“Xalq qəzeti” — 90

Xalqa xidmət amalı

“Xalq qəzeti”nin birinci nömrəsinin çapdan çıxmasından 90 il ötür. 1919-cu il avqustun 29-da “Kommunist” adı ilə işıq üzü görmüş bu qəzet nəşr olunduğu dövrü əhatə edən tariximizdir. Heç bir tarix kitabına baxmadan həmin dövrdə baş verən hadisələr barədə onu vərəqləməklə dəqiq məlumat almaq olar. İndi mənə bu barədə yazmaq həm asandır, həm də çətin. Asandır ona görə ki, ömrümün düz 50 ilini “Xalq qəzeti”nin redaksiyasında keçirmiş, burada çalışan əməkdaşlarla xoş ünsiyyətdə olmuş, onların çətinliklərini və uğurlarını mən də yaşamışam. Çətindir ona görə ki, qəzetin 90 illik fəaliyyətini tam əhatə etmək xüsusi tədqiqat işi tələb edir. Amma bir danılmaz faktı da deməmək olmaz ki, bu mətbuat orqanı nəşr olunduğu bütün dövrlərdə Azərbaycan xalqının qəzeti olub. Onun qayğılarından, istək və arzularından yazıb, kədərinə kədərlənib, sevincinə şərik çıxıb. İnsanlar ən son yenilikləri “Xalq qəzeti”ndən öyrəniblər. Haqları tapdananda ona müraciət ediblər, məhz onun məsələyə müdaxiləsindən sonra həqiqət yerini tapıb.

Xalqımızın böyük oğlu, dünya şöhrətli siyasətçi Heydər Əliyev “Xalq qəzeti”nin fəaliyyətinə həmişə yüksək qiymət vermişdir. Ulu öndər 1969-cu il iyulun 14-də Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi seçildikdən sonra ictimaiyyət qarşısında ilk çıxışını bu qəzetin 50 illik yubileyinin təntənəli mərasimində etmişdir. Respublikaya rəhbərlik etdiyi dövrdə məruzə və çıxışlarında dəfələrlə qəzetin fəaliyyətini yüksək dəyərləndirmişdir. “Xalq qəzeti”nin 75 illiyinə göndərdiyi məktubda isə yazmışdır: “Respublikada qəzetçilik ənənələrinin formalaşmasında, jurnalistikamızın inkişafında ”Xalq qəzeti”nin xidmətləri xüsusi qeyd olunmalıdır. Bugünkü çoxsəsli, rəngarəng Azərbaycan mətbuatının bir çox görkəmli nümayəndələri bu qəzetin yaradıcılıq məktəbini keçmişlər. Müstəqilliyimizin qazanmasından sonra da “Xalq qəzeti” respublikamızın ictimai həyatında baş verən hadisələrə cəsarətlə müdaxilə etmiş, bir çox problemlərin aşkarlanmasında mühüm rol oynamışdır”.

“Xalq qəzeti”nin elə dövrləri olmuşdur ki, həftədə altı dəfə — hər gün 500 mindən çox tirajla çıxmışdır. Bu o deməkdir ki, hər bir Azərbaycan ailəsi onu oxuya bilib, onun haqq səsini eşidib, o istiqamətdə tərbiyələnib. Qəzetin mövzu rəngarəngliyi həmişə diqqəti cəlb edib. Qabaqcıl ictimai fikrin, milli tərəqqi ideyasının təbliğinə, xalqımızın azadlıq arzularına, milli şüurun, mədəniyyətin formalaşmasına böyük təsiri olan yazılar oxucuları cəmiyyətdə baş verən hadisələrə açıq gözlə baxmağa sövq edib. Həmin yazıların ritorikadan uzaq, aydın və səlis dildə, məsələlərin qoyuluşu və şərhi baxımdan yüksək qəzetçilik mədəniyyəti səviyyəsində hazırlanmasında müxtəlif vaxtlarda bu qəzetdə çalışmış öz dövrünün görkəmli jurnalistlərinin və publisistlərinin əməyi çox olmuşdur. Kimdir onlar? Ruhulla Axundov, Həbib Cəbiyev, Ağababa Yusifzadə, Böyükağa Talıblı, Əli Vəliyev, Rza Quliyev, Xasay Vəzirov, İsrafil Nəzərov, Ağababa Rzayev, Rəşid Mahmudov, Cəmil Əlibəyov və bir çox başqaları qəzetin redaktoru olmuşlar. Məmməd Səid Ordubadi, Tağı Şahbazi, Cəfər Cabbarlı, Seyid Hüseyn, Məmmədəli Sidqi, Süleyman Məlikov, Şəmsəddin Abbasov, Xəlil İbrahimov, Zülfəli İbrahimov, Cəlil Xəlilov kimi təcrübəli qələm sahibləri bu qəzetdə əməkdaşlıq etmişlər. Görkəmli fırça ustaları Əzim Əzimzadə və Hüseyn Əliyev uzun illər onun rəssamı olmuşlar. Səməd Vurğun, Süleyman Rüstəm, Rəsul Rza, Məmməd Rahim, Əhməd Cəmil bir çox şeirlərini ilk dəfə “Xalq qəzeti”ndə dərc etdirmişlər. Mirzə İbrahimov, Süleyman Rəhimov, Əvəz Sadıq qəzetin sifarişi ilə oçerklər yazmışlar.

“Xalq qəzeti” həmişə xalqa, ölkə ictimaiyyətinə arxalanıb. Onun ətrafında böyük fəhlə-kəndli müxbirlər ordusu olub. Hər gün bu qəzetə müxtəlif peşə sahiblərindən onlarca məktub gəlirdi. Redaksiyada hər bir məktub diqqətlə öyrənilir, onların bir çoxu qəzetdə dərc edilirdi. Qəzet beləliklə ictimaiyyətlə sıx əlaqə qururdu. Az bir vaxtda o, Azərbaycan zəhmətkeşlərinin sevimli qəzetinə çevrildi. Adamlar onun səhifələrində ölkə daxilində və beynəlxalq aləmdə baş verən ən son hadisələrlə tanış olur və bu, qəzetə marağı gündən-günə artırırdı.

Yeni tikilən fabrik və zavodlar, neft istehsalının artırılması üçün görülən tədbirlər, kənd təsərrüfatının inkişafına göstərilən qayğı barədə qəzetdə müntəzəm yazılar verilirdi. Bütün bunlar insanlar üçün edilirdi. Təbii ki, bunları edənlər də insanlar idi. İnsanlara qayğı və bu qayğını təmin edənlərin əməyinin işıqlandırılması adamları daha yaxşı işləməyə ruhlandırırdı. Bununla yanaşı, qəzet təsərrüfatsızlığı, israfçılığı, bürokratizmi, ölkədə gedən quruculuq işlərinə mane olan bütün mənfi halları, çatışmazlıqları daim kəskin tənqid edir, kütlələrin yaradıcılıq təşəbbüsü ilə meydana gələn qabaqcıl təcrübənin geniş yayılmasına çalışırdı. Azərbaycanda elmin, ədəbiyyatın və incəsənətin inkişafına dair verilən yazılar rəğbətlə qarşılanırdı. Ən görkəmli elm, mədəniyyət və incəsənət xadimləri bu qəzetin səhifələrində söz deməyə xüsusi maraq göstərirdilər.

1941-1945-ci illər müharibəsi dövründə “Kommunist” qəzeti iki xətti əsas götürmüşdü: ön və arxa cəbhə xətlərinin paralel, həm də bir-biri ilə sıx bağlı işıqlandırılmasını. Müharibənin gedişinə, Azərbaycan döyüşçülərinin rəşadətlərinə dair, demək olar, hər nömrədə yazılar verilirdi. 416-cı, 77-ci və 223-cü Azərbaycan diviziyalarının uğurlu əməliyyatlarından oxucular müntəzəm xəbər tuturdular. Həmyerlilərimizin Qafqaz dağlarının ətəklərində, Stalinqradda və Leninqradda, Moskva ətrafındakı döyüşlərdə göstərdikləri igidliklər arxa cəbhədə çalışan əməkçiləri daha hünərlə işləməyə ruhlandırırdı. Arxa cəbhədə elə adamlar vardı ki, yorulmaq nə olduğunu bilmir, cəbhəyə getmiş oğullarının əvəzində də işləyirdilər.

Müharibə qələbə ilə başa çatdıqdan sonra qəzet öz fəaliyyətinin istiqamətini dəyişdi. İndi qarşıda duran başlıca vəzifə müharibənin vurduğu ziyanı tez bir zamanda aradan qaldırmaq, sənayeni və kənd təsərrüfatını sürətli inkişaf yoluna çıxarmaq, insanların güzəranını yaxşılaşdırmaq idi. Qəzet verdiyi yazılarda daim belə bir fikri aşılayırdı ki, bunlara yalnız yaxşı işləməklə, hər bir adamın üzərinə düşən vəzifəni ləyaqətlə yerinə yetirməsi ilə nail olmaq mümkündür. O illərdə əmək cəbhəsinin qabaqcılları və yenilikləri meydana gəldi. Qəzet həmin adamların iş təcrübəsini öyrənir və yayırdı. Maili turbin qazmasına birinci başlamış Ağa Nemətullanın, neft istehsalının artırılmasında əmək rəşadəti göstərmiş Ağasəf Bağırovun, Gülbala Əliyevin, Rüstəm Rüstəmovun, sürətli qazma ustası Ustababa Pirməmmədovun və neftayırma ustası Aliyə Şərəfəddinovanın haqqında verilən oçerk və bədii yazılar bunu aydın göstərir. Neft Daşlarının ilk sakinləri olan dəniz neftçiləri, müharibədən sonrakı dövrün nəhəng tikintiləri — Mingəçevir, Sumqayıt və Daşkəsənin qurucuları, kənd təsərrüfatını az bir vaxtda sözün həqiqi mənasında çox böyük yüksəliş yoluna çıxarmış əmək adamları Bəsti Bağırova, Şamama Həsənova, Qızqayıt Həsənova, Qüdrət Səmədov və bir çox başqaları barədə yazılar ölkədə gedən nəhəng işlər barədə tam təsəvvür yaradırdı. Səhiyyə və maarifə aid məqalələrdə uğurlar göstərilməklə yanaşı, nöqsanlar da tənqid edilir, onların aradan qaldırılması yolları göstərilirdi. Qəzet metro tikintisini nəzarətə götürmüşdü. Hər gün həmin tikintidən xəbərlər verilirdi.

Xalqımızın böyük oğlu Heydər Əliyevin Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi seçilməsi ilə respublikaya yeni bir ab-hava, yeni bir iş üslubu gəldi. O vaxta qədər digər müttəfiq respublikalarda olduğu kimi, Azərbaycanda da hərki-hərkilik, qanunların işləməməsi, əliəyrilik, kadrların seçilməsində qohumbazlıq, tanışlıq və şəxsi maraq baş alıb gedirdi. Yeni birinci katib bunlara qarşı çox sərt mövqe tutdu. Azərbaycan KP MK-nın orqanı olan və respublikada bir nömrəli mətbuat sayılan “Kommunist”in fəaliyyətində həmin mövqe öz geniş əksini tapdı. Təbii ki, bu, qəzetdə əvvəlki dövrlərlə müqayisədə çox böyük bir irəliləyiş idi. Qəzetin oxucularının sayı görünməmiş həddə çatdı — gündəlik tiraj 500 min nüsxəni aşdı. O vaxtlar Azərbaycanda elə bir ailə tapılmazdı ki, bu qəzeti almasın. “Kommunist”in dünyanın bir neçə ölkəsində oxucuları vardı.

Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Heydər Əliyev qəzetin, demək olar, bütün nömrələrini nəzərdən keçirir, böyük problemlərə toxunan yazıları təqdir edir, zəif yazılar barədə mülahizələrini söyləyirdi. O vaxt qəzetin elm və təhsil şöbəsinin müdiri Kazım Ələkbərov Azərbaycan Elmlər Akademiyası Neft və Kimya Prosesləri İnstitutunda yüksək vəzifə tutan üç akademiki kadr siyasətində qohumbazlıq etdiklərinə və ümumiyyətlə, institutda narazılığa səbəb olmuş bir sıra başqa əməllərinə görə kəskin tənqid etmişdi. Xalqımızın böyük oğlu Heydər Əliyev məqalə dərc olunan gün qəzetin redaktoru Ağababa Rzayevə zəng vurmuş, məqalə müəllifinə təşəkkürünü çatdırmağı və bu xətti gələcəkdə də davam etdirməyi tapşırmışdı. Ölkədə yaranmış yeni ab-hava insanlarda nöqsanlara qarşı barışmazlığı artırmışdı. Onlar öz haqları tapdalananda, dövlət əmlakının talan edildiyini, əliəyriləri, qanunları pozanları görəndə yuxarı təşkilatlara və qəzetə müraciət edirdilər. İctimai əhəmiyyətli məsələlər olanda yuxarı təşkilatlarda aldıqları məktubları redaksiyaya göndərir, faktları dəqiqləşdirib qəzetdə çıxış etməyi məsləhət görürdülər. Yaxşı yadımdadır, Gədəbəy rayonunun Ayı Talası kəndindən gənc bir qadın Azərbaycan KP MK katibi Cəfər Cəfərova məktubla müraciət etmişdi. Məktubda deyilirdi ki, bir nəfər onu qaçırmış, uşağı olandan sonra, uşağı boğub öldürmüş və onu evdən qovmuşlar. C. Cəfərov həmin hadisənin mənəvi dəyərlərimizə zidd olduğunu nəzərə alaraq bu mövzuda qəzetdə məqalə verməyi tövsiyə etmişdi. “Məhəbbət və ədavət” yazısı belə olub meydana gəlmişdi. Həmin məqaləyə 200-dən çox oxucu öz münasibətini bildirmişdi.

Yaxud yerlərdən verilmiş siqnallar əsasında yazılmış “Milçək şirəyə qonar” və “Gübrə Məmmədəli” felyetonlarını, “Lənkəran malikanələri” yazısını, Qazax Rayon Partiya Komitəsinin kadr siyasətindəki nöqsanları ifşa edən üç məktubu və qəzetin bir çox başqa çıxışlarını götürək. Birinci iki felyeton respublikada geniş rezonans yaratmışdı. Lənkərandan və Qazaxdan verilən materiallar isə Azərbaycan KP MK bürosunda müzakirə olunmuş və hər iki rayonun partiya komitəsinin birinci katibi vəzifədən azad edilmişdi. “Restoranda orkestr çalır” sərlövhəli məqalədə Bakı şəhərindəki restoranlarda bayağı musiqilərin ifa olunması tənqid edilmişdi. Azərbaycan incəsənətini ürəkdən sevən və ona həmişə qayğı göstərən Heydər Əliyev Bakı Şəhər Partiya Komitəsinə həmin məqaləni müzakirə etməyi və lazımi tədbir görməyi tapşırmışdı.

Ümummilli lider Heydər Əliyev öz dərin biliyi, işgüzarlığı, prinsipiallığı, hadisələri düzgün qiymətləndirmək və buna müvafiq hərəkət etmək bacarığı ilə Azərbaycanı az bir vaxtda İttifaq dövlətlərindəki müttəfiq respublikalar arasında ön sıraya çıxardı. O, Azərbaycanı öz həyatı qədər sevirdi və onun inkişafı üçün əlindən gələni edirdi. Onun qətiyyəti sayəsində az bir vaxtda respublikamızda yüzlərlə fabrik, zavod tikildi, istehsalat sahəsi yaradıldı. Bütün bunlar asanlıqla əldə edilmirdi. Bürokratlar, işə əngəl törədənlər, dövlət malını mənimsəyənlər vardı. Heydər Əliyev belələrini ifşa etmək üçün bütün vasitələrdən istifadə edirdi. O vaxt İttifaq dövlətinin hər yerində Azərbaycanda yeridilən siyasi xəttə böyük maraq göstərilirdi. Mərkəzi mətbuatda bu barədə yazılar dərc edilirdi. Ölkənin ən nüfuzlu mətbuat orqanları olan “Pravda”da və “Literaturnaya qazeta”da Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Heydər Əliyevlə verilmiş “Vicdanımızın normaları ilə” və “Qoy ədalət zəfər çalsın” müsahibələri Sovetlər İttifaqının hər yerində geniş əks-səda doğurmuşdu. Həmin dövrdə “Kommunist” qəzeti Azərbaycanda yeridilən siyasi xəttin əsas təbliğatçısına çevrilmişdi. Azərbaycan xalqının həmin xətti bəyənməsi və dəstəkləməsi qəzetdə önə çəkilmişdi.

Ulu öndərin fəaliyyətində — istər 1969-1982-ci illərdə olsun, istərsə də 1993-2003-cü illərdə — Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə tanıdılmasına xüsusi önəm verilirdi. Bu sahədə ölkəmizin nümayəndə heyətlərinin xarici dövlətlərə və xarici nümayəndə heyətlərinin respublikamıza səfərləri böyük rol oynayırdı. Bakıda ümumittifaq və beynəlxalq simpoziumlar və konfranslar keçirilirdi. Xarici ölkələrdə Azərbaycan, bizim respublikada xarici ölkələrin mədəniyyət və incəsənət günlərinin keçirilməsi bir ənənə şəklini almışdı. Həmin tədbirlər qəzetdə geniş işıqlandırılırdı.

Bir sözlə, Azərbaycanın həyatında elə bir hadisə olmazdı ki, qəzetin səhifələrində öz əksini tapmasın. Buna görə də xalqın ona böyük rəğbəti yaranmışdı. İstər ziyalı olsun, istər adi əməkçi, hamı bu qəzeti özünə doğma sayır, onu sevirdi. Mən müxtəlif vaxtlarda görkəmli bəstəkar Qara Qarayevdən, rəssam Mikayıl Abdullayevdən, şairlərdən Süleyman Rüstəmdən, Əhməd Cəmildən, Bəxtiyar Vahabzadədən, Nəbi Xəzridən, akademiklərdən İqrar Əliyevdən, Əlisöhbət Sumbatzadədən, Firudin Köçərlidən, görkəmli kimyaçı alimlərdən Murtuza Nağıyevdən, Əli Quliyevdən və Yunis Qəmbərovdan qəzetimizdə müəyyən məsələlərə münasibət bildirməyi xahiş etmişəm. Həmişə də böyük məmnuniyyətlə razı olublar. Yazı hazır olanda isə onu redaksiyaya özləri gətiriblər. Bu, onların qəzetə olan dərin hörmətlərindən irəli gəlirdi. Onlar qəzeti sevir və onun şərəfini qoruyurdular. Bir dəfə Azərbaycan Elmlər Akademiyası Aşqarlar İnstitutunun direktoru, akademik İzzət Orucova zəng vurub bayram nömrəsinə kiçik bir yazı verəcəyini söylədi. İki gündən sonra müqəssir halda bildirdi ki, indi belə mötəbər bir qəzetə öz imzası ilə yazı verməyi münasib saymır. Səbəbini soruşdum. Dedi ki, qohumlarından biri xəta törədib. Belə bir vaxtda qəzetdə çıxış etməyə özünü mənən hazır bilmir. Bu, görkəmli alimin respublikanın bir nömrəli qəzetinə rəğbətindən irəli gələn mövqe idi. Mən həmin söhbəti qəzetin redaktoru Ağababa Rzayevə danışdım. O dedi ki, mən İzzət xanımı yüksək mədəniyyətli bir ziyalı kimi tanıyırdım. Bu fakt bir daha göstərdi ki, mən səhv etməmişəm.

Qəzetə uzun illər ərzində yaranmış etimadın nəticəsi idi ki, ötən əsrin səksəninci illərinin sonunda “Kommunist”in dərc etdiyi “Topxananın harayı” yazısı on minlərlə adamı meydana topladı. Xalq hərəkatının ilk vaxtlarında — nə qədər ki, bu hərəkat sağlam məcrada idi, ondan şəxsi məqsədlər üçün istifadə edilmirdi — qəzet hər gün meydandan yazılar verirdi. Həmin yazılar Bakıdan uzaq olan şəhər və rayonlarda da meydanda baş verənlər barədə aydın təsəvvür yaradırdı.

AXC-Müsavat hakimiyyəti dövründə “ölkəyə rəhbərlik edən” “bəylər” 70 il xalqa xidmət etmiş, ölkənin ən mötəbər mətbuat orqanı olmuş bir qəzeti görmək istəmədilər. Əvvəlcə onun adını yasaq saydılar. Qəzetin kollektivi çətinlik çəkmədən uzun illər xidmətində durduğu xalqı onun adına gətirdi. Bu da bəyləri təmin etmədi. Onlar qəzetin çıxmasına müxtəlif vasitələrlə əngəllər törətdilər və az bir müddət bu mətbu orqanın fəaliyyətini dayandırdılar. Ümummilli liderimiz, xalqımızın qüdrətli oğlu Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıdandan sonra “Xalq qəzeti”nin nəşri yenidən bərpa edildi və o, əvvəlki kimi respublikamızın ictimai həyatında baş verən hadisələrə cəsarətlə müdaxilə etməyə başladı.

Son on altı ildə — görkəmli siyasətçi Heydər Əliyevin respublikaya rəhbərlik etdiyi illərdə və ulu öndərin layiqli davamçısı İlham Əliyevin prezidentliyi dövründə ölkəmizdə bir sıra əlamətdar hadisələr baş vermişdir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası qəbul edilmiş, dörd prezident, üç parlament seçkisi keçirilmişdir. Yeraltı sərvətlərimizdən daha səmərəli istifadə edilməyə başlanmışdır. “Əsrin müqaviləsi” imzalanıb. Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərləri çəkilib. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun inşasına başlanıb. “Xalq qəzeti” həmişə bu işlərin güzgüsü olub. Qəzetdə verilən yazılar yalnız xəbər xarakterli deyil, həm də dərin təhlili, görülən işlərin ictimai əhəmiyyətini oxuculara çatdırmaq məqsədi daşıyan materiallar olub.

Azərbaycan Prezidentinin xarici ölkələrə səfərləri, dünyanın ən güclü dövlətləri ilə bərabərhüquqlu əməkdaşlıq, xarici ölkələrin nümayəndə heyətlərinin respublikamıza səfərləri, bağlanan müqavilələr, Dağlıq Qarabağ probleminin həlli istiqamətində aparılan danışıqlar və ümumiyyətlə xarici siyasətimizdəki uğurlar barədə yazılar oxucularda öz vətəninə qürur hissi yaradır.

Regionların inkişafına dair birinci Dövlət Proqramı (2004-2008-ci illər) uğurla yerinə yetirilib. Bölgələrimizdə ən müasir mədəni-məişət obyektləri istifadəyə verildi. Ölkədə 700 mindən çox yeni iş yeri açıldı. Yeni məktəblər, olimpiya idman kompleksləri, diaqnostika mərkəzləri və xəstəxanalar inşa edildi. Ümumi daxili məhsulun artımına görə Azərbaycan MDB məkanında lider dövlətə çevrildi, dünyada bir nömrəli islahatçı dövlət kimi tanındı. Qəzetdə həmin məsələlərin şərhinə, iqtisadi islahatlara, sahibkarlığın inkişafına dair verilən yazılar insanlarda gələcəyə inamı artırır. İnsanlar bu materialları oxuyarkən bir daha əmin olurlar ki, Azərbaycan doğru yoldadır. “Xalq qəzeti” fəaliyyət göstərdiyi əvvəlki illərdə olduğu kimi, yenə də xalqla birlikdədir, təbliğ və şərh edir, onun qüvvəsini qarşıda duran, Azərbaycanın daha da tərəqqisinə yönələn böyük işlərin uğurla yerinə yetirilməsinə səfərbər edir.

Telman HEYDƏROV

Xalq qəzeti.- 2009.- 2 iyul.- S. 4.