısı hesabat dövrünün yekunlarının müzakirə edilməsinin müsbət hal olduğunu diqqətə çatdıraraq, bu ənənənin öz bəhrəsini verdiyini xatırladıb. Bildirib ki, belə toplantılarda həm görülən işlər, buraxılan nöqsanlar təhlil olunur, eyni zamanda, gələcək fəaliyyət üçün praktiki addımların atılması müəyyənləşdirilir. Təbii ki, hər ilin əvvəlində qarşıdakı aylarda görüləcək işlər haqqında qərar verilir, tədbirlər planı təsdiqlənir. Ancaq həyat yerində durmur, dəyişir və yeni çağırışlar üzə çıxır. Belə olan halda, əlbəttə, planlarda da düzəlişlər edilir. Bundan əsas məqsəd isə ölkəmizin uğurlu inkişafını sürətləndirməkdir.

Dövlətimizin başçısı çıxışının əvvəlində son günlər ərzində Ermənistan-Azərbaycan dövlət sərhədinin Tovuz istiqamətində baş verən hadisələr barədə məlumat verərək, əməliyyat zamanı düşmənə sarsıdıcı zərbələr vurulduğunu, onlarla erməni hərbçisinin məhv edildiyini, onların sərhədboyu yerləşən dayaq məntəqələrinin böyük hissəsinin dəqiqliklə dağıdıldığını və bununla da Azərbaycan Ordusunun bir daha öz üstünlüyünü göstərdiyini vurğulayıb. Eyni zamanda, bu əməliyyatın Ordumuzun şanlı tarixində öz yeri olacağını da diqqətə çatdırıb.

İclasda Azərbaycan ictimaiyyətinin diqqətini çəkən bir sıra digər siyasi məsələlərlə bərabər, ölkəmizdə COVID-19 pandemiyasına qarşı aparılan mübarizə tədbirləri barədə də ətraflı bəhs edilib.

Xatırladaq ki, bu dəhşətli bəla özünü büruzə verdiyi ilk günlərdən Azərbaycan Prezidentinin rəhbərliyi ilə koronavirus infeksiyası ilə mübarizədə bütün zəruri tədbirlər həyata keçirilib, pandemiya ilə əlaqədar məsələlər ciddi nəzarətdə saxlanılıb, müvafiq strukturlar tərəfindən COVİD- 19-un geniş yayılmasının qarşısını almaq və insanların həyatını maksimum şəkildə qorumaq kimi vəzifələrə ciddi şəkildə yanaşılıb. Etiraf edək ki, bunun müsbət nəticəsi olub. Başqa sözlə, xüsusi karantin rejimi dövründə, sərt qadağalar şəraitində yoluxma hallarının sayı minimuma endirilib, ölkəmizdə ölüm halları çox aşağı səviyyədə olub, xüsusi rejimli xəstəxanalarda müalicə olunaraq sağalanların sayı yeni yoluxma hallarının sayını kəskin üstələyib.

İclasda hazırda koronavirus xəstələrinin ölkəmizin 35 şəhər və rayonunda yerləşən 50 xəstəxanasında müalicə aldıqları, həmin xəstəxanaların 36-sının dövlət başçısının sərəncamı ilə son dövrdə inşa edildiyi, qısa müddətdə modul tipli xəstəxanaların istifadəyə verildiyi vurğulanıb. Eyni zamanda, əlavə olaraq, son günlər koronavirusla mübarizəyə ambulator tipli müəssisələrin də cəlb olunduğu, onların 40-nın Bakıda simptomsuz yoluxmuş şəxslərə evdə xidmət göstərmək üçün ayrıldığı diqqətə çatdırılıb.

Nazirlər Kabinetinin iclasında ölkə rəhbərinə pandemiyaya qarşı aparılan mübarizə tədbirləri barədə verilən məlumatda, həmçinin bildirilib ki, bu gün xəstəliyin müalicəsi üçün ayrılan çarpayıların ümumi sayı 10 mindən artıqdır və hazırda bu istiqamətdə işlər davam etdirilir. Qısa müddətdə 300-dən artıq süni tənəffüs aparatları ölkəyə gətirilərək, xəstəxanalara verilib. Ən müasir ECMO cihazlarının sayı artırılıb, təcili tibbi yardım xidmətləri göstərən avtomobillərə olan tələbatın ödənilməsi məqsədilə dövlət başçısının tapşırığı ilə xaricdən sifariş olunan 84 avtomobil ölkəyə gətirilərək tibb müəssisələrinə paylanılıb. İyul-avqust aylarında əlavə olaraq 100 təcili yardım avtomobilinin gətirilməsi də planlaşdırılıb. Koronavirus infeksiyasının müəyyənləşdirilməsi üçün xüsusiləşdirilmiş laboratoriyaların sayı 30-a, bununla da, gündəlik testlərin sayı 10 minə çatdırılıb. Yaxın zamanlarda əlavə olaraq laboratoriyaların sayının artırılması və testlərin sayının 12-13 min həddində olması nəzərdə tutulub. Bütün bunlarla bərabər, qısa müddət ərzində 50 milyondan artıq maska Azərbaycana idxal olunub, eyni zamanda, operativ görülmüş işlər nəticəsində yerli istehsal təşkil olunub və nəticədə 10 milyona qədər maska istehsal edilib. Bu gün Azərbaycanda 14 milyondan artıq maska var və yerli istehsal davam edir.

İclasda bu il martın 24-dən etibarən “Sanitar-epidemioloji salamatlıq haqqında” Qanuna əsasən xüsusi karantin rejimi çərçivəsində tətbiq edilən məhdudiyyətlər ölkə iqtisadiyyatına təbii olaraq mənfi təsirini göstərib. Buna görə də Prezident İlham Əliyevin 19 mart 2020-ci il tarixli sərəncamı ilə pandemiyadan əziyyət çəkən işsiz şəxslərə, aztəminatlı təbəqələrə, fəaliyyəti məhdudlaşdırılmış sahibkarlıq subyektlərinə kömək, ictimai iş yerlərinin yaradılması, özünüməşğulluq proqramının genişləndirilməsi, səhiyyə sisteminin gücləndirilməsi məqsədilə 1,5 milyard manatlıq tədbirlər planı hazırlanıb. Ümumiyyətlə, bütün mənbələr hesabına iqtisadiyyata bu dövr ərzində bütövlükdə 3,5 milyard manat həcmində sosial-iqtisadi yardım paketi müəyyənləşdirilib.

Xüsusi karantin rejimi dövründə məhdudlaşdırıcı tədbirlər müsbət nəticə verib və bununla əlaqədar may ayının ortalarından Operativ Qərargah tərəfindən yumşalma prosesinin həyata keçirilməsinə başlanılıb. Lakin əfsuslar olsun ki, bundan bir müddət sonra sanitar-epidemioloji qaydalara riayət olunmaması səbəbindən xəstəliyin sayı artıb. Bu cür halların qarşısını almaq məqsədilə operativ qərargah təkrar olaraq məhdudlaşdırıcı tədbirlər reallaşdırıb və respublikanın 16 şəhər və rayonda xüsusi karantin rejimi tətbiq edilib. Pandemiya ilə mübarizədə həyata keçirilən tədbirlərin düzgün istiqamətdə aparılmasının nəticəsidir ki, son günlərdə xəstəliklə əlaqədar rəqəmlərdə müsbət tendensiya müşahidə olunub.

İclasda dövlətimizin başçısının və Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın göstərişi ilə Türkiyə, Rusiya və Kubadan olan böyük təcrübəyə malik tibb mütəxəssislərindən ibarət heyətin Azərbaycana gətirilməsi və xəstəxanalarda həkimlərimizlə birgə işləməsinin təşkil olunması, eyni zamanda, Çindən ixtisaslaşmış həkim və ekspertlərindən ibarət tibbi heyətin ölkəmizdə pandemiya ilə mübarizəyə və Azərbaycan həkimləri ilə təcrübə mübadiləsinə cəlb edilməsi də diqqətə çatdırılıb.

Dövlətimizin başçısının həkimlərin əməyinə və fədakarlığına daim yüksək qiymət verməsi ilə əlaqədar gerçəkləşdirilən tədbirlər barədə də danışılıb. Ölkə Prezidentinin imzaladığı müvafiq sərəncama əsasən koronavirusla əlaqəli əmək şəraitinə görə dövlət tibb müəssisələrində çalışan işçilərin sosial rifahının yaxşılaşdırılması məqsədilə onların əməkhaqlarına aylıq vəzifə maaşının 3-5 mislinədək müddətli əlavə müəyyənləşdirilməsi, mart-iyun aylarında bu prosesin icra edildiyi, ümumiyyətlə, koronavirus pandemiyasının qarşısının alınması, onunla mübarizə üçün səhiyyə sahəsinə 250 milyon manatdan artıq vəsait ayrılması da vurğulanıb.

İclasda bildirilib ki, respublikada su ehtiyatlarının az olması, iqlim dəyişməsi və orta temperaturun yüksəlməsi, qonşu ölkələrdən daxil olan yerüstü su ehtiyatlarının, çaylarda sululuğun və yağıntıların əhəmiyyətli dərəcədə azalması, digər tərəfdən iqtisadiyyatın, o cümlədən kənd təsərrüfatının inkişafı, əkin sahələrinin, suvarma, habelə içməli su təchizatı üzrə şəbəkələrin genişləndirilməsi nəticəsində suya tələbatın artması son illərdə ölkədə su çatışmazlığını şərtləndirib. Bu baxımdan, xüsusilə cari ildə respublikamızın su ehtiyatları sahəsində gərgin vəziyyət yaranıb. Hazırda əsas su anbarlarında 20,5 milyard kubmetr tutuma qarşı əvvəlki illərdən kəskin aşağı səviyyədə – cəmi 11,3 milyard kubmetr su mövcuddur ki, bunun 8,6 milyard kubmetri “ölü” həcmdir. Azərbaycan Prezidentinin rəhbərliyi ilə əvvəlki illərdə böyük həcmdə işlərin həyata keçirilməsinə, ehtiyat tədbirlərin görülməsinə, məsələn, Taxtakörpü, Şəmkirçay, Naxçıvanda Heydər Əliyev (Vayxır) su anbarlarının, Oğuz-Qəbələ- Bakı su kəmərinin və digər layihələrin inşa edilməsinə baxmayaraq, hazırda kəskin su çatışmazlığı müşahidə edilir.

Yaranan vəziyyətdən çıxmaq üçün ölkə rəhbərinin müvafiq sərəncamı ilə komissiya yaradılıb. Artıq komissiya intensiv fəaliyyətə başlayıb, bütün aidiyyəti qurumların koordinasiyası təmin edilib, su ehtiyatları barədə operativ məlumat sistemi qurulub, alınan məlumatların gündəlik təhlili və nəzarəti gerçəkləşdirilib. Vəziyyətin ciddiliyi nəzərə alınaraq, xüsusi əhəmiyyətə malik Mingəçevir və Ceyranbatan su anbarları üzrə suvarma, içməli su təchizatı və energetika məqsədləri üçün sudan istifadə rejimi təsdiq olunib.

Hazırda yaradılan proqram təminatı sayəsində qrafiklər “Elektron kənd təsərrüfatı” informasiya sisteminə inteqrasiya olunur. Suvarmaya dair problemlərin operativ qaydada həlli məqsədilə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi ilə “Azmelsutəsərrüfat” ASC-nin fəaliyyəti əlaqələndirilib, “Çağrı mərkəzi” (8770) yaradılıb.

Su ehtiyatlarının formalaşması və istifadəsi üzrə ümumi dəyərləndirmələrin aparılmasına imkan verən su təsərrüfatı balansı hazırlanıb və bu, əvvəlki üç ilin faktiki, cari ilin gözlənilən və növbəti ilin proqnoz göstəricilərini əks etdirir.

İclasda ölkənin maliyyə vəziyyəti barədə də dövlət başçısına məlumat verilib. Bildirilib ki, pandemiyanın cari ildə ölkə iqtisadiyyatı üçün törətdiyi mənfi fəsadlara baxmayaraq, büdcə gəlirləri üzrə proqnozlar artıqlaması ilə icra olunub. Dövlət büdcəsinin gəlirləri proqnoza qarşı 2,9 faiz və ya 338 milyon manat çox icra olunmaqla 12 milyard 23 milyon manat təşkil edib. Daxilolmalar üzrə proqnoz göstəricilərini İqtisadiyyat Nazirliyinin Dövlət Vergi Xidməti 327 milyon manat və yaxud 8,9 faiz, Dövlət Gömrük Komitəsi 98 milyon manat və ya 5,1 faiz artıqlaması ilə icra edib. Dövlət Neft Fondunun dövlət büdcəsinə transferti üzrə daxilolmalar 100 faiz, digər daxilolmalar üzrə proqnoz isə 15,2 milyon manat çox icra olunub. Büdcə təşkilatlarının büdcədənkənar daxilolmaları üzrə proqnozun 102 milyon manat az, dövlət büdcəsi xərclərinin isə 105 milyon manat artıq və ya 100,9 faiz icra olunmasına baxmayaraq, 2020-ci il iyulun 1-i tarixinə dövlət büdcəsində 292 milyon manat məbləğində və ya proqnozdan 233 milyon manat çox profisit yaranıb.

Dövlət investisiya proqramı çərçivəsində investisiya layihələrinin həyata keçirilməsi üçün ayrılmış vəsaitin 44,3 faizinin və yaxud 1 milyard 835 milyon manatının maliyyələşdirilməsi təmin edilib. Dövlət borcuna xidmətlə bağlı xərclər isə 881 milyon manat təşkil edib.

Pandemiya ilə mübarizə tədbirləri, onun ölkə iqtisadiyyatında yaratdığı mənfi təsirlərin azaldılması üçün Azərbaycan Prezidentinin müvafiq sərəncamları ilə dövlət büdcəsindən ayrılmış 1 milyard 409 milyon manat vəsaitdən 6 ay ərzində 752 milyon manat vəsaitin maliyyələşdirilməsi təmin olunub. Bu mənbədən səhiyyə sahəsinə ayrılmış 250 milyon manat vəsaitdən 149 milyon manat, sosial-iqtisadi dəstək tədbirləri üzrə ayrılmış 570 milyon manat vəsaitdən 281 milyon manat, sosial təminat dəstək tədbirləri üzrə ayrılmış 309 milyon manat vəsaitdən 244 milyon manat, dövlət şirkətlərinə maliyyə dəstəyinin göstərilməsi ilə bağlı ayrılmış 280 milyon vəsaitdən isə 118 milyon manat artıq istifadə edilib.

Bu ilin ilk yarısında həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində valyuta bazarı tarazlaşıb. İlin ilk 5 ayında 2,9 faizlik inflyasiya qeydə alınıb. Aparılan sorğular göstərib ki, həm əhalinin, həm də biznesin inflyasiya göstəriciləri sabitləşib. Bu ilin sonunda inflyasiya 3-3,5 faiz səviyyəsində proqnozlaşdırılıb. Pul-kredit və faiz siyasətinin yumşaldılması ardıcıl olaraq davam etdirilib və ilin əvvəlindən faiz dərəcəsi 7,5 faizdən 7 faizə endirilib.

Pandemiyanın nəticələrini aradan qaldırmağa imkan verən antiböhran tədbirlərinə Mərkəzi Bank da qoşulub. Hazırda verilən requlyativ güzəştlərə uyğun olaraq, banklara 1 milyard manat məbləğində kreditlərin restrukturizasiyası ilə əlaqədar 64 mindən çox müraciət olunub.

Banklar tərəfindən həmin müraciətlərə operativ baxılır. Artıq biznes kreditlər üzrə 58 faiz, ipoteka kreditləri üzrə 77 faiz, əhalinin istehlak kreditləri üzrə isə 84 faiz müraciətlər icra edilərək, restrukturizasiya olunub. Əhaliyə biznesə möhlətlər verilib və bu, onlara bir qədər yüngüllük gətirib. Çünki onlar pandemiya dövründə öz gəlirlərini itiriblər.

Tədbirlər Planının növbəti istiqaməti pandemiyadan zərər çəkmiş sahələrdə çalışan muzdlu işçilərin əməkhaqqının müəyyən hissəsinin ödənilməsi və fərdi, o cümlədən mikrosahibkarlara maliyyə dəstəyinin göstərilməsidir. Cari il iyulun 1-dək muzdlu işçilərin əməkhaqlarının kompensasiyası çərçivəsində 24 min 300 vergiödəyicisi üzrə 210 min muzdlu işçiyə 95 milyon manat vəsait ödənilib. Bundan başqa, fərdi, o cümlədən mikrosahibkarlara maliyyə dəstəyi paketi çərçivəsində 105,6 min vergiödəyicisinə 63 milyon vəsait verilib.

Tədbirlər Planının mühüm istiqamətlərindən biri də pandemiyadan zərər çəkən sahələrdə fəaliyyət göstərən sahibkarlıq subyektlərinə ayrılacaq 500 milyon manat yeni bank kreditləri üzrə dövlət zəmanətlərinin verilməsi, yeni və 1 milyard həcmində mövcud kreditlər üzrə faizlərin subsidiyalaşdırılmasıdır. Hazırda hər iki mexanizm İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən yaradılan və ölkədə ilk dəfə tətbiq olunan rəqəmsal kredit platforması vasitəsilə həyata keçirilir. Sahibkarlar tərəfindən kredit təşkilatlarına 318 milyon manat kredit əldə olunması üçün artıq 820 müraciət olunub. Üç milyon manat məbləğində kreditlərin rəsmiləşdirilməsi prosesinə başlanıb. Yəni, banklar tərəfindən də müvafiq qaydalara uyğun olaraq razılıq verilib. Avqust ayının 1-dək isə platformada sahibkarlara eyni vaxtda 3 bank seçmək imkanı yaradılacaq.

Hesabat dövründə aqrar sahənin inkişafı istiqamətində də davamlı tədbirlər həyata keçirilib. Xüsusi karantin rejimi dövründə bölgələrdə mineral gübrə, pestisid, toxum təchizatı və satışı, kənd təsərrüfatı texnikalarının məhdudiyyətsiz hərəkəti təmin edilib. İndiyədək əhalinin kənd təsərrüfatı məhsulları ilə təminatında xüsusi bir problem qeydə alınmayıb. Hazırda əsas diqqət taxıl biçininin yekunlaşmasına yönəlib, ölkə üzrə bir milyon hektardan artıq taxıl sahəsində məhsul yığımı aparılmaqdadır. Taxıl biçinində bu günlərdə, ümumiyyətlə, 1700-dən artıq kombayn iştirak edib və Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən biçinə 700-ə yaxın kombayn cəlb olunub. Hazırkı dövrə qədər 860 min hektardan çox sahədə taxıl biçini aparılıb, sahələrdən bu günədək ilkin olaraq 2,7 milyon tondan artıq məhsul toplanılıb. Taxıl üzrə orta məhsuldarlıq hər hektarda 31,5 sentner təşkil edib. Müvafiq olaraq buğda üzrə orta məhsuldarlıq 32,3 sentner, arpa üzrə isə 30,1 sentnerdir.

Hesabat dövründə bitkiçilik məhsulları istehsalında artım dinamikası davam edib. Cari ilin 6 ayı ərzində ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 6,2 faiz çox tərəvəz, 5,3 faiz çox meyvə və giləmeyvə, 9,7 faiz çox kartof istehsal olunub.

Hazırkı günlər aqrar sektorda təsərrüfat fəaliyyətinin ən qızğın dövrüdür. Dövlətin fermerlərə göstərdiyi qayğı və davamlı dəstək onların daha da yüksək nəticələr əldə etməsini şərtləndirir. Bu sahəyə göstərilən daimi diqqət fermerlərin məsuliyyətini də artırır.

Bütün bunlar isə dövlət başçısı tərəfindən ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün qarşıya qoyulan vəzifələrin bu il də layiqincə yerinə yetiriləcəyindən və xüsusilə pandemiya və quraqlıq şəraitində kənd təsərrüfatının bütün istiqamətlərində yüksək məhsuldarlıq əldə olunacağından xəbər verir.

Vaqif BAYRAMOV

Xalq qəzeti 2020.- 19 iyul.- S.3.