Sosial-iqtisadi inkişaf strategiyası uğurla davam etdirilir

Azərbaycan son illər iqtisadi artım üzrə dünyada lider dövlətə çevrilmişdir.Ötən ildə də iqtisadiyyatın bütün sahələrində irimiqyaslı islahatların sistemli və düşünülmüş şəkildə davam etdirilməsi respublikamızı dünyanın ən islahatçı ölkəsi kimi tanıtmışdır.

Hazırda qazandığı sosial-iqtisadi uğurlara, zəngin potensialına görə Azərbaycan regionun və dünyanın böyük iqtisadi layihələrinin əsas tərəfdaşına çevrilmişdir. Şübhəsiz ki, bütün bunlar Prezident İlham Əliyevin uzaqgörən siyasətinin, sosial-iqtisadi inkişafın bütün sahələrini əhatə edən dövlət proqramının qətiyyətlə reallaşdırılmasının nəticəsidir. Dövlət başçımızın təşəbbüsü və nəzarəti altında müasir dünya standartlarına cavab verən çoxsaylı sənaye müəssisələrinin, sosial infrastrukturların, qaçqınlar üçün qəsəbələrin istifadəyə verilməsi, əhalinin həyat səviyyəsinin daha da yaxşılaşdırılması üçün mühüm tədbirlərin həyata keçirilməsi Azərbaycanı getdikcə gücləndirir. Bütün bunlar barədə Nazirlər Kabinetinin bu il yanvarın 16-da keçirilən iclasında ətraflı danışılmışdır. Dövlət başçımız İlham Əliyev iclasda son beş ildə, o cümlədən 2008-ci ildə görülən işlər barədə, eləcə də qarşıda duran vəzifələrlə bağlı ətraflı məlumat vermişdir.

Sözügedən iclasda səsləndirilən bir sıra faktlara toxunmaq istərdim. Əvvəlcə onu deyim ki, son illər ölkəmizdə bir sıra layihələr uğurla həyata keçirilmişdir. Belə ki, ötən il ümumi məbləği 4,2 milyard manat olan dövlət əsaslı vəsait qoyuluşunun 60 faizə qədəri infrastruktur layihələrinə, 20 faizə qədəri isə sosialyönümlü layihələrə yatırılmışdır. Beynəlxalq maliyyə qurumları ilə nəqliyyat, energetika, su təchizatı, kənd təsərrüfatı, ekologiya, sosial təminat sahələri üzrə ümumi məbləği 1,3 milyard ABŞ dolları olan 8 layihə imzalanmışdır. Ölkəmizin strateji valyuta ehtiyatları 2003-cü ilə nisbətən 11 dəfə artmış və 18 milyard dollar təşkil etmişdir. Bu isə 2008-ci ilin sonuna olan 2,9 milyard dollar məbləğində dövlət borcundan 6,2 dəfə çoxdur.

Ölkə başçısının müəyyənləşdirdiyi davamlı inkişaf strategiyasının başlıca istiqamətlərindən olan qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı həyata keçirilmiş məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində bu sektorda ÜDM-in il ərzində real artımı proqnozlaşdırılan 12 faizə qarşı 15,7 faiz olmuşdur. Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına subsidiyaların və vergi güzəştlərinin verilməsi nəticəsində son beş il ərzində kənd təsərrüfatında məhsul istehsalının nominal dəyəri 2,4 dəfə artmış, bu dövr ərzində aqrar sahədə yaradılan əlavə dəyərin real artım səviyyəsi 25,1 faiz təşkil etmişdir.

Son beş ildə həyata keçirilmiş regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının qeyri-neft sektorunun, o cümlədən aqrar bölmənin inkişafında böyük rolu olmuşdur. Bu dövr ərzində proqramın icrasına yönəldilən investisiyaların həcmi 6 milyard manat, o cümlədən 2008-ci ildə 2 milyard manat təşkil etmişdir. Dövlət proqramlarının həyata keçirilməsi nəticəsində əhalinin, xüsusilə də regionlarda yaşayan əhalinin məşğulluq səviyyəsi xeyli artmışdır. Belə ki, son beş ildə 26 min 641 yeni müəssisə yaradılmış, 766 min 300 yeni iş yeri açılmışdır ki, bunun da 547 min 600-ü daimidir.

Son illər ölkədə sahibkarlığa, özəl bölməyə diqqət daha da artırılmışdır. Bu da təsadüfi deyil. Prezident İlham Əliyevin müəyyənləşdirdiyi iqtisadi siyasətin başlıca istiqamətlərindən biri də sahibkarlığın inkişaf etdirilməsidir. Ötən ildən sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin qeydiyyatının “bir pəncərə” prinsipi üzrə təşkili nəticəsində qeydiyyatdan keçmiş hüquqi şəxslərin sayı 30 faiz artmışdır. Bu ildən ixrac-idxal əməliyyatlarında da “bir pəncərə” prinsipinin tətbiqinə başlanılmışdır. İxracın daha da artırılması və xarici bazarlara çıxış imkanlarının genişləndirilməsi məqsədilə görülmüş tədbirlər nəticəsində ölkəmiz ABŞ və Norveçin “CSP”, Avropa İttifaqının “CSP+” proqramına daxil edilmişdir. Bu proqramlar Azərbaycan sahibkarlarına 27 Avropa ölkəsinin, habelə ABŞ və Norveçin bazarlarına rüsumsuz, yaxud çox aşağı rüsumlarla ixrac imkanları yaradır. Onu da xatırladım ki, ötən il də Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzvolma ilə bağlı işlər davam etdirilmiş, 11 ölkə ilə ikitərəfli danışıqlar aparılmış, 2 ölkə ilə ikitərəfli protokol imzalanmışdır.

Nazirlər Kabinetinin iclasında sahibkarlığa kömək barədə digər faktlar da açıqlanmışdır. Bildirilmişdir ki, ötən il Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun vəsaiti hesabına 82,3 faizi regionlarda olmaqla sahibkarlıq subyektlərinin 7350 investisiya layihəsinə verilmiş 335,6 milyon manat güzəştli kreditlər hesabına yeni istehsal və emal müəssisələri işə salınmış, bu layihələr üzrə 73 mindən artıq iş yeri açılmışdır. 2009-cu ildə fond tərəfindən bu məqsədlər üçün təqribən 120 milyon manat məbləğində, o cümlədən 40 milyon manat qaytarılan vəsaitlər hesabına kreditlərin verilməsi nəzərdə tutulur.

Yeri gəlmişkən, bu gün hamını narahat edən bir məsələyə də toxunmaq istərdim. Bu da bütün dünyanı silkələyən qlobal maliyyə böhranı ilə bağlıdır. Azərbaycanda aparılan düşünülmüş uğurlu sosial-iqtisadi siyasətin nəticəsidir ki, belə bir böhran şəraitində milli iqtisadiyyatımız nəinki öz tarazlığını qorumuş, hətta qeyri-neft sektoru tarixdə ən yüksək — 16 faizə qədər artım sürəti nümayiş etdirmişdir. Ölkədə illik inflyasiya 2007-ci ilə nisbətən səngiməyə doğru getmişdir — 20 faiz olmuşdur.

İclasda milli valyutamızın getdikcə möhkəmlənməsi də müsbət hal kimi qiymətləndirilmişdir. Göstərilmişdir ki, 2008-ci ildə manatın məzənnəsi aparıcı valyutalara nisbətən sabit qalmışdır, manat dollara nisbətdə dəyərini 5 faizdən çox, avroya nisbətdə isə 9 faizdən çox möhkəmləndirmişdir. Halbuki dünyanın bir sıra aparıcı ölkələrində valyuta məzənnəsində olduqca kəskin dəyişmələr var. Qonşu ölkələrdəki vəziyyət isə yəqin ki, hamıya yaxşı məlumdur.

Bir çox ölkələrdən fərqli olaraq Azərbaycanın xarici maliyyə mövqeyi daha da yaxşılaşmışdır. 2007-ci illə müqayisədə ölkənin ödəmə balansının profisiti 2 dəfə artmış, ilkin qiymətləndirməyə görə 18 milyard ABŞ dolları təşkil etmişdir. Halbuki, bir çox qonşu ölkələr ödəmə və xarici ticarət balansının kəskin pisləşməsi və ölkədən kapital axını ilə üzləşmişlər.

Azərbaycanın 2008-ci ildə sosial-iqtisadi inkişafının yekunları ilə bağlı kifayət qədər misal gətirmək olar. Ərzaq, enerji təhlükəsizliyi ilə əlaqədar həyata keçirilən tədbirlər müsbət nəticələr vermişdir. Sosial sahədə yüksək göstəricilər əldə edilmişdir. Bütün bunlar isə deməyə əsas verir ki, ölkəmiz uğurlu inkişaf yolundadır, bu inkişaf artıq dinamik xarakter daşıyır, özünün qlobal imicini daha da yaxşılaşdırır.

Arif QƏDİMOV,

iqtisad elmlər doktoru

Xalq qəzeti.-2009.-8 fevral.-S.2.