Gözün aydın, Ağdamlı Azərbaycan
Ağdamımızın işğalına son qoyuldu! Bu tarixi
hadisə münasibəti ilə ən böyük
təbriklərimiz və təşəkkürlərimiz
Şanlı Ordumuza, Ordumuzun
Müzəffər Ali Baş
Komandanınadır! Ölkə başçısının Ağdam rayonunun işğaldan azad
olunması münasibətilə xalqa
müraciətində vurğuladığı kimi,
“Ağdam üçün
yeni dövr başlayır.
...Ağdamın işğaldan
azad edilməsi Şanlı Hərbi Qələbə
nəticəsində mümkün olmuşdur. Əgər Azərbaycan Ermənistanı
döyüş meydanında məğlub
etməsəydi, Ermənistan öz xoşu ilə bizim
torpaqlarımızdan çıxmayacaqdı. Bunu
deməyə əsas verən bir çox amillər var.
İlk növbədə, o
bölgələrdə – işğal edilmiş torpaqlarda qurulmuş istehkamlar, oraya böyük vəsait
xərclənib. O istehkamlar elə qurulub ki, Azərbaycan Ordusu oradan keçə
bilməsin. Amma yenə də səhv etdilər.
Bizim gücümüzü
düzgün hesablaya
bilmədilər. Bilmirdilər ki, bu gün Azərbaycan Ordusu, Azərbaycan vətəndaşı nəyə
qadirdir. Bilmirdilər ki,
bizi o qələbəyə
aparan həm gücümüzdür,
texniki təchizatımızdır, həm
də mənəvi ruhumuzdur. Bilmirdilər
ki, Azərbaycan xalqı bütün
bu illər ərzində bir
arzu ilə yaşayır ki,
öz dədə-baba torpağına
qayıtsın. Bütün bu amillər və digər amillər bu qələbəni şərtləndirdi”.
Ağdam!.. Qarabağın
Ağdamı!.. Azərbaycanın Ağdamı!..
...Ağdamda bir neçə dəfə olmuşam.
Sonuncu dəfə işğaldan
bir neçə ay
öncə getmişdim. Bu
şəhərlə bağlı özünəməxsus
xatirələrim var. Çox
inanıram ki, tezliklə o
gözəl şəhər yenidən qurulacaq,
Ağdama qaynar həyat
qayıdacaq. O qaynar həyatın
içində mədəniyyət müəssisələrinin
öz ziyarətçilərini qəbul
edəcəyi günü həyəcanla
gözləyirik. O sırada, tarixi-mədəni abidələrin,
bütün mədəniyyət obyektlərinin
bərpa olunacağına inanmımız sabitdir.
Ağdamlı həmvətənlərimiz
artıq məcburi köçkün deyil! Bu,
doğrudan da tarixi hadisədir! Gözümüz bir daha aydın olsun!
Bəli, tarix Azərbaycanı, Azərbaycanın dövlət
başçısını haqlı çıxardı. Ermənistan
– Azərbaycan elan olunmamış müharibəsinin,
torpaqlarımızın işğaldan
azad edilməsi Ermənistanın təqsiri
üzündən siyasi-diplomatik
yolla mümkün olmadı, məhz hərbi-siyasi yol öz müsbət nəticəsini verdi.
Baxmayaraq ki, Azərbaycan
Respublikası 30 ilə
yaxın müddətdə
məhz siyasi-diplomatik
yolla həll variantı üçün
nə mümkündürsə,
onu etdi. Bütün dünya aydın şəkildə gördü
ki, məhz işğalçı Ermənistanın
hüquq tanımaz mövqeyinə görə
bu həll mümkün olmadı.
Beləliklə, “Azərbaycanın dəmir yumruğu” öz tarixi missiyasını yerinə
yetirdi. Bununla da BMT Təhlükəsizlik
Şurasının müvafiq
Qətnaməsi yerinə
yetirilmiş oldu.
BMT-nin 29 iyul 1993-cü il tarixli
853 saylı qətnaməsi
bölgədəki hərbi
əməliyyatlara son verməyi,
erməni qoşunlarının
Ağdamı və
son dövrlərdə işğal
etdiyi Azərbaycan torpaqlarınından geri çəkilməsini tələb
edirdi. Yəni öz ərazimizi azad etmək bizim tam qanuni haqqımızdır – bu, beynəlxalq hüquqla da belədir, tarixi əsaslarla da, mənəvi faktura ilə də...
Bu gün yaşadığımız
günlər, yaşadığımız
anlar hər bir azərbaycanlının
yaddaşında əbədi
qalacaq.
Ağdamın işğaldan azad olunması noyabrın 10-da
imzalanmış üçtərəfli
Bəyanatın müvafiq
maddəsinin yerinə
yetirilməsidir.
Respublikamızın Ağdamı hərbi əməliyyat keçirmədən,
siyasi yolla işğaldan azad edərək öz yurisdiksiyasına qaytarması
dünyada örnəyi
o qədər də çox rastlanmayan nadir hadisələrdəndir.
1993-cü
il iyulun
23-də Ermənistan Silahlı
Qüvvələri Qarabağın
mərkəzində yerləşən
Ağdamın böyük
hissəsini işğal
etmişdi. Ərazisi
1 094 kvadratkilometr olan Ağdamın 846,8 kvadratkilometri,
yəni 77,4 faizi, bir şəhər və 80 kəndi ermənilərin əlinə
keçmişdi (o vaxta
qədər Ağdamın
1 şəhər, 124 kəndi
vardı). İlkin hesablamalara görə,
işğal olunan rayona, ən azı, 13 milyard 135 milyon ABŞ dolları məbləğində ziyan
vurub. Təsəvvür
edin: Ermənistan Respublikasının 2020-ci il
dövlət büdcəsinin
xərcləri 3,8 milyard dollara yaxındır. Əgər təkcə Ağdama
vurduqları ziyan qarşılığında (indiki
büdcəsi ilə)
Ermənistan, ən azı, 4 ilə yaxın yeməyib, içməyib “yaşamalı”dır.
Ermənistan, həqiqətən, başından böyük
işlərə girişib
və tarixi məğlubiyyət bu uğursuz dövlətin nə qədər səbatsız, acınacaqlı
durumda olduğunu aydın göstərir.
Cənab
Prezidentin dediyi kimi, “Endir o bayrağı dirəkdən,
bük, qoy cibinə, get başqa ölkənin tərkibində
yaşa”. Ermənistanda
ermənistanlılıq qalmayacağı
dəfələrlə vurğulanıb,
biz də bir neçə dəfə bu mövzuya toxunmuşuq və tarixin məntiqi, dövlətlər, xalqlararası
münasibətlərin fəlsəfəsi
Ermənistan üçün
yaxşı bir gələcək görünmədiyini
diqtə etməkdədir...
Ağdam
şəhəri, işğal
illərində xəyallar
şəhərinə çevrilib,
ruhlar şəhərinə
dönüb... Ağdamın işğalda olmayan Quzanlı qəsəbəsində
isə qaynar həyat, gül-gülüstanlıq,
inkişaf göz oxşayır. Ağdam
rayonunun mərkəzi
funksiyasını yerinə
yetirən Quzanlı qəsəbəsində sosial
obyektlər, infrastruktur
və sənaye müəssisələri, insanlar
üçün iş
yerləri yaradılıb,
infrastruktur layihələri
icra olunub, möhtəşəm Olimpiya
İdman Kompleksi, xəstəxana, məktəblər,
Muğam Mərkəzi
inşa edilib.
Qeyd etmək lazımdır ki, Ağdam ərazisində qədim tarixə malik olan çoxlu memarlıq və incəsənt abidələri
var(dı). İşğalçı rejim II Qarabağ
müharibəsinin son günlərinədək
Ağdamda qanunsuz arxeoloji qazıntılar aparıb və tapılmış artefaktlar
Ermənistana daşınıb.
Düşmən Ağdamda olan evləri dağıtmaqla yanaşı, onun daşlarını da söküb aparıb. Mədəni abidələri talan edərək bütün infrastrukturu məhv edib. Çörək
Muzeyi, Tarix Ölkəşünaslıq Muzeyi,
tarzən Qurban Pirimovun Xatirə Muzeyi və Ağdam Şəkil Qalereyası, Xaçındərbənd
kəndindəki 1314-cü ildə
tikilmiş Qutlu Sarı Musa oğlu Künbəzi, Kəngərli
kəndindəki XIV əsrə
aid Türbə və
Daş abidələr,
Papravənd kəndində
XVIII əsrə aid gümbəz
və məscid, İmarət deyilən yerdəki XVIII əsrə
aid abidələr, Xan
qızı Xurşidbanu
Natəvanın və
onun oğlunun türbələri, Şahbulaq
qalası və Karvansara vəhşicəsinə
dağıdılıb. Bundan başqa,
Papravənd kəndində
yerləşən Şeyx
Nigar, Seyid Miriş ağa, Qara Pirim və
digər ziyarətgahlar
darmadağın edilib.
Ağdam
şəhərinin mərkəzində
yerləşən qədim
memarlıq abidəsi sayılan məscid və onun minarələri
də vəhşicəsinə
uçurulub. Bu vəhşiliklər,
“Silahlı münaqişələr
zamanı mədəni
mülkiyyətin qorunması
haqqında” 1954-cü il Haaqa Konvensiyasının 1999-cu il
protokolunun (Ermənistan
da bu protokolun
üzvüdür), “Arxeoloji
irsin qorunması haqqında” 1992-ci il tarixli Avropa Konvensiyasının tələblərinin,
“Tarix və mədəniyyət abidələrinin
qorunması haqqında”
Azərbaycan Respublikası
Qanununun müddəalarının
pozulmasıdır.
Əlbəttə, dövlətimiz erməni vandalizminin cəzalndırılması
üçün bütün
hüquqi imklanlardan istifadə edəcək. Bu məsələdə vətəndaş
cəmiyyəti institutlarının
da fəallıq göstərməsi ümumi
işin xeyrinə olar.
Ağdam
Azərbaycan elminə
və mədəniyyətinə
Süleyman Sani Axundov, Şahmar Əkbərzadə, Famil Mehdi, Əhməd Ağdamski, Qurban Primov, Sara Qədimova, Qədir Rüstəmov, Arif Babayev, Mənsum
İbrahimov, akademik Zakir Məmmədov, fəlsəfə elmləri
doktoru Ziyəddin Göyüşov, tarix elmləri doktoru Rəşid Göyüşov,
minerologiya elmləri doktoru Xudu Məmmədov
və başqa onlarla görkəmli şəxsiyyət bəxş
edib.
Heç şübhə etmirik ki, Ağdam rayonu yenidən Azərbaycanın ən zəngin, mədəniyyətin,
digər əməli fəaliyyət sahələrinin
gur inkişaf etdiyi rayonlarından birinə çevriləcək.
Dövlət başçımızın xalqa müraciətində
də vurğulandığı
kimi, Ağdam şəhərinin bərpası
üçün baş
plan hazırlanacaq, mütəxəssislər
cəlb olunacaq, infrastruktur layihələri
planlı şəkildə
icra ediləcək, inzibati binalar, sosial obyektlər, yollar və digər lazım olan işlər görüləcək.
Ağdam
azaddır!
Gözün aydın, Azərbaycan!
Qənirə
PAŞAYEVA,
Milli Məclisin Mədəniyyət
Komitəsinin sədri
Xalq qəzeti 2020.- 25 noyabr.- S.9.