Lənkəran çayının şöhrətini özünə qaytaracağıq

Çayçılıq üzrə fermer təsərrüfatları bu istiqamətdə uğurla çalışırlar

Lənkəranın abad, yaraşıqlı yaşayış məntəqələrindən biri Vilvan kəndidir. Bu kənd tarixən görkəmli şəxsiyyətləri ilə tanınıb. Beş mindən çox əhalisi olan bu kəndin övladları doğma yurdlarına həmişə başucalığı gətiriblər.Təbiətən gözəl, münbit torpaqları, mülayim subtropik iqlimi olan bu yaşayış məntəqəsinin öyünüləsi çox işləri var. Kəndin insanları çox mehriban, səmimi və zəhmətkeşdirlər. Elə insanların bu mehribanlığı, əməksevərliyi də kəndi gülüstana döndərib. Bəlkə ona görədir ki, kəndin adı da “güllər diyarı” mənasını verir.

Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, bu yaxınlarda Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin və Rusiyanın Prezidenti cənab Dmitri Medvedevin döyüş şücaətlərinə görə təbrik etdikləri İkinci Dünya müharibəsinin qəhrəmanı Ağadadaş Səmədov bu kənddə yaşayır və fəaliyyət göstərir. 1945-ci ildə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına təqdim olunmuş, sonradan bu mükafat “Qırmızı Bayraq” ordeni ilə əvəzlənmiş Sərdar Hüseynov, üçüncü dərəcəli “Şöhrət” ordenli Musarza Əzimov, uzun illər məsul vəzifələrdə çalışmış Mehrəli Quliyev, İlyas Əliyev, Sabir Ağayev, Şadulla Əzimov, Eldar Hüseynov, din xadimi şeyx Məhəmməd, el ağsaqqalları Hacı Hüseyn, Qaraş Hüseynov, Ağacan Əzimov, Ali Əzimov, Seyid Mirəjdər, Mikayıl Quliyev, Ələm İbayev, Ağamməd Məmmədov, yazıçı-jurnalist Hacı Etibar Əhədov, Milli Məclisin redaksiya-nəşriyyat şöbəsinin baş məsləhətçisi Kamal Rəhmanov, elmlər namizədləri Abid Tahirov, Cəmaləddin Rəhmanov, Vəfaddin İbayev və başqaları iş və əməlləri ilə kəndə daim başucalığı gətiriblər.

Kəndin əsas iqtisadiyyatını çayçılıq, tərəvəzçilik, taxılçılıq, heyvandarlıq və sitrusçuluq təşkil edir. Buradakı münbit torpaqlar çayçılığın inkişafında mühüm rol oynamışdır. Xüsusilə ötən əsrin 70-80-ci illərində kənddəki çayçılıq təsərrüfatı yüksələn xətlə inkişaf etmişdir. Bu inkişafı çox haqlı olaraq tanınmış çay mütəxəssisi, alim-aqronom, hazırda doğma kəndlərində fermer kimi fəaliyyət göstərən İlyas Əliyevin adı ilə bağlayırlar.

Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunun aqronomluq fakültəsini bitirmiş İlyas Əliyev müxtəlif illərdə kənddəki təsərrüfatda briqadir, sovxoz partiya komitəsinin katibi, baş aqronom, sovxoz direktoru işləyib. İlyas müəllim ömrünün çox hissəsini Lənkəranda çayçılığın inkişafına həsr edib. Sovxoza rəhbərliyi dövründə çay istehsalını 230 tondan 1500 tona çatdırıb. Hər hektarın məhsuldarlığına görə sovxoz ötən əsrin 70-80-ci illərində rayonda birincilər sırasında olub.

Çayçılıq sahəsindəki indiki vəziyyət İlyas müəllimi çox narahat edir.–Çay gəlirli sahədir, –deyir.–Çayın əvvəlki şöhrətini özünə qaytarmalıyıq. Əgər belə etməsək gələcək nəsil bizi bağışlamaz.

İlyas müəllim nümunə göstərərək pay torpaqlarında yeni çay sahəsi salıb. Təcrübəli çay mütəxəssisi kimi əkindən tutmuş becərməyə qədər bütün işlərə özü nəzarət edir. Gənclik həvəsi ilə işləyir. Gecəni gündüzə qataraq əsl nümunə göstərir.

O, 2005-ci ildə 3 hektar, 2008-ci ildə 1,5 hektar sahədə çay əkini keçirib.İkicərgəli sıx əkin tətbiq etməklə hər hektarda 44 min ədəd çay şitili əkib. 2008-ci təsərrüfat ilində İlyas Əliyev yeni üsul tətbiq edərək cərgəaraları 1,5 metr əvəzinə 0,75 metr, bitkiarası 0,25 olmaqla hektara 45 min ədəd əkin materialı sərf edib. Məqsəd sahədəki seyrəkliyi aradan qaldırmaq, yığım səthini genişləndirməklə tam sahə əldə etməkdir. Belə üsulla işləmək həm də torpaq sahəsindən daha səmərəli istifadə etməyə imkan verir.

-Bu həvəs sizdə hardandır? - deyə soruşanda o, müraciətimizə belə cavab verdi:

-Millət vəkili Cavanşir Paşazadə seçkiqabağı platformasında aqrar məsələlərə, xüsusilə də çayçılığın inkişafına geniş yer vermişdir. Bu baxımdan Lənkəran iqtisadiyyatının gəlirli sahəsi olan çayçılığın bərpası çox vacibir. Bu haqda millət vəkili ilə ətraflı söhbət etdik. Mən fikirlərimi bir mütəxəssis kimi əsaslandırdım. Axı ömrümün 50 ildən çoxunu çay, limon, naringi... əkib becərməyə sərf etmişəm. Mən bu sahənin təəssübkeşiyəm. Həyatımın bir anını çaysız, təsərrüfatsız təsəvvür edə bilmirəm. Çay mənim həyat amalımdır.Çay müqəddəs içkidir, sağlam həyat tərzidir. Elə bir içkidir ki, dinindən, mənsubiyyətindən, irqindən, böyük-kiçikliyindən asılı olmayaraq, hamı onu içir, hamı da onun faydasını görür. Çay süfrəyə mehribanlıq, işgüzar ovqat gətirir. Çay ürəyin, əsəbiliyin, başlıca olaraq xərçəngin dərmanıdır. Təbii çay sağlamlıq üçün böyük nemətdir. Çox sağ olsun, millət vəkilimiz çayın strateji məhsul olduğunu, rentabelliliyini, insan səhhətinə xeyrini nəzərə alaraq, bir seçici kimi mənə dayaq oldu. Budur, bu gördüyünüz sahə üç il müddətinə araya-ərsəyə gətirilib. Çay kolları əkildiyi vaxtdan 3-4 il sonra məhsul verir. Bu dövrdə çay kollarında ucvurma əməliyyatı keçirilməklə ümumi məhsulun 20-30 faizini, sonrakı illərdə 50-80 faizini yığmaq olar. Belə üsulla işləmək həm də çay bitkisi çətirinin formalaşmasına, əlavə gəlir qazanmağa imkan verir. İstəsəm, indi də bu sahənin məhsulunu yığa bilərəm. Amma buna yol vermirəm. Çay kolları qoy bir az da qol-qanad açsın. Necə deyərlər, ətə-qana gəlsin.

–Yəqin ki, bunlar asan başa gəlməmişdir. Çəkdiyinz zəhmət gec-tez öz uğurlarını verəcək...

-Elədir, gördüyünüz çay kollarını böyük zəhmət bahasına ərsəyə gətirmişik. Bunları yetişdirmək üçün dövlətdən indiyədək bir qəpik də almamışam. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinə müraciətim olub. Mənə dedilər ki, bizi çayçılıq maraqlandırmır. Üzümçülük olsaydı, kömək edərdik. Bilmirəm, bu ayrı-seçkilik nəyə lazımdır. Axı, üzümü çox yerlərdə yetişdirmək olar, ancaq çay nadir bitkidir və nadir torpaqları xoşlayır. Çayçılıqla məşğul olanlar da nadir, qiymətli insanlardır. Onların qədrini bilməliyik. Mən indi bu sahənin sirlərini cavanlara öyrədirəm. Qonşu kənddəki çayçılıq üzrə fermer təsərrüfatın başçısı Araz nümunəvi gənclərimizdəndir. Bu çətin işə əzmkarlıqla girişib. İşi uğurlu olsun. Mənim rəhbərlik etdiyim fermer çayçılıq təsərrüfatı həqiqi mənada Lənkəran çayçıları üçün nümunə, təcrübə məktəbidir. Bizə öyrədiblər, indi növbə bizimdir, biz öyrədirik. Mən öz işimdən zövq alıram. Fikirləşirəm ki, ölkədə ərzaq bolluğunun yaradılmasına hamı öz töhfəsini verməlidir.

Ani sükutdan sonra İlyas Əliyev dedi:

-Torpağın hər qarışından səmərəli istifadə etməyə çalışırıq. Çay əkininin ilk illərində çay cərgə aralarında kələm tam yığılmamışdan qabaq pomidor əkini keçirməklə sıx əkin tətbiq edirik. Bununla da biz eyni sahədən ildə bir neçə dəfə məhsul yığırıq. Bu, əlavə gəlir deməkdir.

Fermer İlyas Əliyevin tarla qayğıları çoxdur. Mütərəqqi iş üsulları tətbiq etməklə bir sıra təcrübələr aparmış və uğurlar qazanmışdır. O, eyni zamanda çay sahələrinin ətrafında, su arxlarının keçdiyi yerlərdə feyxoa və limon əkini keçirmişdir. Hazırda o, sintetik örtük altında həyətyanı sahəsində 300 ədəd limon, 500 ədəd naringi yetişdirir. Çay sahələrinin kənarında isə 500 ədəd feyxoa əkini keçirmişdir. Bu sahələrdən ildə 4-5 ton naringi, 10 min ədəd limon, yarım tona yaxın feyxoa məhsulu yığır.

Fermer İlyas Əliyev söhbətinin sonunda dedi:

–Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərliyi dövründə ətirli çayımız dünyada özünə şöhrət tapmışdı. Çayçılığın inkişafı ilə bağlı bir sıra qərarlar qəbul edilmişdi. Ötən əsrin 70-80-ci illərində Lənkəranda ildə 17 min tondan çox yaşıl çay yarpağı yığılırdı. Bunun 10 faizindən çoxu təsərrüfatımızın payına düşürdü. Təəssüf ki, doxsanıncı illərin əvvəllərində hakimiyyətsizlik üzündən bir çox sahələrdə olduğu kimi, çayçılıqda da tənəzzül yarandı. Hazırda respublikada bu sahəyə diqqət artmaqdadır. Ümummilli lider Heydər Əliyevin layiqli davamçısı İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə çayçılıqla bağlı qərarlar qəbul edilmişdir. Bu ümid verir ki, çayımızın əvvəlki şöhrəti özünə qaytarılacaq.

Bəxtiyar HÜSEYNOV,

jurnalist

Xalq qəzeti.-2008.-31 dekabr.- S.10.