Ukrayna Stalin repressiyaları ilə bağlı sənədləri Polşaya verib

Ukrayna Təhlükəsizlik Xidməti keçən əsrin 1930-1940-cı illərində Stalin repressiyası haqqındakı sənədlərin elektron surətini Polşanın Milli Yaddaş İnstitutuna verib. Həmin sənədlərin üzərindən məxfilik Ukraynanın müstəqilliyi illərində ləğv edilmişdi. Bu barədə ölkənin Təhlükəsizlik Xidməti məlumat yayıb.

Polşaya ötürülmüş sənədlər arasında 1935-1936-cı illərdə SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığının “Polşa hərbi təşkilatı” adı altında polyaklara qarşı həyata keçirdiyi repressiyalar haqqında xidməti yazışmalar, komissarlığın 70 minə yaxın polyak və almanın Ukrayna ərazisindən Qazaxıstana köçürülməsi əməliyyatı haqqında, eləcə də Ukraynadakı Polşa hərbi əsirlərinin saxlandığı düşərgələr barədə sənədlər var. Sənədlər Kiyevdə Ukrayna Təhlükəsizlik Xidmətinin sədri vəzifəsini icra edən Valentin Nalivayçenko və Milli Yaddaş İnstitutunun nümayəndələri arasında keçirilmiş görüşdə təqdim edilib. Nalivayçenko danışıqlar zamanı bildirib ki, “Polşa və Ukrayna 1930-1940-cı illərdə. Xüsusi xidmətlərin arxivindən naməlum sənədlər” birgə seriyasının artıq yeddi cildi çapdan çıxıb və səkkizinci cild çapa hazırlanır. O, eyni zamanda bu məsələnin hər iki tərəf üçün çox vacib olduğunu və bu sahədə əməkdaşlığın bundan sonra da davam etdiriləcəyini əlavə edib. Bundan başqa, tərəflər 1917-1991-ci illər siyasi repressiyalarının öyrənilməsi üzrə birgə iş aparılması barədə müqavilə imzalanması haqqında da razılığa gəliblər. Müqavilənin yaxın vaxtlarda imzalanacağı gözlənilir.

Qeyd edək ki, Polşanın Milli Yaddaş İnstitutu 1998-ci ildə yaradılıb və 1944-1990-cı illərdə Polşa vətəndaşlarına qarşı törədilmiş cinayətlərin toplanması, öyrənilməsi, eləcə də araşdırılması ilə məşğul olur. Keçən əsrin 30-40-cı illərində Rusiyada polyaklara qarşı repressiyaların təhqiqi çərçivəsində ən məşhur cinayət işlərindən biri “Xatın işi” adlanır. Bu iş 1940-cı ildə Xatın ətrafında 14 min Polşa hərbi əsirinin (əsasən zabitlərin) güllələnməsi ilə bağlıdır. İş 2004-cü ildə, 14 illik təhqiqatdan sonra bağlanmışdı. Rusiya Federasiyasının Baş Hərbi Prokurorluğu Polşa zabitlərinin güllələnməsini soyqırım (genosid) aktı kimi etiraf etməkdən çəkinmişdi. 2008-ci ildə isə Xatın hadisəsi zamanı həlak olan polyakların qohumları Moskvanın Xamovniçesk məhkəməsinə müraciət edərək hərbi prokurorluğun 2004-cü ildə qəbul etdiyi qərara yenidən baxılmasını xahiş etmişdilər. Onlar zabitlərin güllələnməsi faktının soyqırım kimi tanınmasını və həlak olanlara bəraət verilməsini tələb edirdilər. Ancaq Rusiya məhkəməsi belə bir qərar qəbul etməkdən imtina edib. Bundan sonra isə Moskva Şəhər Məhkəməsi Xamovniçesk məhkəməsinin qərarından verilmiş apellyasiya şikayətini qəbul etməmişdi.

Paşa ƏMİRCANOV

Xalq qəzeti.-2009.-5 fevral.-S.6.