Unutqanlıq, yaxud milli faciələrimizin anatomiyası

Qədim tarixə, zəngin mədəni irsə malik olan millətimizin tarixində ağlagəlməz elə müsibətli anlar olub ki, onlara sinə gərib, tab gətirmək və öz müstəqil dövlətini qoruyub saxlamaqla onu qabaqcıllar sırasına çıxarmaq hər xalqın hünəri deyil. Azərbaycan dövlət müstəqilliyi qazandıqdan sonra xalqımızın tarixi keçmişinin real mənzərəsini öyrənmək imkanı əldə edilmişdir. Uzun illər gizli saxlanılan və üzərinə qadağalar qoyulan həqiqətlər açılır, mahiyyəti təhrif olunan hadisələr özünün əsl qiymətini alır.

Xalqımıza qarşı dəfələrlə törədilmiş soyqırımları da tarixin açılmamış səhifələrindəndir. 1813-cü və 1828-ci illərdə imzalanan Gülüstan və Türkmənçay müqavilələri ilə Azərbaycanın parçalanmasının, tarixi torpaqlarımızın bölünməsinin əsası qoyuldu. Bu milli faciəmizin davamı kimi, sonrakı illərdə torpaqlarımızın zəbti başlandı. Ermənilərin kütləvi surətdə Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi siyasəti həyata keçirildi. İrəvan, Naxçıvan və Qarabağ xanlıqlarının ərazilərində məskunlaşdırılan ermənilər güclü havadarlarının himayəsi altında “erməni vilayəti” adlandırılan inzibati bölgünün yaradılmasına nail oldular. Bununla da azərbaycanlıların öz torpaqlarından qovulması və məhv edilməsi siyasətinə start verildi.

Azərbaycan ərazilərini zaman-zaman ələ keçirməklə şirnikən və yerli əhaliyə qarşı, sözün həqiqi mənasında, soyqırımı törədən (1905-1907-ci illər, 1918-ci ilin mart-aprel ayları, 1948-1953-cü illər) erməni daşnakları 1988-ci ildən etibarən yenidən quduzlaşaraq torpaq iddialarına başladılar. Onların bu avantürist hərəkətinin nəticəsi olaraq bu gün 1 milyondan artıq soydaşımız öz doğma yurd-yuvasından didərgin düşmüş, ərazimizin 20 faizi işğal edilmiş, on minlərlə vətəndaşımız şəhid olmuş, əsir düşmüş və xəsarət almışdır.

Təəssüf ki, müstəqilliyimizin ilk günlərində respublikamıza rəhbərlik edən kölə xislətli iqtidarların səriştəsizliyi, günahı və hakimiyyət hərisliyi ucbatından ermənilər bu xəbis niyyətlərinə çox asanlıqla çatmışlar. Azərbaycanlıların soyqırımı faktını hakimiyyətə gələnə qədər əldə bayraq edən muxalifətçilər hakimiyyətə yiyələndikdən sonra bu hadisələrə biganə qaldılar. Çünki bu vəzifə düşgünlərinin özləri ermənilərin havadarlarının gizli köməyinə və dəstəyinə arxalanırdılar.

1991-ci ildə ümummilli liderimiz Heydər Əliyev Azərbaycan Ali Sovetinin iclasında çıxış edərkən dedi: “Qarabağ probleminə səthi yanaşmaq olmaz. Sizin çox məsələlərdən xəbəriniz yoxdur. Bu hadisələri bilərəkdən çərçivəsindən çıxarmağa çalışan qüvvələr var. Qarabağ problemi Fələstin probleminə çevrilə bilər, bunu dərk etmək lazımdır”.

Azərbaycan ərazisi isə o dövrdə hissə-hissə işğal olunurdu. Bu, hakimiyyətdə olanları, demək olar ki, qayğılandırmırdı. Bəli, bütün bu ağır problemlər müdrik siyasətçi Heydər Əliyevin 1993-cü ildə xalqımızın təkidli tələbi ilə yenidən hakimiyyyətə qayıdışından sonra öz həllini tapmağa başladı. Ulu öndərimizin hakimiyyətə tarixi qayıdışından sonra bütün istiqamətlərdə olduğu kimi, xarici siyasət sahəsində də prinsipial və ciddi dəyişikliklərin əsasını qoydu. Dövlətimizin gələcək xarici siyasət konsepsiyasını açıqlayan ulu öndərimiz özünün andiçmə mərasimindəki çıxışında bəyan etdi: “Qarşıda böyük vəzifələr durur. Bizim xarici siyasətimiz sülhsevər siyasətdir. Biz heç bir dövlətin suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə toxunmaq məqsədi güdmürük. Lakin eyni zamanda nəyin bahasına olursa-olsun respublikanın suverenliyini, müstəqilliyini və ərazi bütövlüyünü xarici siyasət vasitəsilə təmin etməyə çalışacağıq”.

Aydındır ki, bu dövrdə əsas vəzifələrdən biri Ermənistanın davam edən təcavüzünün qarşısını almaq, müharibəni dayandırmaq, beynəlxalq və regional təşkilatlarda müstəqil Azərbaycan dövlətinin mövqeyini möhkəmlətmək idi. Çünki erməni təbliğatı xaricdə Azərbaycan əleyhinə yalan məlumatlar yaymaqla öz təcavüzünü ört-basdır etməyə nail olmuşdur. Elə 1992-ci ildə Amerika Konqresində “Azadlığı dəstəkləmək aktı”na 907-ci düzəlişin edilməsi buna misaldır. Ulu öndərimizin rəhbərliyinin ilk günlərindən erməni təcavüzü nəticəsində törədilmiş vəhşilikləri bütün dünyaya çatdırmaq üçün gərgin işlərə başlanıldı. Dünya ictimaiyyətinə erməni təcavüzü nəticəsində xalqımıza qarşı törədilmiş vəhşilikləri çatdırmaq, beynəlxalq müşavirələrdə cəsarətlə erməni təcavüzü nəticəsində azərbaycanlılara qarşı soyqırımlar barədə çıxışlar etmək və ən nəhayət, həmin 907-ci düzəlişə əlavələr edilməklə bu aktın qüvvəsinin dayandırılması müddətinin uzadılması, Azərbaycana təcavüz olunduğunun təsdiqlənməsi məhz ulu öndər Heydər Əliyevin gərgin əməyi sayəsində baş verdi. Dünya birliyi Azərbaycanı öz müstəqilliyini qoruyan, inkişafa doğru irəliləyən dövlət kimi tanımağa başladı. Bu addımların atılması gələcəkdə super güc dövlətlərin etimadının qazanılması yolunda düzgün qərar və uğurların başlanğıcı idi.

Ümummilli liderimizin “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” 26 mart 1998-ci il tarixli fərmanı ilə erməni millətçilərinin xalqımıza qarşı dəfələrlə törətdiyi soyqırımı faktları siyasi qiymətdən əlavə, hüquqi qiymətini də aldı. Bu fərman, sözün həqiqi mənasında, əsrlərlə xalqımıza qarşı ermənilər tərəfindən dəfələrlə törədilən cinayərlərin həqiqi köklərinin öyrənilməsi, araşdırılması və bütün dünyaya çatdırılması baxımından əvəzsiz sənəddir.

Ermənilərin dünyada ifşa olunmasında mühüm rol oynamış bu fərman geniş mənada Azərbaycan xalqının və dövlətinin adından qaldırılan haqq səsi idi. Erməni şovinist millətçilərinin xalqımıza qarşı təcavüzü bu gün də davam edir. Onun ağır faciəvi nəticələri yüz minlərlə azərbaycanlının taleyində özünü göstərməkdədir. Təkcə 1988-ci ildən başlanan “Qarabağ müharibəsi” nəticəsində ölkəmizin ərazisinin 20 faizi işğal olunmuş, bir milyondan çox azərbaycanlı qaçqın və məcburi köçkün düşmüş, on minlərlə insan kütləvi qırğınların qurbanı olmuşdur. Bu hadisələrlə bilavasitə bağlı olan ilk qırğın 20 yanvar 1990-cı ildə oldu. XX əsrin sonlarında törədilən qırğınların içərisində ən dəhşətlisi 1992-ci ildə baş vermiş Xocalı soyqırımı idi ki, hər il xalqımız bu ağrılı-acılı günləri yada salaraq qeyd edir.

Ötən il olduğu kimi, bu il də baş vermiş faciələrimizlə bağlı silsilə tədbirlər keçirilmişdir. 20 Yanvar faciəsi ilə əlaqədar Prezident Administrasiyasının rəhbəri cənab Ramiz Mehdiyevin 30 dekabr 2008-ci il tarixli 116 nömrəli sərəncamının tələbləri rəhbər tutularaq Siyəzən RİH başçısının müvafiq sərəncamı əsasında tədbirlər planı hazırlanmışdır. Rayon icra hakimiyyətinin və hüquq-mühafizə orqanları rəhbərlərinin iştirakı ilə Siyəzən şəhərindəki şəhidlərin xatirəsinə ucaldılmış xatirə kompleksi ziyarət olunmuş, həlak olanların ruhuna dualar oxunmuş və ümumrayon tədbiri keçirilmişdir. Tədbirdə çıxış edən RİH başçısı Əflatun Rufiyev qeyd etdi ki, Azərbaycanın tarixinə ərazi bütövlüyü və azadlığı uğrunda qəhrəmanlıq rəmzi kimi daxil olmuş 20 Yanvar faciəsi xalqımızın böyük mənəvi gücünü ifadə edərək onun milli müstəqillik duyğularını daha da gücləndirmişdir. Bu faciədən 19 il keçməsinə baxmayaraq hər il 20 Yanvar – “Hüzn günü” dərin ehtiramla yad edilir. Məhz ulu öndərimizin təkidi sayəsində 20 Yanvar faciəsinə 29 mart 1994-cü ildə siyasi-hüquqi qiymətin verilməsi, əslində xalqımızın hadisələrə daha obyektiv yanaşması üçün bir çağırış idi. Bu gün ümummilli lider Heydər Əliyevin layiqli davamçısı möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin sayəsində faciələrimiz haqqında həqiqətlər beynəlxalq təşkilatların gündəliyində mühüm yer tutur.

20 Yanvar faciəsinin ildönümü ilə əlaqədar və torpaqlarımızın azadlığı uğrunda canlarını qurban vermiş rayonun bir qrup şəhid ailələrinə və Qarabağ müharibəsi əlillərinə dövlət başçısının sərəncamı əsasında rayonda tikilmiş ikimərtəbəli 16 mənzilli tam təminatlı yaşayış binasının (bu iş davam etdiriləcək) istifadəyə verilməsi, həm də rayon rəhbərliyi tərəfindən hər ailəyə bir rəngli televizor və xalça bağışlanması bu qəbildən olan insanlara yüksək qayğıdan xəbər verir. Möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyev Xocalı soyqırımı ilə bağlı xalqa müraciətlərində qeyd etmişdir ki, “Xocalı faciəsi təsadüfi hadisə deyildi. Bu, iki yüz ildən artıq müddətdə təcavüzkar erməni millətçilərinin Azərbaycan xalqına qarşı yürütdüyü soyqırımı və etnik təmizləmə siyasətinin tərkib hissəsi idi... Xocalı faciəsindən keçən illərin təcrübəsi göstərdi ki, xalqımız, ölkə ictimaiyyəti ayıq- sayıq olmalı, dezinformasiya və təxribat sahəsində böyük təcrübəsi olan ermənilərin planlarını daim ifşa etməlidir. Ermənistan dövlətinin Qafqaz bölgəsində həyata keçirdiyi etnik separatizmin, başqa xalqlara qarşı nifrət və terror ideologiyasının bəşəriyyət üçün təhlükəsi açılıb göstərilməlidir.

Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri cənab Ramiz Mehdiyev Xocalı soyqırımının on yeddinci ildönümünün keçirilməsilə bağlı 16 fevral 2009-cu il tarixli 9 nömrəli sərəncam imzalamışdı. Bununla əlaqədar rayon icra hakimiyyəti müvafiq tədbirlər planı həyata keçirdi. Siyəzəndə keçirilən tədbirdə rayonumuzda məskunlaşmış Xocalıdan olan məcburi köçkün Mübariz Məmmədov çıxış edərək şahidi olduğu hadisələri ürək yanğısı ilə danışdı. Dedi ki, o müdhiş gecədə əli silah tutan hər kəs erməniyə və onun havadarlarına qarşı mərdliklə döyüşdü. Lakin təpədən-dırnağa qədər silahlanmış ermənilər ağır hərbi texnikası olan erməni komandirlərindən ibarət Xankəndindəki sovet ordusunun 366-cı alayının köməyilə bu vətənpərvərlərə, uşağa, qocaya, qadına baxmadan vəhşicəsinə divan tutdular. Biz bunu heç vaxt yaddan çıxarmarıq. Allah nahaq qan tökənləri bağışlamır. Dünyada hər şeyin sonu olduğu kimi, bu fəlakətlərə də son qoyulacaq, haqq-ədalət qalib gələcək. İnanırıq ki, xalq öz qüdrəti və iradəsi ilə qarşıda duran məqsədlərinə nail olacaq. O zaman isə lap yaxındadır.

Təəssüf ki, xalqımıza qarşı törədilmiş irimiqyaslı cinayətlərin, soyqırımların icraçıları və təşkilatçıları barədə dünya birliyi hələ də susur. Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində respublikamızın ərazisində törədilən terror aktlarının, o cümlədən Bakıda “20 Yanvar” metro stansiyasında törədilən terror hadisəsinin Ermənistanın sifarişi ilə həyata keçirildiyi bütün dünyaya bəyan oldu. Lakin yenə Ermənistana “gözün üstündə qaşın var” deyən olmadı.

Ümumiyyətlə, Ermənistanla sərhəd olan ərazilərimizdə törədilən terror aktlarının ardı-arası kəsilmirdi. Qorxu və vahimə içərisində olan soydaşlarımız 80-ci illərin sonu, 90-cı illərin əvvəllərində Ermənistandan və respublikamızın daxilindən qaçqın və məcburi köçkün düşdülər. O illərdə rayonumuzda da çoxlu sayda qaçqın və məcburi köçkün ailələri məskunlaşmışdı. Ancaq bir müddətdən sonra bu ailələrin bəziləri Bakıya, Sumqayıta, Xırdalana və respublikamızın başqa rayon və şəhərlərinə köçüb getdilər. Hazırda rayonumuzda 49 ailə olmaqla 206 nəfər qaçqın və 34 ailə olmaqla 123 nəfər məcburi köçkün məskunlaşıb. Artıq 20 ilə yaxın dövr keçir. Rayon əhalisi bu ailələrə həmişə hörmətlə yanaşmış və bundan sonra da yanaşacaqdır. Bir çox gənclər isə öz ailə həyatlarını yerli əhali ilə qurublar. Bu da həmin ailələrə olan mehribanlığın təzahürüdür. Rayondakı bu ailələr fasiləsiz su, qaz və işıqla təmin olunurlar. Bir faktı da deyim ki, son bir ildə rayon rəhbərliyi tərəfindən bu ailələrə diqqət və qayğı daha çox hiss olunur. RİH başçısının sərəncamı ilə qaçqın və məcburi köçkün ailələrinin rayonun idarə, müəssisə və təşkilatlarının himayəsinə verilməsi onlara göstərilən qayğı və diqqətin nümunəsidir. Həmin idarə, müəssisə və təşkilatların hesabından bu ailələrə 5050 manatlıq maddi və məişətlə bağlı kömək göstərilmişdir.

Rayonun Yenikənd kəndində məskunlaşmış, Ermənistandan qaçqın düşmüş Əhmədova Gülarə Məhəmməd qızının, Siyəzən şəhərində məskunlaşmış Qubadlı rayonundan olan məcburi köçkün ailəsi Hüseynov Kamil Adil oğlunun və Şuşa rayonundan olan məcburi köçkün ailəsi Ağayev İlqar İbrahim oğlunun, Qalaşıxı kəndində məskunlaşmış Laçın rayonundan olan məcburi köçkün Abışov Babakişi Əliş oğlunun yaranmış problemlərinin həlli ilə bağlı rayon icra hakimiyyəti başçısının adına göndərdikləri minnətdarlıq məktubları bu ailələrə göstərilən diqqət və qayğıdan xəbər verir. Yeri gəlmişkən, rayon rəhbərliyi tərəfindən Təhsil Nazirliyi qarşısında məsələ qaldırılıb ki, Ermənistandan olan qaçqınların məskunlaşdığı Böyük Həmyə kəndi ərazisindəki yaşayış massivində bu ailələrin uşaqları üçün ibtidai məktəbin tikintisinə ehtiyac var. Nazirlik tərəfindən həmin məktəbin tikintisi planlaşdırılmışdır. Bu ilin yanvar ayında Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev İsveçrədə Davos forumu çərçivəsində “Böyük oyun təkrarlanır” devizi ilə keçirilən iclasda Ermənistanla əməkdaşlıq məsələsindən bəhs edərkən demişdir: “...Nə qədər ki, bizim torpaqlarımız işğal altındadır bu əməkdaşlıq mümkün deyil. Hesab edirəm ki, bizim mövqeyimiz başa düşülməlidir. Biz qeyri-adi bir şey tələb etmirik. Biz yalnız Ermənistanın beynəlxalq hüquq normalarına, BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnaməsinə riayət etməsini və qoşunların torpaqlarımızdan çıxarmasını tələb edirik. Məhz bundan sonra sülh bərqərar olar, kommunikasiyalar açıla bilər və bütün ölkələr bir-birinin imkanlarından yararlana bilər.”

Göründüyü kimi, erməni terroru, erməni təcavüzü, erməni soyqırımı ilə bağlı dövlətimizin başçısı tərəfindən, beynəlxalq səviyyədə çox ciddi və prinsipial addımlar atılır, eyni zamanda, bu problemin həlli istiqamətində məsələlər diqqətə catdırılır. Bundan əlavə, Heydər Əliyev Fondu tərəfindən baş vermiş hadisələr barədə həqiqətlərin dünyanın müxtəlif dillərinə tərcümə edilmiş kitablar və fotoalbomlar şəklində çatdırılması, bu fondun Moskva nümayəndəliyində genişmiqyaslı aksiya və tədbirlərin keçirilməsi Azərbaycan xalqının maraqlarını əks etdirir.

Xalqımızın qan yaddaşı olan 31 Mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü, hər il olduğu kimi, bu il də bütün respublikada, o cümlədən Siyəzən rayonunda da qeyd olundu. Rayonda keçirilən mərasimlərdə müxtəlif dövrlərdə xalqımıza qarşı həyata keçirilmiş soyqırımı siyasəti pislənildi, tariximizin bu qanlı və faciəli səhifələrinin unudulmaması tövsiyə olundu. Möhtərəm Prezidentimiz özünün çıxışlarında həmişə erməni təcavüzünə, erməni soyqırımına ona görə toxunur ki, biz bu faciələrimizi unutmayaq. Xalqını, millətini sevən hər bir vətəndaş bundan nümunə götürməli, tariximizin qanlı və faciəli səhifələrini övladlarımıza uşaq bağçasından, məktəbdən başlayaraq öyrətməliyik. Qisas gününün uzaqda olmadığına bu gün artıq hər kəs, bütün xalqımız inanır. Ona görə də dövlətçiliyimizi qoruyub saxlamaq üçün milli qürurla bağlı bu fikir və düşüncələrə daim qüvvət verməli, onu daha da möhkəmləndirmək üçün qurub-yaratmalı, inkişaf etdirməliyik.

Biz inanırıq ki, Allahın köməyilə və möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin gərgin əməyi və ardıcıl, düşünülmüş siyasəti sayəsində erməni təcavüzkarları layiqli cəzalarını alacaq, torpaqlarımız azad olunacaq, soydaşlarımız öz doğma ocaqlarına qayıdacaqlar. Onda bütün şəhidlərimizin ruhu şad olacaq, yurdların həsrəti ilə qovrulan insan gözlərində sevinc yaşları görünəcək.

Xaqani BƏŞİROV,

Siyəzən Rayon İcra

Hakimiyyəti Aparatının

məsul işçisi, politoloq

Xalq qəzeti.- 2009.- 2 aprel.- S. 5.