Qələbələr salnaməsi
yazan Ali Baş Komandan
Sovet İttifaqının süqutundan
sonra Ermənistanın
başladığı genişmiqyaslı
işğalçılıq müharibəsinin gedişində
Azərbaycan ərazisinin
20 faizi, yəni Dağlıq Qarabağ bölgəsi və onun ətrafındakı 7
rayon – Laçın, Kəlbəcər,
Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl, Qubadlı,
Zəngilan rayonları
düşmən ölkənin
silahlı qüvvələri
tərəfindən işğal
olundu, 20 mindən çox azərbaycanlı
qətlə yetirildi. Ermənistandan və Azərbaycanın
işğal edilən
bölgəsindən 1 milyondan
çox azərbaycanlı
didərgin salındı.
İşğalçılıq müharibəsinin gedişində azərbaycanlı
əhaliyə qarşı
bir sıra soyqırımı cinayətləri
də törədildi.
Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev 1993-cü ilin iyun ayında hakimiyyətə qayıtdıqdan
sonra isə düşmənə müqavimət
gücləndirildi. Ordu quruculuğu
və silahlı qüvvələrimizin möhkəmləndirilməsi
sahəsində görülən
düşünülmüş tədbirlər işğalçının
hərbi birləşmələrinə
ağır zərbələr
endirilməsini və yağı tapdağındakı
bəzi ərazilərimizin,
o cümlədən Füzuli
rayonunun strateji əhəmiyyət daşıyan
Horadiz qəsəbəsinin
azad olunmasını şərtləndirdi. Belə bir
şəraitdə, yəni
Azərbaycanın əvvəlki
gücsüz və taqətsiz ölkə olmadığını anlayan
Ermənistan 1994-cü ilin
mayında atəşkəs
imzalamağa razılaşdı.
Beləliklə, Ermənistan–
Azərbaycan, Dağlıq
Qarabağ münaqişəsinin
dinc yolla aradan qaldırılması
üçün mötəbər
beynəlxalq təşkilatların
köməyi ilə aparılan danışıqlara
əlverişli şərait
yarandı. Həmçinin
həmin qurumlar tərəfindən qəbul
edilən sənədlər
münaqişənin nizama
salınmasının hüquqi
bazasının ayrılmaz
hissəsini təşkil
etdi: BMT Təhlükəsizlik
Şurasının 1993-cü ildə qəbul etdiyi 822, 853, 874 və 884 nömrəli qətnamələrdə,
eləcə də BMT
Baş Məclisinin
2008-ci ildə qəbul
etdiyi 62/243 nömrəli
qətnamədə Azərbaycanın
suverenliyi, ərazi bütövlüyü və
sərhədlərinin toxunulmazlığı
birmənalı şəkildə
təsdiqləndi və
Ermənistan silahlı
qüvvələrinin işğalı
altındakı ərazilərimizdən
dərhal və qeyd-şərtsiz çıxarılması
tələb olundu. Avropa Parlamenti, Avropa Şurası Parlament Assambleyası, İslam Əməkdaşlığı
Təşkilatı, Qoşulmama
Hərəkatı, Avropa
İnsan Hüquqları
Məhkəməsi və
digər mötəbər
beynəlxalq qurumların
ayrı-ayrı illərdə
qəbul etdikləri sənədlərdə də
düşmən ölkənin
silahlı qüvvələrinin
işğalda saxladığı
bütün ərazilərdən
çıxarılması tələb
olundu, habelə torpaqlarından didərgin
düşən insanların
öz yurdlarına geri dönmələri hüququ bildirildi.
Münaqişənin nizama salınması üçün
vasitəçilik səyləri
göstərən ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədr ölkələrinin, yəni
Amerika Birləşmiş
Ştatları, Rusiya və Fransanın dövlət başçıları
tərəfindən status-kvonun
qəbuledilməzliyi diqqətə
çatdırılmaqla bərabər,
məsələnin tezliklə
öz həllini tapması dəfələrlə
bəyan edildi. Həmsədrlərin irəli sürdüyü
və Azərbaycan tərəfindən qəbul
olunan Madrid prinsipləri
də münaqişənin
nizama salınmasına
yönəldildi. Ümumiyyətlə,
uzun illər boyu aparılan danışıqlarda Azərbaycan
tərəfi daim təmkinli davranaraq, sülh prosesinə sadiqlik göstərdi, işğalın aradan qaldırılmasına, ölkəmizin
ərazi bütövlüyünün
bərpasına, didərgin
düşən soydaşlarımızın
doğma yurdlarına qayıtmalarına hər
hansı şəkildə
kömək göstərə
biləcək bütün
təkliflərə anlayışla
yanaşdı. Təəssüf ki, münaqişənin həlli istiqamətində
göstərilən bütün
beynəlxalq səylər
Ermənistanın qeyri-konstruktiv
və pozucu mövqeyi üzündən
heç bir səmərə vermədi.
İşğalçı dövlətin rəhbərliyinin
cəzasız qalması,
eyni zamanda, onun bölgədə sülh və sabitlik yaradılmasında
marağı olmayan xarici qüvvələrin dəstəyindən yararlanması
səbəbindən danışıqlar
prosesi heç bir nəticə vermədi.
Ötən dövrdə Ermənistan ordusu atəşkəs rejimini dəfələrlə
pozdu. Aprel və Tərtər
döyüşlərində isə yeni ərazilər
işğal etməyə
cəhd göstərdi.
Bütün bunlarla yanaşı, Dağlıq Qarabağda yaradılan qondarma rejim başçısı
Şuşada özünə
“andiçmə” mərasimi
keçirdi. Eyni zamanda, düşmən tərəfindən oyuncaq
qurumun “parlamentinin” Şuşaya köçürülməsi,
qanunsuz məskunlaşdırma
siyasətinin genişləndirilməsi,
danışıqların formatının
dəyişdirilməsi iddiaları
səsləndirildi, hətta
danışıqları davam
etdirmək üçün
Azərbaycan qarşısında
üzdəniraq şərtlər
qoymaqdan belə çəkinilmədi.
Ermənistanın dövlət başçısının
irəli sürdüyü
“Qarabağ Ermənistandır
və nöqtə”, Ermənistan müdafiə
nazirinin vurğuladığı
“yeni ərazilər üçün yeni müharibə” iddiaları
işğalçı ölkə
rəhbərliyinin əsl
niyyətlərini üzə
çıxardı. Bu məsuliyyətsiz davranış
və bəyanatlara beynəlxalq təşkilatlar,
eləcə də düşməni sülhə
sövq etməli olan Minsk qrupunun həmsədr ölkələri
tərəfindən heç
bir münasibət bildirilməməsi Ermənistanın
canfəşanlığının artmasına, daha çox əl-qol açmasına gətirib
çıxardı.
Ermənistan odusunun sentyabrın 27-də
təxribat törədərək,
ölkəmizə hücuma
keçməsi, müxtəlif
növ silahlardan, o cümlədən ağır
artilleriyadan istifadə
edərək yaşayış
məntəqələrimizi və hərbi mövqelərimizi bir neçə istiqamətdən
atəşə tutması
Azərbaycanı əks-hücum
əməliyyatlarına başlamağa
məcbur etdi. Prezident,
Silahlı Qüvvələrin
Ali Baş Komandanı
İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusu 44 gün davam edən müharibə gedişində möhtəşəm
qələbələr qazanaraq,
dünya hərb tarixinə yeni şanlı səhifələr
yazdı. Beləliklə, Silahlı Qüvvələrimizin
kompleks inkişafı
və modernləşdirilməsi
ilə bağlı
son 17 ildə həyata
keçirilən hərbi
siyasətin səmərəliliyi
döyüş meydanında
təcəssümünü tapdı.
Sentyabrın 27-dən başlayan, 44 gün davam edən və Dağlıq Qarabağ da daxil olmaqla
işğal altındakı
ərazilərimzin qaytarılması
ilə nəticələnən
Vətən müharibəsi
tariximizin ən parlaq səhifəsinə,
Azərbaycan xalqının
iftixar və qürur mənbəyinə
çevrildi. Azərbaycan xalqı
öz liderinin – müzəffər Ali Baş
Komandan İlham Əliyevin ətrafında
sıx birləşərək
bütün dünyaya
öz gücünü,
mətinliyini, mübarizliyini
nümayiş etdirdi.
Prezident
İlham Əliyev hərb meydanında müzəffər sərkərdə,
diplomatik cəbhədə
böyük strateq nümunəsi ortaya qoydu, informasiya müharibəsində Azərbaycanın
haqq səsi oldu, cəsarətlə bütün təzyiqlərə
sinə gərdi, öz xalqı ilə vəhdətdə olan lider kimi
mübarizlik rəmzinə
çevrildi.
Otuz il işğal
altında olan əzəli torpaqlarımız
– Cəbrayıl, Füzuli,
Zəngilan, Qubadlı
rayonları, Şuşa
şəhəri, Hadrut
qəsəbəsi, digər
yaşayış məntəqələri,
strateji yüksəkliklər
işğaldan azad edildi. Hər bir kəndin,
qəsəbənin, şəhərin
azad olunması xalqımız tərəfindən
el bayramı kimi, böyük sevinclə qarşılandı.
Azərbaycan əsgəri əsl qəhrəmanlıq, mərdlik,
şücaət, rəşadət
nümunəsinə çevrildi. Düşmənin 30 ildir qurduğu, milyonlarla vəsait sərf etdiyi nəhəng istehkamlar qısa müddətdə
darmadağın edildi,
ordumuzun tətbiq etdiyi müharibə strategiyası müasir dövr hərb tarixinə qabaqcıl nümunə kimi həkk olundu.
Ermənistan ordusu, ermənilərin özləri haqqında yaratdığı “məğlubedilməzlik”
mifi pozuldu, düşmən ordunun yüzlərlə texnikası,
minlərlə canlı
qüvvəsi məhv
edildi.
Noyabrın 8-də Şuşanın, 9-da 70-dən
artıq kəndin, 1 qəsəbənin, 8 strateji
yüksəkliyin alınması,
bunun ardınca, noyabrın 10-da Ermənistanın
ağ bayraq qaldırması, kapitulyasiya
etməsi tariximizə
zəfər həftəsi
kimi həkk olundu.
Beləliklə, Azərbaycan, Rusiya
prezidentləri və Ermənistanın baş naziri tərəfindən imzalanan birgə bəyanatla 30 ildən artıq davam edən münaqişəyə,
Azərbaycan torpaqlarının
işğalına son qoyuldu,
Cənubi Qafqaz bölgəsinin gələcək
inkişafına yönələn
fəaliyyətin yeni formatı şərtləndirildi.
Bəyanatın müddəalarına uyğun olaraq, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zonasında
atəşin və bütün hərbi əməliyyatların dayandırılması
elan edildi. Bu il dekabrın
1-dək Kəlbəcər, Ağdam və Laçın rayonları
mərhələ-mərhələ Azərbaycan Respublikasına
qaytarılması qərara
alındı. Dağlıq
Qarabağda təmas xətti və Laçın dəhlizi boyu 5 il
müddətinə Rusiya
Federasiyasının sülhməramlı
kontingenti yerləşdirildi.
Daxili məcburi köçkünlər
və qaçqınların
Dağlıq Qarabağın
ərazisinə və
ətraf rayonlara BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı
Ofisinin nəzarəti
altında qayıtmaları,
hərbi əsirlərin,
girovların və digər saxlanılan şəxslərin, habelə
cəsədlərin mübadiləsinin
həyata keçirilməsi,
bölgədə bütün
iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin
bərpası nəzərdə
tutuldu. Ermənistan tərəfindən vətəndaşların, nəqliyyat
vasitələrinin və
yüklərin hər
iki istiqamətdə maneəsiz hərəkətinin
təşkili məqsədi
ilə Azərbaycanın
qərb rayonları ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat əlaqəsinin təhlükəsizliyinə
zəmanət verildi.
Tərəflərin razılığı əsasında Naxçıvan
Muxtar Respublikası ilə Azərbaycanın qərb rayonlarını birləşdirən yeni nəqliyyat kommunikasiyalarının
inşasının reallaşdırılması
qərara alındı.
Vaqif BAYRAMOV
Xalq qəzeti 2020.- 18 noyabr.- S.7.