2008-ci il Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün uğurlu olmuşdur

 

Milli Məclisdə Nazirlər Kabinetinin 2008-ci ildə fəaliyyəti haqqındakı hesabatında qeyd edildiyi kimi, bu gün infrastruktur layihələrinə dövlət büdcəsindən ayırmaların ilbəil yüksək templə artması Heydər Əliyev iqtisadi strategiyasının uğurla davam etdirilməsini və dövlət başçısı İlham Əliyevin bu məsələyə necə böyük həssaslıqla yanaşdığını göstərir. Əgər 2007-ci ilin dövlət büdcəsində investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsinə 1,5 milyard manat ayrılmışdırsa, 2008-ci ildə bu rəqəm 3,5 milyard manata yaxındır. Qeyd olunduğu kimi, yola saldığımız il, eyni zamanda, paytaxtda və regionlarda yeni yolların və körpülərin istifadəyə verilməsi ilə əlamətdar olmuşdur.

2008-ci il ərzində Azərbaycan Prezidentinin 2 fevral 2006-cı il tarixli “Bakı şəhərində nəqliyyat sisteminin təkmilləşdirilməsi üzrə 2006- 2007-ci illər üçün Tədbirlər Planı”- nın təsdiq edilməsi haqqında sərəncamına uyğun olaraq paytaxtın nəqliyyat sisteminin təkmilləşdirilməsi istiqamətində ciddi tədbirlər həyata keçirilmişdir. Sərəncam əsasında bu il həyata keçirilən intensiv və səmərəli tədbirlər nəticəsində yeni körpü, tunel və yeraltı keçidlərin bir qismi ən müasir tələblər səviyyəsində inşa olunaraq istifadəyə verilmişdir.

2008-ci ildə də həyata keçirilən mühüm layihələrdən biri Bakının mərkəzindən, Heydər Əliyev prospektindən keçməklə hava limanına qədər yolun yenidən qurulmasıdır. 2008-ci il dekabr ayının 25-də paytaxtda Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanı - Əzizbəyov dairəsi avtomobil yolunun açılışı oldu. Məlumat üçün qeyd edək ki, yolun yenidənqurulmasına 2007-ci ilin mart ayında başlanılmışdır. Burada 3 yolötürücü, piyadalar üçün 6 yerüstü keçid, Əzizbəyov dairəsindən Sabunçu dairəsinədək 12 zolaqlı, Sabunçu dairəsindən Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanına qədər isə 8 zolaqlı müasir standartlara cavab verən avtomobil yolu tikilərək istifadəyə verilmişdir. Asfalt örtüyünün qalınlığı 27 santimetr olan yeni yol boyu avtomobillərin sürət həddini tənzimləmək üçün 8 yerdə elektron tablolar qoyulmuşdur ki, bu da nəqliyyat infrastrukturlarının yenidən qurulmasında müasir texnologiyaların tətbiqini bir daha sübut edir. Bu yolun istifadəyə verilməsi ilə hava limanı istiqamətində avtomobillərin hərəkətindəki sıxlıq aradan qaldırılacaqdır.

2008-ci il dekabrın 25-də istifadəyə verilmiş başqa bir mühüm yol ötürücüsü Heydər Əliyev, Xətai və Babək prospektlərinin kəsişməsində tikilən körpü-tunel kompleksidir. Buraya ümumilikdə uzunluğu 439 metr, 512 metr və 390 metr olan üç yolötürücü, eləcə də eni 9 metr, uzunluğu isə 428 metr olan tunel daxildir. Kompleks ölkədə ilk dəfə tətbiq olunan texnologiya əsasında xüsusi isitmə sistemi ilə təchiz edilmişdir ki, bu da sərt qış aylarında yolun donmasının qarşısını alacaqdır. Onu da qeyd edək ki, 2008-ci ilin iyul ayında Təbriz küçəsi ilə Heydər Əliyev prospekti istiqamətində yolötürücü və “Excelsior” mehmanxanası yaxınlığında tunel kompleksi də istifadəyə verilmişdir.

Nəqliyyat sektorunda həyata keçirilən digər bir layihə Bakıdan Hövsan istiqamətində hava limanınadək yeni, son dərəcə yüksək keyfiyyətlə inşa edilmiş magistral yolun tikilib istifadəyə verilməsi ilə bağlıdır. Eyni zamanda, 2008-ci il ərzində Sumqayıtdan dəniz kənarı ilə şimal sərhədinə qədər yolun inşası layihəsi üzərində də intensiv iş gedir, Bakı-Şamaxı magistralı yenidən qurulur, Bakı şəhərində sərnişindaşımaya yeni iritutumlu avtobuslar cəlb etməklə xidmətlərin keyfiyyəti artırılır, nəqliyyat əməliyyatlarının intellektual idarə edilməsi sisteminin yaradılması istiqamətində ardıcıl işlər aparılır və s..

“Bölgələrin inkişafı Azərbaycan dövlətinin inkişafıdır”- deyən dövlət başçısı ölkəmizin ən ucqar rayonlarından tutmuş, ən uzaq kənd və qəsəbələrində aparılan quruculuq işlərinin keyfiyyətlə yerinə yetirilməsini diqqətdə saxlayır. Cənab Prezidentin 2008-ci il sentyabr ayının 26-da Gəncə şəhərinə və Kürdəmir rayonuna səfəri zamanı Kürdəmir dairəvi avtomobil yolunun açılışı ötən il avtomobil yollarının yenidən qurulmasına dair aparılan genişəhatəli işlərin bir nümunəsi idi. Uzunluğu 10 kilometr, eni 15 metr olan bu iki zolaqlı yol boyunca 44 ədəd yol ötürücüsü və iki mal-qara keçidi inşa edilmişdir.

Keçən il sentyabr ayının 7-də Cəlilabad şəhərində istifadəyə verilmiş müasir üslubda tikilmiş və milli ornamentlərlə bəzədilmiş yeraltı keçid, aprel ayının 18-də istifadəyə verilmiş Horadiz-Füzuli magistralının Zolucuq ərazisində yeni salınmış qəsəbələri birləşdirən 15 km-lik avtomobil yolu, Quruçay üzərində, Dövlət Neft Fondunun vəsaitləri hesabına, uzunluğu 24,1metr, eni isə 9 metr olan körpünün salınması, Daşkəsən, Gədəbəy, Şəmkir, Astara, Qusar və s. ərazilərdə yolların genişləndirilməsi və yenidən qurulması, sentyabr ayının 20-də Zaqatala hava limanının istifadəyə verilməsi və s. 2008-ci ildə nəqliyyat infrastrukturlarının təkmilləşdirilməsi və yenidən qurulması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərin çox az bir hissəsidir.

Bütün bunlar isə nəqliyyat sektorunun dinamik inkişaf etdiyini sübut edir. Məhz bunun nəticəsidir ki, 2008-ci ilin doqquz ayı ərzində nəqliyyat müəssisələrində çalışan muzdlu işçilərin sayı əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 3 min nəfər artaraq, 70,5 min nəfər təşkil etmişdir. Onların 83,4 faizi dövlət müəssisələrində, 16,6 faizi isə özəl bölmədə çalışır. İşçilərin 63,7 faizi quru yol, 13,4 faizi su, 6,5 faizi hava nəqliyyatı və 16,4 faizi isə köməkçi və əlavə nəqliyyat fəaliyyəti göstərən müəssisələrdə cəmləşmişdir. Statistik məlumatlara əsasən nəqliyyatçıların orta aylıq əmək haqqı ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 31,2 faiz artaraq, 300,5 manat olmuşdur. Bu göstərici hava nəqliyyatında 787,4 manat, dəniz nəqliyyatında 442,4 manat, avtomobil nəqliyyatında 328,3 manat, dəmir yolu nəqliyyatında isə 165,7 manat təşkil etmişdir. Əmək haqqının artımı hava nəqliyyatında 44,6 faiz, dəniz nəqliyyatında 23,4 faiz, avtomobil nəqliyyatında 40,2 faiz, dəmir yolu nəqliyyatında 26,5 faiz səviyyəsində olmuşdur. Eyni zamanda, araşdırmalardan aydın olur ki, Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizinin Azərbaycan hissəsində 35,6 milyon ton və ya ötən ilin yanvar-sentyabr ayları ilə müqayisədə 2,4 faiz çox yük, 142,2 milyon nəfər və ya 6,4 faiz çox sərnişin daşınmışdır. Dəhliz üzrə yük daşınmasında dəmir yolu nəqliyyatı 55,3 faiz, avtomobil nəqliyyatı 31,2 faiz, dəniz nəqliyyatı 13,5 faiz paya malik olmuş, dəhlizdə bu nəqliyyat növləri ilə daşınmış yüklər ölkənin nəqliyyat sektorunda daşınmış bütün yüklərin 26,5 faizini təşkil etmişdir. Ölkə ərazisindən ötürülmüş tranzit yüklərin həcmi 8,4 milyon ton təşkil etmiş, o cümlədən dəmir yolunda yük daşınmasının 23,2 faizi, dəniz nəqliyyatında isə 79,9 faizi tranzit yüklərin hesabına həyata keçirilmişdir. Dəhliz üzərində həyata keçirilmiş daşımalardan 195 milyon manat və ya əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 12,5 faiz çox gəlir əldə edilmişdir. Gəlirlərin yaranmasında dəmir yolu nəqliyyatı daha çox - 62,8 faizlik paya malik olmuş, gəlirlərin qalan hissəsi -19,4 faizi avtomobil, 17,8 faizi isə dəniz nəqliyyatının fəaliyyəti nəticəsində yaranmışdır. Eyni zamanda, statistik məlumatlara əsasən, cari ilin 9 ayında nəqliyyat sektorunda yükdaşıma 11,4 faiz, yük dövriyyəsi isə 22,2 faiz artmışdır. Nəqliyyat vasitələri ilə daşınan 134,5 milyon ton yükün 46,4 faizi avtomobil, 31,8 faizi boru kəməri, 15,4 faizi dəmir yolu, 6,4 faizi dəniz nəqliyyatı vasitəsilə həyata keçirilib. Özəl bölmənin nəqliyyat vasitələri ilə yükdaşıma 14,7 faiz artmış və bu sektorun yükdaşımada payı 69,1 faizə çatmışdır. Bu ilin yanvar-sentyabr aylarında sərnişindaşımanın 83,5 faizi qeyri-dövlət sektoruna məxsus nəqliyyat vasitələri ilə həyata keçirilmişdir.

Ölkənin iqtisadi və sosial həyatında sürətlə inkişaf edən sahələrdən biri də rabitədir. Nazirlər Kabinetinin Milli Məclisə hesabatında qeyd edilmişdir ki, 2008-ci ildə ölkədə elektron telefon şəbəkəsinin əhatəsi 83,1 faizə çatdırılmış, mobil abunəçilərin sayı isə əvvəlki illə müqayisədə 4,5 dəfə artmışdır. Sahənin əməkçiləri ilin əvvəlindən əhaliyə, müəssisə və təşkilatlara 8284 milyon manatlıq, yaxud keçən ilin müvafiq dövründə olduğundan 29,7 faiz çox rabitə xidməti göstərmişlər. Xidmətlərin 75,8 faizi və ya 617,9 milyon manatı əhaliyə göstərilmiş və 31,9 faiz artmışdır. İl ərzində 12,6 milyard manat məbləğində istehlak malları satılmış və pullu xidmət göstərilmişdir. İstehlakçılara ticarət şəbəkəsindən keçən ildəkindən 15,6 faiz çox və ya 9,6 milyard manat həcmində əmtəə satılmış və 29,6 faiz çox, yaxud 3 milyard manatlıq pullu xidmət göstərilmişdir. İstehlak bazarında satılmış malların 6,2 milyard manatını və ya 64,5 faizini ərzaq məhsulları, 3,4 milyard manatını qeyri-ərzaq malları təşkil etmişdir.

Ölkənin dövlət və qeyri-dövlət təşkilatları və ayrı-ayrı fiziki şəxsləri yanvar-oktyabr aylarında 137 dövlətlə 51,9 milyard ABŞ dolları məbləğində xarici ticarət əməliyyatları aparmışlar. Əmtəə dövriyyəsinin 46 milyard dollarını və ya 88,6 faizini ölkədən ixrac olunmuş mallar, 5,9 milyard dollarını və ya 11,4 faizini isə ölkəmizə idxal edilmiş məhsullar təşkil etmişdir. 2007-ci illə müqayisədə ticarət əlaqələrinin ümumi dəyəri 5,6 dəfə, o cümlədən ixrac 9,5 dəfə, idxal 33,1 faiz artmışdır. Ticarət dövriyyəsinin 93,5 faizi və ya 48,5 milyard dolları uzaq xarici ölkələrlə, 6,5 faizi və ya 3,4 milyard dolları isə MDB üzvü dövlətləri ilə aparılmışdır. Ölkəmizdən göndərilmiş malların 97 faizi uzaq xarici dövlətlərə, 3 faizi isə MDB üzvü ölkələrinə ixrac olunmuş və müvafiq olaraq 11,4 dəfə və 54 faiz artmışdır. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə uzaq xarici ölkələrdən daxil olmuş malların məbləği 33,9 faiz, MDB üzvü dövlətlərindən gətirilmiş malların həcmi 31,7 faiz artmışdır.

2008-ci ilin yekunlarına dair müşavirədə qeyd olunan fikirlərdən və aparılan statistik təhlillərdən aydın olur ki, ölkəmizin iqtisadi uğurları 2008-ci ildə də davam etmiş və gələcəkdə daha da sürətli inkişaf üçün zəngin potensial formalaşdırılmışdır. Ölkə başçısı İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi: “2008-ci ilin yekunları, eyni zamanda, son beş il ərzində görülən işlərə vurulan yekundur. Azərbaycan xalqı bu işlərə mənim üçün ən vacib olan münasibətini keçən ilin oktyabr ayında prezident seçkilərində bildirmişdir. Bu, bizim üçün ən böyük göstəricidir. Bizim işlərimizin düzgün aparılmasına ən böyük işarədir, ən böyük sübutdur. Elə etməliyik ki, növbəti illərdə xalqın etimadını doğruldaq, Azərbaycanın qarşısında duran bütün məsələləri uğurla həll edək, Azərbaycanı daha gücləndirək, bölgədə və dünyada mövqelərimizi möhkəmləndirək, iqtisadi sahədə daha ciddi nailiyyətlərə çataq, bütün sosial məsələləri həll edək və beləliklə, ölkəmizi uğurla irəliyə aparaq”.

Göründüyü kimi, Azərbaycan dövlətinin son illər əldə edilən inkişafı 2008-ci ildə də davam etdirilmiş və daha da çoxalmışdır. Təbii ki, milli iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrində uğurlu nəticələrin əldə edilməsinə, ilk növbədə, düzgün daxili siyasətin həyata keçirilməsi, ölkədə demokratik mühitin formalaşdırılması və iş adamları üçün münbit şəraitin yaradılması əsasında nail olunmuşdur. İş adamları ilə mütəmadi görüşlərin keçirilməsi, xüsusi razılıq tələb edilən fəaliyyət növlərinin sayının azaldılması, sahibkarlığın inkişafına xidmət edən dövlət proqramlarının qəbulu, qeydiyyat-uçot məsələlərinin sadələşdirilməsi, ölkədə Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun fəaliyyətinin genişləndirilməsi, iş adamlarına güzəştli kreditlərin verilməsi, “bir pəncərə” sisteminin yaradılması və s. dövlət başçısı İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkə iqtisadiyyatının, xüsusilə özəl sektorun inkişafı və demokratik prinsiplərin reallaşdırılması istiqamətində atılan addımların çox az bir qismidir. 2008-ci ildə keçirilən prezident seçkilərində cənab İlham Əliyevin 88 faiz səslə yenidən ölkə başçısı seçilməsi isə bir daha sübut edir ki, Azərbaycan xalqı öz taleyini təsadüflərin ixtiyarına buraxmaq istəmir. Xalqımız bu gününə və sabahına biganə qalmayaraq onu xoş günlərə, parlaq gələcəyə aparan strateji xətti - Heydər Əliyev siyasətini dəstəkləmişdir.

 

 

Aqil ƏSƏDOV

AMEA-nın İqtisadiyyat

İnstitutunun böyük elmi

işçisi, iqtisad elmləri

namizədi

 

Xalq qəzeti.- 2009.- 1 aprel.- S. 1.