Ekoloji tarazlığın qorunması günün aktual problemidir

Azərbaycanda təbiətin mühafizəsi, ətraf mühitin qorunması istiqamətində məqsədyönlü iş aparılır. Bu sahədə dövlət siyasətini həyata keçirən Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi son illər ciddi tədbirlər həyata keçirmişdir. Lakin buna baxmayaraq, atmosferin təmizlənməsində əhəmiyyətli rol oynayan meşələrin məhv edilməsi, ayrı-ayrı yerlərdə ağacların kəsilməsi hələ də problem məsələ kimi qarşıda durur. Məhz buna görə də Nazirlər Kabinetinin 2009-cu ilin birinci rübünün sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr olunmuş iclasında möhtərəm Prezidentimiz bu məsələyə kəskin münasibətini bildirmişdir.

Dövlət başçısı yerli icra orqanlarına, iş adamlarına və öz vəzifəsindən istifadə edən şəxslərə sonuncu dəfə xəbərdarlıq etdi. Cənab Prezident bildirdi ki, Bakı və paytaxt ətrafında ən azı 3 milyon ağac əkilməlidir. “Nazirlər Kabinetinə, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinə, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinə tapşırıq verirəm ki, təkliflər planı hazırlayıb, o ekoloji xəritəni təsdiq etmək lazımdır. Bütün bu konkret proqramın icrası üçün tədbirlər planı hazırlanmalıdır... Mənə verilən məlumata görə, bəzi hallarda Bakıda hansısa obyektin tikintisi üçün ağaclar məhv edilir, kəsilir, yerlər alınır, hasarlanır və ondan sonra hasarın dalında bütün ağaclar məhv edilir. Ondan sonra orada binalar, fərdi yaşayış evləri, yaxud da hündürmərtəbəli binalar tikilir”.

Dövlət başçısı yerli icra orqanlarına, iş adamlarına və öz vəzifəsindən istifadə edən şəxslərə sonuncu dəfə xəbərdarlıq edərək dedi: “Bu gün də həm yerli icra orqanlarına, həm də vəzifədən istifadə edən şəxslərə sonuncu dəfə xəbərdarlıq edirəm ki, bunu yığışdırsınlar. Mən Bakıda və Azərbaycanda ağacların kəsilməsinə qadağa qoyuram”.

Prezident ağacların yalnız infrastruktur layihələri icra olunanda və yol genişlənən zaman kəsilə biləcəyini qeyd edib. Amma dövlət başçısı bu problemin xüsusi olaraq alınmış ağacların çıxarılaraq başqa əraziyə köçürülməsini həyata keçirəcək maşınlardan istifadə hesabına həll ediləcəyini bildirib.

Hələ bir müddət əvvəl ekologiya və təbii sərvətlər naziri Hüseynqulu Bağırov bildirmişdi ki, hər il Azərbaycanda qanunsuz olaraq 45 min kubmetrədək ağac qırılır. Doğrudan da, son vaxtlar ağacların kəsilməsi halları ilə tez-tez rastlaşırıq. Min bir əziyyətlə Bakıda yetişdirilmiş zeytun bağlarının qırılıb yerində mənzil və yaxud hansısa bir obyektin tikilməsi yolverilməzdir. Heç təsadüfi deyil ki, bu il aprelin 4-də möhtərəm Prezidentimiz Bakı şəhərinin yaşıllaşdırılması ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında sərəncam imzalamışdır.

Ulu öndər Heydər Əliyev də bu məsələyə konkret münasibətini bildirmiş və demişdi ki, bir ağacın kəsildiyini görəndə elə bilirəm mənim qolumu kəsirlər. O vaxt ümummilli lider Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin rəhbərliyinə bu məsələ ilə bağlı xüsusi tapşırıqlar vermişdi. Sonradan cənab İlham Əliyevin hakimiyyəti dövründə Azərbaycanda yaşıllıqların, meşə təsərrüfatının genişləndirilməsi istiqamətində ciddi tədbirlər həyata keçirilmişdir. Bu gün dövlət rəhbərimiz cənab İlham Əliyevin imzaladığı Dövlət Proqramına uyğun olaraq ölkədə meşəbərpa və meşəsalma sahəsində uğurlu nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Bir neçə faktı diqqətə çatdıraq. Artıq 10740 hektar sahədə meşəbərpa və meşə əkini tədbirləri həyata keçirilmişdir.

Təkcə ötən il ərzində 30,5 milyon ədəd müxtəlif çeşiddə əkin materialı yetişdirilmişdir. 63,2 hektar ərazidə toxum səpilmiş, 5 tondan artıq ağac və kol cinslərinin toxumları tədarük olunmuşdur. Meşələrin qorunub mühafizə olunmasının gücləndirilməsi məqsədilə, “Meşələrin özbaşına qırıntılardan və digər meşə pozulmalarından qorunması vəziyyətinə operativ nəzarətin təşkil edilməsi haqqında” təlimat işlənib hazırlanmış və təsdiq olunmuş, eyni zamanda “Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi sistemində meşələrdə qırıntı nəzarət və seçmə damğalarının verilməsi və istifadəsi Qaydaları” təsdiq edilərək bu sahədə əvvəllər istifadə olunan damğalar tam dəyişdirilmişdir.Onu da qeyd edək ki, meşələrin qorunub mühafizə olunması sahəsində aparılmış məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində respublikaya ağac və ağac məhsullarının idxalı artmışdır. Belə ki, 2003-cü ildə respublikamızın meşələrində qanunsuz qırıntıların həcmi 49 min kubmetr olmuşdursa, 2007-ci ilin yekununa görə bu rəqəm 36 faiz azalaraq 31,4 min kubmetr olmuşdur. 2008-ci ildə də bu istiqamətdə məqsədyönlü iş aparılmışdır.

Milli Proqramın tələbinə uyğun ən çətin bitmə şəraiti olan, sürətli səhralaşmaya məruz qalan Qobustan rayonunda Cəngi Meşəsalma Müəssisəsi yaradılmışdır. Buranın müxtəlif geoloji proseslərə məruz qalması, bitki örtüyünün zəifliyi, sel və külək eroziyaları nəticəsində torpağın humus qatının parçalanması, ağır gil qatının formalaşması bu ərazinin gələcəyini təhlükə qarşısında qoyduğundan, ilk olaraq Cəngidə meşəsalma işlərinə başlandı. Susuzluq bu yerlərdə torpağın köksünü parçalamış, ərazini boz səhraya çevirmişdir. Sınaq məqsədilə 85 hektar sahədə quraqlığa davamlı ağac və kol cinslərindən istifadə edilməklə meşə əkininə başlanmışdır. Cəngi Meşəsalma Müəssisəsi yarandığı gündən hazırki vaxta kimi Cəngi kəndindən Bakı-Şamaxı şose yolunun sağ və sol kənarı boyu Qobustan rayonunun Ceyrankeçməz ərazisi istiqamətində 272 hektar sahədə meşə əkini salınmışdır. Qeyd olunan ərazidə gələcəkdə 2 min hektar meşə zolaqları salınması nəzərdə tutulmuşdur.

Həmçinin, respublikanın arid zonalarından sayılan Qaradağ inzibati ərazisində 2002-ci ildə Qaradağ Meşəsalma Müəssisəsi yaradılmışdır. Bu ərazidə meşəbitmə şəraitinin ağır və su qıtlığının olmasına baxmayaraq 187 hektar sahədə meşə əkini işləri aparılmışdır. Dənizkənarı qumluqların bərkidilməsi və Bakı-Rostov magistral şose yolunun kənarlarının yaşıllaşdırılması məqsədilə Xızı inzibati rayonu ərazisində Giləzi Regional Meşəsalma Müəssisəsi yaradılmışdır. Müəssisə yarandığı vaxtdan 333 hektar meşə əkini işləri aparmışdır. Bununla yanaşı, Asiya İnkişaf Bankının maliyyə dəstəyi ilə respublikada həyata keçirilən “Selə qarşı tədbirlər layihəsi” çərçivəsində Şəki rayonunun Kiş çayı hövzəsində 550 hektar sahədə meşəsalma və meşəbərpa tədbirləri həyata keçirilir.Hövzə ərazisinin 250 hektar sahəsində yeni meşəliklərin salınması, 300 hektar sahədə isə təbii bərpaya kömək tədbirlərinin aparılması nəzərdə tutulmuşdur.

Regionda təbii halda bitən əsas meşə əmələ gətirən ağac cinslərindən əkin materiallarının yetişdirilməsi üçün 2 hektar sahədə tinglik salınmışdır. Bundan əlavə polietilen torbalarda əsasən palıd cinsindən ibarət 70 min ədəd örtülü kök sistemli əkin materialları yetişdirilmişdir. Ərazidə təsərrüfat fəaliyyəti məhdudlaşdırılmış, qanunsuz qırıntı və özbaşına mal-qara otarılması tam dayandırılmışdır. Bütün bunlardan başqa respublikanın arid zonalarında külək və su eroziyası olan dağlıq və dağətəyi bölgələrdə, Xəzər sahili qumluqlarda qoruyucu meşə massivlərinin yaradılması üçün tələb olunan müxtəlif çeşidli ağac və kol cinslərindən ibarət əkin materialı yetişdirmək məqsədilə Abşeron, Quba və Kür (Hacıqabul rayonunda) regional meşə tingliyi müəssisələri yaradılmışdır. Adı çəkilən tingçilik müəssisələrində yarandıqları vaxtdan indiyə kimi 21 milyon. ədəddən çox müxtəlif ağac və kol cinslərindən ibarət əkin materialları yetişdirilib. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yarandığı vaxtdan hazırki dövrədək 60674 hektar ərazidə meşəbərpa işləri aparmışdır ki, bunlardan da 24132 hektarı yeni meşələrin salınmasıdır. Eyni zamanda, bu dövrlərdə 200 milyon. ədəd müxtəlif çeşidlərdə əkin materialları yetişdirilmiş və 1155 ton meşə cinslərindən ibarət toxum tədarük olunmuşdur. Respublikamızda səhralaşmaya qarşı mübarizə aparmaq, ekoloji tarazlığın bərpa edilməsi üçün mümkün olan bütün vəsaitlərdən istifadə etmək, o cümlədən əhalinin mənalı istirahətini təşkil etmək görülən işlərin əsas məqsədidir. Ölkənin bütün sahələrinin gələcək inkişafının real perspektivləri cənab Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında respublikanın meşə təsərrüfatının inkişafının daha böyük nailiyyətlər əldə ediləcəyinə ümid verir. Təbiət də, onun nemətləri də insanı yaşatmağa qadirdir. Bir şərtlə ki, onu sevməyi və sevdirməyi bacarasan. Təbiətin qiymətli sərvətlərindən biri də meşədir. Meşələr hər bir ölkədə iqtisadiyyatın inkişaf etdirilməsində, ətraf mühitin yaxşılaşdırılmasında, xalqın rifahının yüksəldilməsində mühüm rol oynayan təbii ehtiyatlar kompleksidir. Meşələr iqlimə, atmosferə, çayların və digər su obyektlərinin hidroloji rejiminə əlverişli təsir göstərir, torpağı külək və su eroziyasından qoruyur. Meşələrdən sağlamlıq məqsədilə əhalinin mədəni və estetik tələblərinin ödənilməsi üçün də istifadə edilir...

Əfsuslar olsun ki, bu gün də təbiətin neməti olan meşələrin qırılması, hallarına rast gəlmək olar. Xatırladaq ki, Azərbaycan Cinayət Məcəlləsinin 259-cu maddəsi qanunsuz ağac kəsilməsi ilə bağlıdır. Məcəlləyə görə, ağac və kolların qanunsuz kəsilməsində təqsirkar olanlar 1000-2000 manat məbləğində cərimələnə, ya da 2 il müddətinə azadlıqdan mərhum edilə bilər.

Hər bir ağacın qorunması, yeni ağacların salınması, ilk növbədə, bizim vətəndaşlıq borcumuzdur.

M. MÜKƏRRƏMOĞLU

Xalq qəzeti.- 2009.- 26 aprel.- S. 2.