Gənclik enerjisi və ruhu öz sözünü bir daha deyəcək

Azərbaycanın sürətli inkişaf yoluna qədəm qoyması ölkəmizi təkcə regionda yox, dünyada qabaqcıl dövlətə çevirib. Qəbul olunan qanunların beynəlxalq standartlara cavab verməsi, müstəqil dövlətimizin beynəlxalq konvensiyalara qoşulması, inkişaf etmış dövlətlərlə əlaqələri genişləndirmək naminə müxtəlif sahələr üzrə sazişlərin imzalanması ölkəmizin dünya birliyindəki nüfuzunu daha da yüksəltmişdir. Xatırladaq ki, müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyası ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanaraq 1995-ci ilin noyabrında qəbul olunmuşdur. O vaxtdan 13 il keçib. Bu illər ərzində ölkəmizdə bütün sahələr üzrə xeyli dəyişikliklər, inkişaf olub. Yalnız 2002-ci ildə xalqın tələbi ilə Konstitusiyada referendum yolu ilə dəyişiklik olub.

Bu da seçki sisteminin daha da təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə edilmişdir. Həmin vaxt proporsional seçki sistemi ləğv edilmiş və mojaritar seçki sisteminə üstünlük verilmişdi. O vaxtdan bu günə kimi Əsas Qanunumuza heç bir əlavə və dəyişiklik edilməyib. Söz yox ki, Konstitusiya vacib və əhəmiyyətli bir sənəddir. Zaman keçdikcə, illər ötdükcə bu sənədə də əlavə və dəyişikliklər zərurəti meydana çıxır. İndi qloballaşma dövrüdür.

Azərbaycan Avropaya və dünyaya inteqrasiya edir. Dünyanın əhəmiyyətli bir ölkəsinə çevrilir, söz sahibi olur. Ona görə də Konstitusiyanın daha da möhkəmləndirilməsi vacib məsələ kimi özünü büruzə verir. Demokratik proseslərin inkişafına diqqət artdıqca, hüquqi, sivil dövlət quruculuğu yolunda qətiyyətli addımlar atıldıqca, insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi istiqamətində mühüm əhəmiyyətli tədbirlər həyata keçirildikcə Konstitusiyaya əlavə və dəyişikliklər edilməsi zərurəti də özünü büruzə verdi.

Artıq Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumu ötən ilin sonlarında “Konstitusiyaya əlavə və dəyişikliklər haqqında” Referendum Aktına rəy vermiş və bu il martın 18-də referendum keçirilməsi barədə qərar qəbul olunmuşdur. Bu qərarın ardınca xalq tərəfindən yaradılmış təşəbbüs qrupları təsis edilərək Mərkəzi Seçki Komissiyasına müraciət edilmiş və komissiyanın qərarına əsasən tələblərə cavab verən təşəbbüs qrupları qeydiyyata alınmışdı.

Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq görərik ki, bütün inkişaf etmiş ölkələrin Konstitusiyalarına zaman-zaman əlavə və dəyişikliklər edilib. 1992-ci ildən dünyanın 36 ölkəsində Konstitusiyaya bir neçə dəfə dəyişiklik edilib. Bu da təbiidir. Çünki konstitusiyalar, qanunlar ehkam kimi qəbul olunmur, inkişaf olduqca daha da təkmilləşir, yeniləşir. Yəni bu və ya digər qanunların dəyişməsi zamanın tələbinə uyğun olaraq baş verir. Azərbaycan Konstitusiyasına gəlincə, bildirmək istərdim ki, Müstəqil Dövlətlər Birliyi məkanında insan hüquq və azadlıqlarının yer aldığı konstitusiyalardan birincisidir.

Ana yasamıza nəzər salsaq görərik ki, Konstitusiya maddələrindən təxminən 30-dan çoxu insan hüquq və azadlıqları ilə bağlıdır. Nəzərə alsaq ki, insan daim inkişaf edir. O zaman istənilən sənədə əlavə və dəyişikliklərin edilməsi zərurəti meydana çıxmış olur. Bu baxımdan, Konstitusiyanın maddələrinə bu və ya digər formada referendumda əlavə və dəyişiklər edilməsi təbiidir. Biz həmişə atdığımız addımlarda, qəbul etdiyimiz qərarlarda dünyanın inkişaf etmiş ölkələri ilə, xüsusən, demokratiyanın beşiyi sayılan Amerika Birləşmiş Ştatları ilə müqayisə edir, onlar kimi inkişaf etmək, Avropa standartlarına uyğun olaraq formalaşmaq üçün daim çalışırıq.

Qeyd edək ki, ABŞ Konstitusiyası qəbul olunduğu ğündən bu günə kimi hüquq və azadlıqlarla bağlı maddələrində 20-dən çox dəyişikliklər edilibdir. Bunun özü demokratiyanın nümunəsi sayıla bilən element kimi dəyərləndirilməlidir. Bu mənada, Azərbaycan Konstitusiyasına ediləcək əlavə və dəyişikliklər də məhz demokratiyanın, insan hüquq və azadlıqlarının nümunəsi kimi təqdim oluna bilər. Mart ayının 18-də ümumxalq referendumuna çıxarılacaq 29 maddəyə nəzər saldıqda , qeyd etdiklərimiz bir daha təsdiqlənmiş olur.

Qeyd edək ki, Azərbaycan indiyədək saysız-hesabsız beynəlxalq konvensiyalara qoşulub. Həmin konvesiyalardan irəli gələn müddəaları həyata keçirməkdən ötrü Azərbaycan Əsas Qanununda bəzi əlavə və dəyişikliyin edilməsi zərurəti yaranmışdır. Bu baxımdan, 12-ci maddənin I hissəsinə “Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarıına layiqli həyat səviyyəsi” ifadəsinin əlavə edilməsi günün tələbi kimi qiymətləndirilə bilər. Bu, dövlətimizin inkişafı ilə yanaşı, həm də Azərbaycanın qoşulduğu beynəlxalq konvesiyalar qarşısında götürdüyü öhdəlikdən irəli gələn fakt kimi dəyərləndirilə bilər. Bu maddəyə ediləcək əlavə və dəyişiklik, eyni zamanda, Azərbaycan xalqının hüquq və azadlıqlarının daha yüksək səviyyədə təmin olunmasına xidmət etmiş olur.

Növbəti 15-ci maddənin II bəndinə nəzər yetirsək görərik ki, bu, daha çox iqtisadi azadlıqla bağlıdır. Çünki ilkin variantda dövlət Azərbaycan Konstitusiyasının 15-ci maddəsinin II bəndinə görə, azad sahibkarlığa təminat verirdi. O dövrü xatırlasaq deyə bilərik ki, 1995-ci ilin Azərbaycanı ilə 2009-cu ilin Azərbaycanı arasında böyük fərq mövcuddur. O dövrdə ölkəmiz müstəqil olsa da, iqtisadi cəhətdən elə də qüdrətli dövlətə çevrilməmişdi. Ölkə iqtisadiyyatı yeni-yeni inkişaf edirdi. Bu gün isə Azərbaycan iqtisadi cəhətdən qüdrətli bir dövlətdir. Cənubi Qafqazın lider dövlətidir. Beynəlxalq aləmdə səsimiz eşidilir.

Bu mənada, iqtisadi uğurlarımızla bərabər sosial yönümlü layihələrimizin də uğurlu inkişafını təmin etmək zəruridir. Ana yasamızın bu maddəsinə edilən əlavə və dəyişiklik məhz sosial yönümlü layihələrin də inkişafına təkan vermiş olacaqdır. Çünki dövlət başçımız İlham Əliyev tərəfindən qəbul edilən çoxsaylı dövlət proqramları bu maddəyə əlavə və dəyişikliyin edilməsinə şərait yaradır. İqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş Azərbaycana sosial dövlətin formalaşması zəruridir və günün tələbidir.

Azərbaycan xalqının sosial rifah halının yaxşılaşdırılmasına xidmət edən dövlətin qurulması qanunla tənzimlənmiş olur. Buna dövlət təminatı verilməsi o deməkdir ki, Azərbaycan vətəndaşları artıq bütün həyatı boyu dövlətin maddi imkanlarından istifadə edə bilərlər. Dövlət bir qurum kimi öz vətəndaşlarının sosial rifah halının yaxşılaşdırılmasını üzərinə öhdəlik olaraq götürür və bunu qanunla tənzimləyir. Ona görə də 15-ci maddəsinin II bəndinə məhz “sosial yönümlü” sözünün artırılması Azərbaycanın artıq keçid mərhələsindən yeni iqtisadi fazaya sürətlə, inkişaf etmiş dövlət mərhələsinə keçməsini bir daha nümayiş etdirmiş olur.

Digər tərəfdən də, Konstitusiyanın I bəndində göstərilir ki, Azərbaycan dövlətinin mənbəyi Azərbaycan xalqıdır. Yəni dövlət xalq qarşısında götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməyi özünə borc bilir. Dəyişiklik də hüquqi cəhətdən normativ hüquqi baza yaratmağa xidmət edən əlavədir.

Referenduma təklif edilən maddələrdən biri də 17-ci maddədir. Hər birimiz qeyd edirik ki, uşaqlar bizim gələcəyimizdir. Onların inkişafı, saglam ruhda böyüməsi üçün bu gün hər bir Azərbaycan vətəndaşı məsuliyyət daşıyır. Ancaq ən böyük məsuliyyət isə dövlətin üzərinə düşür. Belə ki, dövlətimiz gələcəyimiz olan körpələrimizin daha xoşbəxt, Vətənə, dövlətə layiq vətəndaş kimi böyümələri, vətənpərvər olmaları məqsədi ilə, zorakılığa, istismara, uşaq əməyinin istifadə olunmamasına münasibətinin təzahürü olaraq, bu əlavə və dəyişiklikləri irəli sürmüşdür. Həmin maddənin V hissəsində 15 yaşına çatmamış uşaqların işə cəlb olunması qanunla qadagan edilir. Bu, uşaqların təhsildən uzaqlaşmasının qarşısını almaqla yanaşı, eyni zamanda, onların əməyinin istismar edilməsinin də qarşının alınmasına xidmət edir. Düşünürəm ki, bu maddəni alqışlamaq və onun reallaşması naminə hər birimiz referendumda iştirak etməliyik.

Konstitusiyanın 101-ci maddənin V hissəsinin çıxarılması təklifi hüquqi baxımdan da əsaslıdır. Məlum olduğu kimi, həmin maddədə bir şəxsin iki dəfədən artıq prezident seçilməsinə qadağa qoyulub. Bu, insanların seçmək və seçilmək hüququnu məhdudlaşdırır. Hər bir şəxsin seçmək və seçilmək hüququ var. Azərbaycan xalqının istədiyi şəxsi, hər hansı məhdudiyyət olmadan istədiyi qədər prezident seçməyə haqqı var. Necə ola bilir ki, ölkə vətəndaşı millət vəkilini 4-5 dəfə və daha artıq Milli Məclisə seçə bilir, ancaq dövlət başçısını 2 dəfədən artıq seçə bilmir. Bu faktın özü demokratiyanın pozulması və insan hüquq və azadlıqlarının məhdudlaşdırılmasıdır.

Bundan əlavə, həmin maddədə “Müharibə şəraitində hərbi əməliyyatların aparılması Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkilərinin keçirilməsini mümkün etmədikdə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyət müddəti hərbi əməliyyatların sonunadək uzadılır. Bu barədə qərar seçkilərin (referendumun) keçirilməsini təmin edən dövlət orqanlarının müraciətinə əsasən Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən qəbul edilir”. Hesab edirəm ki, çox vacib və əhəmiyyətli bir məsələdir.

Ümumiyyətlə, təklif olunan əlavələr və dəyişikliklərin hamısı xalqın seçim hüququnun məhdudlaşdırılmasının aradan qaldırılmasına, insanların hüquq və azadlıqlarının daha geniş şəkildə müdafiəsinə xidmət edir. Qeyd edək ki, bu müddəa bəzi ölkələrin konstitusiyalarında yer almışdır. Bu mənada, hesab edirəm ki, bu məhdudiyyətin aradan qaldırılması çox vacibdir. Çünki Azərbaycanda hüquqi, sivil, demokratik dövlət qurulur.

Əgər hər hansı bir dövlət başçısı ölkəni iqtisadi böhrandan xilas edibsə, insanların həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün şərait yaradıbsa, beynəlxalq əlaqələri genişləndiribsə, ölkənin nüfuzunu dünya birliyində qaldırıbsa, niyə onun yenidən prezident seçilməsinə şərait yaradılmamalıdır? Əgər xalq öz Konstitusiyasında dəyişiklik edilməsini tələb edirsə, referendumu yüksək səviyyədə keçirirsə, bunu insan hüquqlarının müdafiəsi kimi qiymətləndirmək lazımdır.

Mən dünyanın ən inkişaf etmiş demokratik dövləti olan Amerika Birləşmiş Ştatlarını nümunə kimi qeyd etmək istərdim. Demokratlar Partiyasından prezident Franklin Ruzvelt 4 dəfə ardıcıl olaraq prezident seçilməyibmi? Məgər onu xalq seçməyibmi? Ruzvelt 1932–1945-ci illərdə ABŞ-ın prezidenti olub. Xalq gördü ki, Franklin Ruzveltin başladığı uğurlu islahatları ondan başqa kimsə istənilən səviyyədə həyata keçirə bilməyəcək. Ona görə də onu dörd dəfə ardıcıl olaraq prezident seçdi və Ruzvelt də xalqın bu etimadını doğrultdu. Azərbaycanda da vəziyyət oxşardır. Xalqımız İlham Əliyevin ölkəmiz üçün etdiklərinin şahididir. Xalq niyə belə bir şəxsiyyəti yenidən prezident seçməməli, ona etimad göstərməməlidir? Niyə belə bir siyasi xadimə başladığı işləri, apardığı islahatları davam etdirməyə şərait yaratmayaq?

Axı, bütün bunlar ölkəmizin inkişafı, xalqın həyat səviyyəsinin daha da yüksəldilməsi naminə edilir. Ona görə də inanıram ki, martın 18-də keçirilməsi nəzərdə tutulan referendumda xalq böyük ruh yüksəkliyi ilə iştirak edəcək və Konstitusiyaya təklif olunan əlavələri və dəyişiklikləri dəstəkləyəcəkdir. Azərbaycan gəncləri daim dövlətin apardığı siyasi kursu dəstəkləyərək ölkə başçısının, öz liderinin arxasınca addımlayıblar. Bu baxımdan, inanıram ki, gənclərimiz bu günə kimi uğurla dəstəklədikləri siyasi kursa sadıq qalaraq, 18 mart referendumunda öz sözlərini gənclik enerjisi və ruhu ilə bir daha deyəcəklər.

Vüsalə HÜSEYNOVA,

“Davamlı inkişaf naminə”

təşviqat qrupunun səlahiyyətli

nümayəndəsi

Xalq qazeti.-2009.-21 fevral.-S.5.