İnkişafın Azərbaycan modeli: güclü dövlət, modernləşmiş iqtisadiyyat və azad cəmiyyət

Uğurla inkişaf edən hər bir ölkə öz inkişafının müəyyən ideyasına – millətin mənəviyyatının hərəkətverici qüvvəsi kimi çıxış edən, gələcəyə çox güclü bir motiv olan ideyaya möhtacdır. Lakin ümummilli ideyalar öz-özünə, heç nədən yaranmır. Heykəltəraş incəsənət əsərlərini gildən yapdığı və ya qranitdən yonduğu kimi, mənəvi və intellektual liderlər də milli ideyanı yaratmaq üçün millətin bütün yaradıcı və tarixi potensialına istinad edirlər.

Azərbaycanın gələcək inkişaf strategiyasını müəyyənləşdirmiş ulu öndər Heydər Əliyev özünün fenomenal siyasi keyfiyyətləri sayəsində nəinki yeni milli ideyanı – müasir dövrün çağırışlarına adekvat olan yeni Azərbaycan dövlətçiliyi ideyasını ifadə etmiş, həm də millətin ən geniş, bu ideyanı həyata keçirən siyasi və intellektual qüvvələrini – səriştəli idarəçiləri və Azərbaycanı mütərəqqi inkişaf orbitinə çıxarmağa qabil olan cəsarətli novatorları öz ətrafında birləşdirməyə və onları bu ideyanın həyata keçirilməsinə yönəltməyə nail olmuşdur. Bunun nəticəsidir ki, bu gün ulu öndərin layiqli siyasi varisi Prezident İlham Əliyev bünövrəsi Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş milli dövlətçiliyin təməlinə əsaslanaraq Azərbaycanı uğurla siyasi və iqtisadi modernləşməyə doğru aparır. İqtisadiyyatın liberallaşdırılması, ölkənin geosiyasi və geoiqtisadi çəkisinin artması, vətəndaş ilə dövlət arasında vahid birliyin, ahəngdarlığın bərqərar olması Azərbaycanın yüksələn xətlə dirçəlişinə səbəb olmuşdur.

Azərbaycan sabit siyasi sistemə və mərhələlər üzrə formalaşan demokratik təsisatlara, bazar iqtisadiyyatı sistemi üçün səciyyəvi iqtisadi struktura malik olan ölkəyə çevrilmişdir. Səmərəli dövlətçilik strukturunun təşəkkülünün təməli olan əsas tezis Azərbaycanın regional proseslərdə rəqabət qabiliyyətini və buna müvafiq olaraq regionda liderliyini təmin etməkdən ibarət olmuşdur. Prezident İlham Əliyevin apardığı ardıcıl və məqsədyönlü siyasət nəticəsində ölkədə ictimai tərəqqi davam etmiş, xalqın ümummilli maraq və mənafelərinin təmin olunması yolunda mühüm addımlar atılmışdır. Dövlət başçısı milli maraqları əsas götürərək, cəmiyyətin bütün sosial təbəqələrinin mənafelərini özündə əks etdirən geniş fəaliyyət nümayiş etdirmişdir.

Xarici ekspertlərin fikrincə, Azərbaycan Prezidenti dünyada gedən çox ziddiyyətli və mürəkkəb proseslərə baxmayaraq, ölkənin daxili və xarici siyasətini uğurla həyata keçirir. Ən nüfuzlu dairələrdə belə müdrik və tarazlaşmış strateji xətt kimi qiymətləndirilən bu siyasətin nəzəri bazasını və konseptual əsaslarını yeni dünya nizamının tələbləri və qloballaşma prosesi, mədəniyyətlərarası dialoq, ümumbəşəri dəyərlər və onun tərkib hissələrindən biri olan demokratik prinsiplər təşkil etmişdir. Məhz bu meyarlar və aparılan siyasətin bir-birini tamamlaması ölkənin həm daxildə, həm də beynəlxalq münasibətlər sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlərinin təməlini qoymuşdur. Xarici ölkələrlə uğurlu inteqrasiya sürətlənmiş, sivil və demokratik dövlət kimi Azərbaycan beynəlxalq aləmdə layiqli yer tutmuş, yeni neft strategiyası səmərəli şəkildə həyata keçirilmiş, əsas insan və vətəndaş hüquqları, azadlıqları təmin olunmuş, sosial-iqtisadi inkişaf prosesi yüksələn xətt üzrə davam etmişdir.

Ölkə iqtisadiyyatının inkişaf strategiyası müəyyənləşdirilərkən dünyanın inkişaf meyilləri, eləcə də xalqın ümummilli məqsəd və mənafeləri nəzərə alınmışdır. Azərbaycanın müxtəlif sahələrinin inkişafını əks etdirən statistik göstəricilər də bunu sübut edir. Belə ki, 2007-ci ildə Azərbaycan ümumi daxili məhsulun artım sürətinə görə dünyada lider dövlət elan olunmuşdur. Dünya Bankı və Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası dünyada biznes mühitinə dair hesabatında Azərbaycanı 2008-ci ilin ən islahatçı ölkəsi elan etmişdir. Rəqabətədavamlılıq sahəsində Azərbaycan MDB ölkələri arasında şəksiz liderdir. Ötən illərdə həyata keçirilmiş tədbirlər ölkədə yoxsulluq səviyyəsinin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına gətirib çıxarmış, yüz minlərlə yeni iş yerləri açılmış, son bir neçə ildə milli büdcənin həcmi 10 dəfədən çox, o cümlədən müdafiə büdcəsi bir neçə dəfə artmışdır. Azərbaycanın dövlət büdcəsi, valyuta ehtiyatları, ölkəyə sərmayə qoyuluşlarının həcmi artmış, güclü sahibkarlıq sinfi yaranmışdır.

Təsadüfi deyil ki, artıq öz iqtisadi inkişaf yolu olan, qlobal maliyyə böhranının təsirini minimum həddə endirməyi bacaran Azərbaycanın uğurları bütün dünyada diqqətlə izlənilir və ölkəmizin inkişaf tempini təmin edən şərtlər geniş təhlil obyektinə çevrilir. Bunu son vaxtlar dünyanın aparıcı mətbu orqanlarında Azərbaycanın iqtisadi artımına dair dərc olunan yazılardan, beynəlxalq reytinq agentliklərinin ölkəmizə verdiyi qiymətlərdən də əyani görmək mümkündür. Məsələn, Böyük Britaniyanın beynəlxalq biznes nəşri olan “Financial Times” qəzeti “Azərbaycandakı investisiya imkanları” sərlövhəli məqaləsində yazır ki, qlobal maliyyə böhranı Azərbaycan iqtisadiyyatına təsir göstərməyib. Ölkə iqtisadiyyatında son on ildə 900 faiz artım olduğunu qeyd edən qəzet, bu inkişafda özəl sektorun böyük rol oynadığını xüsusi vurğulayıb. Məqalədə o da qeyd edilir ki, Mərkəzi Asiya regionunun digər ölkələri böhrandan çıxmaq üçün səylər göstərdiyi halda, Azərbaycan iqtisadiyyatında artım müşahidə olunur.

Azərbaycanda əlverişli investisiya mühitinin olduğuna diqqət çəkən “Financial Times”in məqaləsində bildirilir ki, beynəlxalq ekspertlər 2010-cu ildə ölkəyə daha çox xarici investisiya cəlb ediləcəyini düşünürlər. O da qeyd edilir ki, Azərbaycan hökuməti enerji və digər təbii ehtiyatlardan əldə etdiyi gəlirləri sosial yönümlü proqramlara yönəldərək nəqliyyat, infrastruktur və texnologiyanın inkişafına böyük diqqət göstərir.

Dünyanın nüfuzlu iqtisadi nəşrlərindən sayılan “The Economist” isə yazır ki, 2010-cu ildə Azərbaycan beynəlxalq maliyyə böhranı şəraitində inkişaf edən ölkələrin reytinqində liderlər sırasında yer alacaq. Bu nəşrin ekspertləri öz proqnozlarında bildirirlər ki, növbəti ildə Azərbaycanda ÜDM-in artımı 9,5 faizə çatacaq.

ABŞ-da çıxan nüfuzlu “Washington Times” qəzetinin yazdığına görə isə Amerika iqtisadiyyatının sağlamlaşması prosesinin kifayət qədər ləng getdiyi bir vaxtda ən sadiq, sabit və etibarlı dostlar Amerika şirkətlərinin iştirakı ilə ümumi dəyəri 2,6 milyard ABŞ dolları olan strateji avtomagistralın layihələşdirilməsində və tikintisində birgə fəaliyyət barədə razılığa gəlmişlər: “Amerikanın kiçik və orta şirkətləri üçün 2,6 milyard dollar məbləğində Azərbaycanın ayırdığı “stimullaşdırıcı paket” ən münasib vaxtda ortaya çıxmışdır. 48 yaşlı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin öz ölkəsində XXI əsr avtomagistralının tikintisi üçün ABŞ şirkətlərini dəvət etmək qərarı yeni iş yerləri yaradılmasına kömək edəcək, habelə Amerika mallarının və xidmətlərinin alınmasına səbəb olacaqdır. Cənab İlham Əliyev həmin avtomobil yollarının dünya standartları səviyyəsində olması üçün Amerika texnologiyaları və xammalının idxalı barədə qərar qəbul etmişdir”.

Qəzet yazır ki, bu layihənin əsas tərkib hissələrindən biri qədim Böyük İpək Yolu marşrutu üzrə Azərbaycanın Şərq-Qərb dəhlizi boyunca avtomagistralın tikintisidir: “Bu magistral həm də “yaşıl yol” olacaqdır. Çünki yolun inşası zamanı bəzi yerlərdə atmosferə atılan karbon qazını tutmaq üçün nanotexnologiyalardan istifadə ediləcəkdir”. Qeyd olunur ki, sürətlə inkişaf etməkdə olan müstəqil Azərbaycan həm də Amerikanın dostu və Birləşmiş Ştatlar üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən strateji regionda onun etibarlı müttəfiqidir: “Bu gün cənab İlham Əliyev əmindir ki, Azərbaycanda Amerika firmalarının fəaliyyəti üçün şərait var. O, bilərəkdən kiçik və orta Amerika biznesinin xeyrinə seçim etmişdir.

Cənab İlham Əliyevin məqsədi, əvvələn, Azərbaycan ilə ABŞ-ın mümkün qədər çox ştatı arasında iqtisadi əlaqələri genişləndirməkdir. İkincisi, Azərbaycan yerli inşaat şirkətlərinə, məsələn, “Azərinşaatservis” şirkətinə Amerikanın innovasiyalı kiçik müəssisələri tərəfindən istifadə edilən qabaqcıl texnologiyalardan bəhrələnmək imkanı vermək istəyir.

Amerika ilə Azərbaycanın tərəfdaşlığı təkcə dünya səviyyəli avtomagistral tikintisi ilə məhdudlaşmır. Xəzər dənizindəki neft və təbii qaz yataqlarında kəşfiyyat, hasilat və bu məhsulların dünya bazarlarına çatdırılması Bakı və Vaşinqtonun ümumi məqsədidir”.

Qəzet vurğulayır ki, öz investisiyaları müqabilində sabit gəlir əldə etmək qeydinə qalan amerikalı istehlakçılar da Azərbaycanın bank sektoru timsalında özlərinə etibarlı tərəfdaş tapa bilərlər: “Azərbaycan sovet kommunizminin bürokratik süründürməçiliyindən kapitalizmin qırmızı xalçası üzərinə keçmiş və Birləşmiş Ştatların etibarlı dostuna çevrilmişdir”.

Mərkəzi ABŞ-da yerləşən “Standard & Poor’s” reytinq agentliyi də Azərbaycanın investisiya perspektivi reytinqini “müsbət” səviyyəyə qədər qaldırmışdır. Bununla yanaşı, agentlik uzunmüddətli suveren kredit reytinqini BB+, qısamüddətli kredit reytinqini isə B səviyyəsində təsdiq etmişdir. Reytinq şirkəti bunu dövlət sektorunda aktivlərin artması, beynəlxalq investisiya vəziyyətinin güclənməsi, ümumi dövlət borcunun büdcə profisitləri şəraitində aşağı səviyyədə qalması ilə izah edir. Eyni zamanda, Azərbaycanın investisiya perspektivinin “sabit”dən “müsbət”ə doğru yüksəlməsi ölkənin maliyyə vəziyyətinin gələcəkdə möhkəmlənməsinə və ona dünya investorları tərəfindən marağın artacağına olan böyük gözləntiləri əks etdirir. Dünya ölkələrində iqtisadi tənəzzülə baxmayaraq, agentlik bu il Azərbaycanda 10 faiz, gələn il isə 7 faiz artım proqnozlaşdırır. Beynəlxalq Valyuta Fondu isə gələn il ölkəmizdə iqtisadi artımın 7,4 faiz təşkil edəcəyi qənaətindədir.

Göründüyü kimi, bu gün dünya Azərbaycanı yenidən kəşf edir. Ölkəmizə olan bu diqqət və marağın əsasında Prezident İlham Əliyevin fədakar fəaliyyəti dayanır. Məhz bu titanik səylərin sayəsində qlobal maliyyə böhranı şəraitində də Azərbaycan iqtisadiyyatı uğurla inkişaf edir. Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi iqtisadi siyasət strategiyası neftdən əldə olunan gəlirləri qeyri-neft sektoruna, sahibkarlığın inkişafına, özəl sektorun ÜDM-də xüsusi çəkisinin artırılmasına yönəltməklə kompleks inkişafa gətirib çıxarmışdır.

Ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafı çoxşaxəli inkişaf siyasətinin məntiqi davamı olmuşdur. Güclü iqtisadiyyatın hər bir ölkənin inkişafında mühüm amil olduğunu bəyan edən dövlət başçısı İlham Əliyev ölkə iqtisadiyyatında qeyri-neft sektorunun çəkisinin artırılması ilə bağlı ardıcıl tədbirlər görmüşdür. Bu məsələ regionların sosial-iqtisadi inkişafı dövlət proqramının birinci və ikinci mərhələsində yetərincə əksini tapmışdır. Nəhəng infrastruktur layihələrinin – olimpiya idman komplekslərinin inşası gənc nəslin sağlamlığının qorunmasına mühüm töhfələr vermişdir. Yüzlərlə səhiyyə ocağının, müalicə-diaqnostika mərkəzlərinin inşası səhiyyə sisteminin inkişafını göstərmişdir. Ölkədə nəqliyyat sisteminin yenidən qurulması Azərbaycanın dünyaya çıxışını təmin etmişdir. 1800-ə yaxın məktəbin tikilməsi isə təhsil sistemində ən uğurlu islahat kimi tarixə düşmüşdür.

“Əsl siyasət konkret, real iş görməkdir” – deyən Prezident İlham Əliyevin məqsədyönlü fəaliyyəti nəticəsində hazırda, ilk növbədə, Azərbaycanın qüdrətli dövlətə çevrilməsi yolunda son dərəcə mühüm addımlar atılmaqdadır. Dəqiq müəyyənləşdirilmiş prioritetlər, elmi əsaslara söykənən fundamental qərarlar, xalqın mənafeyinə uyğun sosial-iqtisadi siyasət, çevik idarəçilik mexanizminin formalaşdırılması, mövcud imkanlardan Azərbaycan vətəndaşlarının rifahı naminə maksimum istifadə müasir tariximizin son altı illik dövrünü səciyyələndirən ən xarakterik xüsusiyyətlərdəndir.

Cənab İlham Əliyev vətəndaşlarımız qarşısında verdiyi bəyanatlara sadiqliyini, yürütdüyü siyasətin reallığa söykəndiyini əməli işi ilə sübuta yetirərək islahatların davamlılığını, ardıcıllığını təmin etmiş, ölkəmizin həyatında yeni bir inkişaf mərhələsinin başlanmasına nail olmuşdur.

“Bizim məqsədimiz iqtisadi cəhətdən güclü, siyasi cəhətdən müstəqil dövlət qurmaqdır” – ölkə başçısının bu sözləri aparılan siyasətin ana xəttidir. Belə bir faktı vurğulamaq kifayətdir ki, prezident seçildikdən sonra İlham Əliyevin altı il ərzində imzaladığı fərmanlar ölkənin inkişafının strateji istiqamətlərini və əsas hədəflərini müəyyən edərək köklü iqtisadi dəyişikliklərə təkan vermişdir. Bazar iqtisadiyyatının inkişafında sosial ədalət prinsipinə əməl edilməsi müddəası isə bütün proseslərin insanların rifahına yönəldildiyini aşkar göstərir.

Əldə olunmuş uğurlar ölkədə ictimai-siyasi sabitliyin qorunmasını və cəmiyyətin real ehtiyaclarının ödənilməsinə yönəldilmiş dövlət proqramlarının reallaşdırılmasını, çevik sosial siyasətin yürüdülməsini təmin edir. Artıq hər bir Azərbaycan vətəndaşı bu mütərəqqi dəyişiklikləri özünün həyatında, rifahında hiss etməkdədir.

Ölkəmizin iqtisadi gücü və qüdrətinin, maliyyə imkanlarının getdikcə artması imkan verir ki, Azərbaycan beynəlxalq miqyaslı iqtisadi layihələrin əsas təşəbbüskarı kimi çıxış etsin. Onların bəziləri artıq başa çatmış, digərləri isə həyata keçirilməkdədir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin müəllifi olduğu neft strategiyası yeni mərhələyə qədəm qoymuşdur. Baki-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəmərinin istifadəyə verilməsi ilə əfsanə hesab olunan arzular gerçəkləşmişdir. Boru kəmərinin açılışı ərəfəsində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev “Avrasiyada ilin siyasət adamı” elan edildi. Bütün dünya bu həqiqəti qəbul etdi ki, “Əsrin müqaviləsi”nin memarı Heydər Əliyev, onun qlobal nəqliyyat arteriyası kimi reallığa çevrilməsinin, Azərbaycanın regionda strateji tərəfdaş statusunu qazanmasının təminatçısı isə İlham Əliyev olmuşdur. Layihənin reallaşması, eyni zamanda, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin çəkilişi Azərbaycanı beynəlxalq əhəmiyyətə malik strateji iqtisadi layihələrin həyata keçirildiyi regional mərkəzə çevirmiş, beynəlxalq energetika siyasətində, bütünlükdə dünya iqtisadi sistemində mövqelərini əhəmiyyətli dərəcədə möhkəmləndirmişdir.

Bu gün Azərbaycan Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynayır. Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında enerji məsələləri üzrə strateji tərəfdaşlığa dair anlaşma memorandumunun imzalanması bunun bariz nümunəsidir. Artıq “Şahdəniz” yatağından qazın hasilatına başlanılmışdır və hazırda yataqdan gün ərzində 23 milyon kubmetr qaz, 6 min ton kondensat hasil olunur. Ölkəmiz hər il Rusiyadan alınan 5 milyard kubmetrə qədər idxal qazından azad olmuş, əhalinin və iqtisadiyyatın bütün sahələrinin ehtiyacını tam ödəməklə bərabər xeyli qaz ixrac potensialı yaratmışdır. Belə ki, 2012-ci ilədək “Şahdəniz” yatağından ildə təxminən 9 milyard kubmetr qaz və gündə 40 min barrel kondensat çıxarılması gözlənilir. Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin reallaşması da məhz bu yatağın işə salınması nəticəsində mümkün olmuşdur. “Şahdəniz” yatağından hasil olunan təbii qaz hesabına Azərbaycan nəinki öz tələbatını ödəmək, hətta mavi yanacağını Gürcüstan, Türkiyə, Rusiya, İran və Avropa bazarlarına çıxarmaq imkanı qazanmışdır. Son beş ildə neft hasilatı 2,9 dəfə, qaz hasilatı isə 3 dəfədən çox artmışdır. Azərbaycan qaz idxal edən ölkədən, onu ixrac edən ölkəyə çevrilmişdir və nəql imkanlarını daha da genişləndirmək niyyətindədir.

Neft və qaz kəmərlərinin, digər müvafiq infrastrukturun tikintisi də daxil olmaqla, Azərbaycanın neft sektorunun inkişafı artıq ölkənin iqtisadi yüksəlişinə töhfə vermiş, regional və qlobal əməkdaşlıq üçün əlavə imkanlar yaratmışdır. Azərbaycanın karbohidrogen ehtiyatları strateji coğrafi yerləşmə ilə birlikdə ölkəni əhəmiyyətli enerji mənbəyinə və beynəlxalq enerji təchizatı sisteminin vacib tərkib hissəsinə çevirir. Yalnız enerji istehsalçısı və ixracçısı kimi deyil, eyni zamanda, vacib tranzit ölkəsi kimi Azərbaycanın regionun mərkəzi oyunçusu və beynəlxalq aləmdə əhəmiyyətli aktor olaraq imkanları getdikcə artır.

Azərbaycanda aparılan enerji siyasəti nəticəsində ölkə yeni tarixi mərhələyə qədəm qoymuşdur. Bu gün qloballaşan dünyada artan neft gəlirləri ölkələrin iqtisadi siyasətinin müəyyənləşdirilməsində həlledici rol oynayır. Azərbaycan hökumətinin qarşısında yeni imkanlar “pəncərəsi” açılmışdır. Neftlə zəngin Azərbaycan iqtisadiyyatını daha da inkişaf etdirmək məqsədi ilə bu gəlirlərdən səmərəli istifadə edir. Azərbaycan mədən sənayesində şəffaflıq təşəbbüsünə qoşulmuş ilk ölkələrdən biridir, neft gəlirlərinin xərclənməsi baxımından uğurlu siyasət yürüdülür.

Azərbaycan Prezidenti ölkənin daxili enerji tələbatının təmin edilməsinə xüsusi əhəmiyyət verir. “Azərbaycanın çox güclü energetika potensialı olacaqdır. Azərbaycan öz enerji təhlükəsizliyini tam şəkildə təmin edəcəkdir” – deyən ölkə başçısı bəyanatlarını əməli işlə – bu məqsədə xidmət edən müəssisələrin açılışı ilə sübuta yetirir.

Prezident İlham Əliyevin bu sahədə ən böyük uğurlarından biri müasir tipli modul elektrik stansiyalarının tikilib istifadəyə verilməsidir. Ölkənin elektrik stansiyalarında ildə orta hesabla 20,2 milyard kilovatt/saat artıq elektrik enerjisi istehsal olunur. Bu da respublikada elektrik enerjisinə olan tələbatı tam təmin edir. Müasir “Şimal” elektrik stansiyasının istifadəyə verilməsi və respublikanın müxtəlif bölgələrində 7 modul tipli elektrik stansiyasının tikilməsi, sistem əhəmiyyətli elektrik veriliş xətlərinin və yarımstansiyaların quraşdırılması energetika sahəsində yeni yüksəlişin başlanğıcını qoymuşdur. Ümumilikdə 2003-2008-ci illərdə elektroenergetika sahəsində ümumi gücü 750 meqavat olan 6 yeni elektrik stansiyası tikilib istismara verilmiş, energetika sisteminin istismar gücü 24,3 faiz artırılmışdır. Yeni elektrikötürmə, kabel və hava xətləri çəkilmiş, elektrik şəbəkəsinin dayanıqlı fəaliyyətinin təmin edilməsi üçün zəruri işlər görülmüşdür. Artıq iki ildir ki, Azərbaycan elektrik enerjisini ixrac edən ölkəyə çevrilmişdir.

Dövlət başçısı İlham Əliyev ölkənin iri sənaye mərkəzi olan Sumqayıtda 525 meqavat gücündə elektrik stansiyasının açılışı münasibətilə inşaatçılar, energetiklər və şəhər ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə görüşdə bildirmişdir ki, “Biz növbəti illərdə həm ənənəvi stansiyaların tikintisi, eyni zamanda, alternativ enerji mənbələrinin yaradılması işində çox ciddi çalışmalıyıq. Bu məqsədlə lazımi tədbirlər görülür. Alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrinin yaradılması üçün bütün lazımi tədbirlər görülür. Gələn ildən başlayaraq, Dövlət Neft Fondunun hesabına və dövlət büdcəsi hesabına Azərbaycanda kütləvi şəkildə alternativ və bərpa olunan enerji mənbələri yaradılacaqdır...

Azərbaycan Prezidentinin tapşırığına əsasən respublikanın qaz almayan rayonlarının təchizatının bərpası istiqamətində də işlər davam etdirilir. Hazırda ölkənin qazlaşdırılması 85 faizə çatdırılmış, bütün rayon mərkəzlərinin qazla təchizatı təmin olunmuşdur.13 illik fasilədən sonra Naxçıvana təbii qazın verilməsi bərpa olunmuş, hələ keçmiş Sovet İttifaqı zamanında da mavi yanacaqla təmin edilməyən, ölkənin ən ucqar bölgələri sayılan Lerik və Yardımlı rayonlarının qazlaşdırılması başa çatdırılmış, həmin rayon mərkəzlərinə təbii qaz verilmişdir. Həyata keçirilən tədbirlər sayəsində qazla təmin olunan əhali abunəçilərinin sayı 1 milyon 143 mini keçmiş, rayonların sayı isə 54-ə çatdırılmışdır. Beləliklə də, əlavə olaraq 268 min 172 əhali abunəçisinin və 19 inzibati-ərazi bölgəsinin qazla təminatı bərpa edilmişdir.

Göründüyü kimi, hazırda Azərbaycan özünü elektrik enerjisi, neft və qazla tam təmin edir. İqtisadiyyatın məhz bu real sektoru vasitəsilə ölkə təkcə öz regionuna deyil, həm də daha uzaq qonşularına, məsələn, Avropa İttifaqı ölkələrinə sabitləşdirici təsir göstərir. Enerji təhlükəsizliyi məsələsi dünyanın gündəliyində başlıca məsələlərdən biridir. Şübhə yoxdur ki, gələcəkdə enerji ehtiyatlarına tələbat daha da artacaqdır. Dünyada yeni mənbələr aşkar edilmir, mövcud mənbələr və nəqliyyat sistemləri isə tam gücü ilə işləyə bilmir. Alternativ enerji bazarları təqdim edən Azərbaycan kimi dövlətlər isə etibarlı tərəfdaşlar qismində dünya dövlətlərinin böhrandan sonrakı paradında layiqincə iştirak edə biləcəklər.

Neft sənayesinin, ümumiyyətlə, energetika sahəsinin uğurla inkişaf etdirilməsi ölkəmizin qarşısında duran problemləri həll etməyə, iqtisadi və sosial layihələri həyata keçirməyə, qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirməyə geniş imkanlar açır. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, “...indi qarşıda duran ən mühüm vəzifə neft gəlirlərinin səmərəli istifadəsini təmin etməklə qeyri-neft sektorunun inkişafını sürətləndirmək və sosial problemləri həll etməkdir”.

Bu istiqamətdə görülən işlər sırasında respublikanın yol infrastrukturunun yenidən qurulması xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Ölkə başçısının sözləri ilə desək, “Azərbaycanda bütün yollar abad olacaqdır, yol həyatdır, yol mədəniyyətdir”. 2003-cü ildən başlayaraq respublikanın bütün bölgələrində bu sahədə genişmiqyaslı işlər görülmüş, nəinki şəhər, rayondaxili yollar, hətta kəndarası yollar da diqqətdən kənarda qalmamışdır. Vaxtilə xüsusi çəkisinə görə ən qabarıq olan yol infrastrukturu problemi demək olar ki, öz həllini tapmaqdadır. Bakı-Qazax-Gürcüstan sərhədi, Ələt-Astara, Bakı-Rusiya sərhədi və digər mühüm əhəmiyyətli avtomobil yollarında aparılan geniş yenidənqurma işləri, dağ rayonları Lerikə, Yardımlıya, Daşkəsənə, hətta Cənubi Qafqazın ən yüksək yaşayış məntəqəsi olan Xınalığa belə müasir yolların çəkilməsi bu sahədə gələcəkdə atılacaq daha böyük addımların müjdəsi sayıla bilər.

Respublikanın bütün bölgələrində olduğu kimi, Bakı şəhərində də nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı üçün zəruri tədbirlər görülür. “Bakı şəhərində nəqliyyat sisteminin təkmilləşdirilməsi üzrə Tədbirlər Planı”nda yol infrastrukturu üzrə nəzərdə tutulmuş qovşaqların və piyada keçidlərinin inşası davam etdirilir. Bu işlər görüldükdən sonra şəhərin nəqliyyat infrastrukturu tamamilə yeniləşəcək, vətəndaşların rahat hərəkəti təmin ediləcəkdir.

Ümumilikdə, son 5 ildə avtomobil yollarının, körpülərin, piyada keçidlərinin tikintisi və yenidən qurulmasına 2,4 milyard manatdan çox vəsait sərf edilmişdir. Bu da müstəqilliyimizin 2003-cü ilə qədər olan dövrü ilə müqayisədə 32 dəfədən artıq məbləğ deməkdir.

Respublikamızın rəhbərinin regionların inkişafına yönəlmiş fəaliyyəti çox böyük, bəlkə də, mühüm əhəmiyyət daşıyır. Qəbul olunmuş Azərbaycan regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı dövlət proqramlarına uyğun olaraq, bölgələrimiz sürətlə və intensiv inkişaf edir, yeni iş yerləri ilə yanaşı, müalicə-sağlamlıq ocaqları, idman və mədəniyyət kompleksləri açılır, yeni parklar, meydanlar salınır, məktəblər tikilir. Bu istiqamətdə atılan addımlar Azərbaycanın hərtərəfli inkişafına nail olunması üçün böyük uzaqgörənliklə düşünülmüş siyasətin əyani ifadəsidir. Mövcud reallığı əks etdirən və gələcəyə hesablanmış bu iqtisadi konsepsiyanın həyata keçirilməsi nəticəsində regionlar sürətlə inkişaf edir, bölgələr müasirləşir, yeni infrastruktur layihələri gerçəkləşir. Bu işdə əsas təkanverici və həlledici amil ölkə başçısının bölgələrə səfərləri və qərarların icrasına şəxsən nəzarət etməsidir. Təkcə ötən ildə cənab İlham Əliyev ölkə regionlarına 14 səfər etmiş, respublikanın 26 şəhər və rayonunda, həmçinin Naxçıvan Muxtar Respublikasında səfərdə olmuşdur. Ötən ilin dövlət büdcəsində infrastruktur layihələrinə ayrılan 4,3 milyard manat vəsait regionlarda geniş abadlıq-quruculuq işlərini reallaşdırmağa, insanları narahat edən bir çox problemləri aradan qaldırmağa imkan vermişdir. “...Bizim əsas məqsədimiz mövcud olan problemlərə münasibət göstərmək, onları qısa müddətdə, tezliklə aradan qaldırmaqdır” – deyən dövlət başçısı Dövlət Proqramında öz əksini tapmamış məsələlərin operativ həllinə dair əlavə sərəncamlar imzalayır.

İqtisadiyyatın liberallaşdırılması və sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi İlham Əliyev siyasətinin əsas prioritetlərindən biridir. Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi iqtisadi inkişafın sürətləndirilməsi strategiyası ölkə iqtisadiyyatının yüksələn xətlə artımını şərtləndirir. Ardıcıl və sistemli şəkildə atılan bütün addımlar güclü iqtisadi potensialın yaradılmasına, dövlətin möhkəmlənməsinə və xalqın sabitlik şəraitində yaşamasına xidmət edir. Çünki inkişafın əsasını sabitlik təşkil edir. Sabitlik olmadan dirçəlişin baş verməsi mümkün deyildir.

Ölkə Prezidentinin xüsusi diqqəti və qayğısı nəticəsində dövlət büdcəsi investisiya yönümlü büdcəyə, inkişaf və quruculuq büdcəsinə çevrilmişdir. Büdcənin gəlir və xərclərinin səmərəli və şəffaf şəkildə icrasında əhəmiyyətli irəliləyiş əldə olunmuşdur.

Qeyd etmək lazımdır ki, son beş ildə dövlət büdcəsi on dəfədən çox artmışdır. MDB dövlətlərinin büdcə vəsaitləri 2003-2008-ci illərdə 15-20 faiz artdığı halda, respublikamızda bu rəqəm 8 dəfədən çoxdur. Azərbaycanın büdcə gəlirlərinin illik artım tempi ötən dövrdə orta hesabla 30-40 faiz artımla müşayiət olunmuşdur. Məsələn, əgər 2003-cü ildə büdcə gəlirləri 1 milyard 200 milyon manat təşkil edirdisə, 2004-cü ildə bu rəqəm 1 milyard 500 milyon, 2005-ci ildə 2 milyard 100 milyon, 2006-cı ildə 3 milyard 800 milyon manat olmuş, 2007-ci ildə 50 faizdən də çox yüksələrək 6 milyard manatı ötmüşdür. Qlobal böhranla müşayiət olunan 2008-2009-cu illərdə dövlət büdcəsinin 10 milyard manatı ötməsinin özü də yüksək göstəricidir.

2010-cu ilin dövlət büdcəsi isə Azərbaycanın keyfiyyətcə yeni mərhələdə davamlı inkişafı üçün yaxşı imkanlar açır. Büdcə layihəsi hazırlanarkən dövlətin inkişafı üçün elmi əsaslar üzərində müəyyən edilmiş strateji xəttə uyğun olaraq dövlət büdcəsinin sosial və investisiya yönümlülüyünün təmin edilməsinə, əhalinin aztəminatlı təbəqəsinin sosial təminatının gücləndirilməsinə, ölkənin müdafiə potensialının, iqtisadi, enerji, ərzaq təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsinə, sahibkarlığın inkişafına dəstək verilməsinə, qəbul olunmuş məqsədli dövlət proqramlarının maliyyələşdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilmişdir. Sosialyönümlü xərclərin büdcədəki xüsusi çəkisi 34,4 faiz (3 milyard 878 milyon manat) olmaqla cari illə müqayisədə 1,8 faiz çoxdur.

Dövlət başçısının qarşıya qoyduğu vəzifələr uğurla həyata keçirildikcə və iri infrastruktur layihələri reallaşdıqca ölkəmizin iqtisadi qüdrəti artır, beynəlxalq aləmdəki reytinqi getdikcə yüksəlir. Azərbaycan Prezidentinin 2009-cu il 14 aprel tarixli fərmanı ilə təsdiq olunmuş “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nda qarşıya qoyulmuş sosial yönümlü tədbirlətin səmərəli şəkildə həyata keçirilməsi ölkə vətəndaşlarının layiqli həyat səviyyəsinin tam təmin olunmasına şərait yaradır. Yoxsulluğun səviyyəsinin azaldılması, əhalinin rifah halının daha da yaxşılaşdırılması istiqamətində dövlət proqramları uğurla icra edilir. Xüsusilə qayğıya daha çox ehtiyacı olan insanların problemlərinin həllini nəzərdə tutan bu mühüm əhəmiyyətli Dövlət Proqramının kompleks meyarlar əsasında icrası ölkənin daha da çiçəklənməsinə əlverişli şərait yaradır.

Azərbaycanın ildən-ilə əhəmiyyətli dərəcədə artan maliyyə imkanları onun sərmayədar ölkəyə çevrilməsini, digər dövlətlərin iqtisadiyyatına kapital qoyuluşunu şərtləndirən amillərdir. Son vaxtlar azərbaycanlı iş adamları Türkiyədə, Gürcüstanda və Mərkəzi Asiya respublikalarında dayanıqlı biznes yaradır, fəaliyyət dairələrini genişləndirirlər. Türkiyə, Gürcüstan, Moldova ərazisində inşa edilən nəhəng emal müəssisələri respublikamızın həmin ölkələrin strateji məhsullara olan tələbatının təmin olunmasında mühüm rol oynaması ilə yanaşı, sərmayədar dövlət kimi dünya bazarında rəqabət imkanlarını artırır.

(ardı var)

Kamal ADIGÖZƏLOV,

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin eksperti

Xalq qəzeti.- 2009.- 30 dekabr.- S. 3.