Qloballaşan iqtisadi sistemdə aqrar siyasət

(əvvəli 5 iyul 2009-cu il tarixli sayımızda)

Kənd təsərrüfatı istehsalının özülünü təşkil edən təbii resursların aşınma prosesləri onların bərpası və mühafizəsi işlərini ön plana keçirir. Bu problem təxirəsalınmaz, elmi cəhətdən əsaslandırılmış və qabaqcıl dünya təcrübəsinə söykənən real tədbirlər görülməsini tələb edir. Torpağın hazırkı istismar metodları təbiətin bəxş etdiyi bu əvəzsiz neməti, demək olar ki, davamlı zorakılığa məruz qoyur və mütəmadi olaraq artan, hədsiz təzyiqlər altında saxlayır. Buna görə də torpağın becərilmə metodologiyasına yenidən baxılmalı, elə istehsal texnologiyaları seçilməlidir ki, bu texnologiyalar torpağın mühafizəsi və bərpası üsüllarını özündə əks etdirsin. Bu məqsədlə ekoloji kənd təssərrüfatı istehsalının genişləndirilməsinə, torpaqların mühafizəsi və bərpası üçün yeni layihələrinin hazırlanmasına, habelə torpağın istismar qaydalarının köklü surətdə modernləşdirilməsinə ehtiyac vardır. Əlli-altmış il bundan öncə işlənmiş üsullar təbii ki, bugünkü çağırışlarla ayaqlaşmazlar.

Azərbaycanda torpaq və su resurslarının mühafizəsi və bərpası sahəsində Avropa İttifaqı ilə qarşılıqlı fayda verə billəcək layihələrin həyata keçirilməsi yaxşı perspektivlər vəd edir. Məlumdur ki, Avropa İttifaqı ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı və qida məhsulları idxalında olduqca maraqlıdır. Avropa İttifaqı bu maraqları Azərbaycanda torpaqların mühafizəsi və bərpası sahəsində layihələrdə iştirak etməklə təmin edə bilər. Bu layihələr çərçivəsində Azərbaycanda yüksək keyfiyyətli, ekoloji kənd təsərrüfatı və qida məhsulları istehsalı zəncirini yaratmaq və bu məhsulları Avropa İttifaqının bazarlarına çıxarmaq olar. Beləliklə, Avropa İttifaqı həm ekoloji təmiz, insan sağlamlığı və ətraf mühit üçün heç bir təhlükəsi olmayan kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsulları almaq, həm də böyük məbləğdə maliyyə vəsaitləri qənaət etmək şansı əldə etmiş olacaqdır.

Qida təhlukəsizliyi, süni surətdə məhsuldarlığın artırılması, gen mühəndisliyi, müxtəlif istiqamətli kimyəvi preparatlar və s. istehsalı üçün xərclənən külli miqdarda maliyyə vəsaitlərinin bir hissəsini Azərbaycanda ekoloji kənd təsərrüfatı istehsalının genişləndirilməsi layihələrinə xərcləməklə Avropa İttifaqı ikiqat fayda əldə etmiş olar. Nisbətən az vəsait xərcləməklə daha çox miqdarda və daha ucuz bioməhsullar əldə etmək kimi üstünlük qazanar. Fikrimizcə bu məsələlərə dair Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında əməkdaşlıq layihələri həyata keçirmək perspektivləri olduqca genişdir.

Torpaq resurslarının mühafizəsindən danışarkən torpağın hazırkı yüklənmə həddinə nəzər yetirmək zəruriyyəti yaranır. Məlumdur ki, hazırda Azərbaycanda kənd təsərrüfatı məhsullarının əsas istehsalı özəl sektorda həyata keçirilir. Statistik məlumatlara görə, özəl sektorun kənd təsərrüfatı istehsalında payı 99,6 faiz təşkil edir. Əgər nəzərə alsaq ki, respublika üzrə kənd təsərrüfatı istehsalı üçün yararlı olan torpaqların ancaq 32 faizi (1,44 milyon hektar) özəl sektorda istismar olunur, onda aydın olar ki, bu torpaqlar nə dərəcədə yüklənmişdir və ciddi təzyiqlər altındadır.

Əlbəttdə, torpağın belə fasiləsiz istismarı onun özünübərpa imkanlarını puç edir, torpaqlar gücdən düşür və beləliklə, onun münbitliyi və məhsuldarlığı getdikcə azalır. Canlı orqanizm olan torpaq müasir dövrdə bir tərəfdən kimyəvi, bioloji, iqlim və s. təsirlərə məruz qalmaqla, digər tərəfdən isə fasiləsiz surətdə istismar olunmaqla müntəzəm basqı altındadır. Bu vəziyyət uzun müddət davam edə bilməz. Özəl sektorda olan torpaqların istismar qaydalarında mütləq dəyişikliklər edilməsinə nail olmaq gərəkdir. Bu istiqamətdə müsbət nəticələr əldə etmək üçün kənd təsərrüfatı istehsalına yararlı olan dövlət və bələdiyyə torpaqlarının istehsal dövriyyəsinə cəlb eidlməsi problemin həllində yaxşı nəticələr verə bilər.

Burada müxtəlif variantlar mümkündür. Məsələn, bələdiyyə və dövlət mülkiyyətində olan, lakin istifadə olunmayan torpaqları özəl torpaq sahiblərinə müvəqqəti olaraq, təmənnasız istifadəyə verməklə həmin torpaq mülkiyyətçilərinə məxsus olan torpaq sahələrinin dincə qoyulmasını və bərpası tədbirlərinin həyata keçirilməsini təşkil etmək olar. Belə yanaşma torpaq mülkiyyətçiləri üçün də sərfəli olacaqdır. Çünki istehsalçılar uzun müddət dincdə olan dövlət və bələdiyyə torpaqlarını becərməklə, yüksək məhsuldarlıq əldə edəcəklər ki, bu da onların iqtisadi gəlirlərinin artmasına səbəb olacaqdır. Torpaqlar bərpa olunandan sonra isə sahibkarlar yenidən şəxsi sahələrinə qayıdaraq məhsuldar istehsalla məşğul ola bilərlər. Yəni torpaq mülkiyyətçilərini müfəssəl məlumatlandıraraq onları öz torpaqlarının bərpası işlərində maraqlandırmaqla bu problemin həllində müsbət nəticələr əldə etmək olar.

Torpaqların bərpası işlərinin maliyyələşdirilməsi torpaq mülkiyyətçilərinin hesabına deyil, digər mənbələr vasitəsilə təmin edilməlidir. Çünki kənd təsərrüfatı istehsalçıları hal-hazırda bu tədbirləri maliyyələşdirmək iqtidarında deyildirlər. Təbii resursların mühafizəsi və bərpası işləri isə mütləq yetərincə əsaslandırılmış elmi tədqiqatlara söykənməlidir. Zaman dəyişdikcə tələbatda baş verən keyfiyyət və kəmiyyət dəyişiklikləri, yeni-yeni yanaşmalar, meydana çıxan problemlər və böhran vəziyyətləri müasir aqrar-sənaye kompleksinin müntəzəm olaraq elmi tədqiqatlarla müşayiət olunmasını zəruri edir.

Müasir həyat və fəaliyyətləri elmi dəstəksiz təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Hər hansı bir sahə davamlı elmi axtarışların sayəsində inkişaf yolunda qala bilər. Eyni zamanda, ötən müddətdə əldə edilmiş elmi nailiyyət cari dövr üçün özül olsa da, inkişaf, yeni axtarışlar və yeni yanaşmalar hesabına davam edir. Əfsuslar olsun ki, bu postulat Azərbaycanın aqrar sektorunda hələlik bütünlüklə yer ala bilməmişdir. Aqrar-sənaye istehsalı ilə elmi-tədqiqatlar arasında zəruri olan vəhdət lazımi həddə deyildir. Aqrar sahə üzrə mövcud olan elmi-tədqiqat institutları bir sıra obyektiv və subyektiv səbəblər üzündən avanqardlıq və innovasiyalıq funksiyalarını yetərincə icra etmək iqtidarında deyildirlər. Bu səbəbdən də bəzən elmi tədqiqatlara dırnaqarası baxılır və onun vacib mahiyyətinə dərindən varmırlar. Ancaq, bu, tamamilə yanlış mövqedir. Aqrar sahə mütəmadi olaraq elmi-tədqiqatlarla müşayiət olunmalıdır. Başqa yol yoxdur. Odur ki, aqrar sahə üzrə mövcud olan elmi-təqiqat mexanizmi və onun institusional idarəetmə sistemi yeniləşdirilməlidir. Müasir zaman müasir tədqiqatlar sisteminin yaradılmasını qaçılmaz etmişdir.

Aqrar sahədə elmi-tədqiqat sisteminin modernləşdirilməsindən danışarkən, fikrimizcə, iki müxtəlif yanaşmadan çıxış etmək lazımdır. Aqrar sahədə fundamental xarakterli və tətbiqi(praktiki) xarakterli elmi-tədqiqatlar sistemi bir-birindən ayrılmalı, onların idarəetmə və maliyyələşdirmə mexanizmləri müxtəlifləşdirilməlidir. Məsələn, aqrar sahə üzrə fundamental tədqiqat sistemi Milli Elmlər Akademiyası sisteminə keçirilə və ümumi fundamental tədqiqat strategiyası zəncirinə daxil edilə bilər. Bu, sadəcə, institusional dəyişmə xatirinə deyil, sahənin inkişafının təmin edilməsi və keyfiyyətcə yeni mərhələyə qaldırılması məqsədilə həyata keçirilməlidir. Belə yanaşma aqrar sahənin fundamental tədqiqat sisteminin genişləndirilməsinə, modernləşdirilməsinə və maliyyə təminatının yaxşılaşdırılmasına xidmət etməlidir.

Aqrar sahə üzrə tətbiqi elmi-tədqiqat sistemi onun üzərinə qoyulan funksiyalarla adekvatlaşdırılmalıdır. Tətbiqi mahiyət daşıyan elmi-tədqiqatlar istehsalatla sıx əlaqələnməli və bu vəhdət praktiki elmi-tədqiqatları istiqamətləndirməlidir. Tətbiqi xarakterli elmi-tədqiqatlar öz nəticələrilə istehsalatı, sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərini maraqlandırmalı, onların sifarişləri əsasında iş aparmalıdır. Bu bir tərəfdən. Digər tərəfdən isə praktiki elmi-tədqiqatçılar öz elmi nailiyyətlrini təsərrüfatçılıq subyektlərinə təklif etməli, elmi yeniliklərin istehsalata verdiyi üstünlükləri sübuta yetirməli, beləliklə, təsərrüfat subyektləri üçün lokomotivə çevrilməlidir. Bunun müqabilində tətbiqi xarakterli elmi-tədqiqat sistemi öz xidmətlərinə görə bizines tərəfindən maliyyələşdirilməlidir.

Bununla yanaşı, bu sahənin dövlət büdcəsi tərəfindən də dəstəklənməsi zəruridir. Dövlət maliyyələşməsinin yüksək nəticəli olması üçün onun məqsədli əsaslarla həyata keçirilməsi vacibdir. Kadır hazırlığı, maddi-texniki bazanın genişləndirilməsi və modernləşdirilməsi, qabaqcıl təcrübənin öyrənilməsi, informasiya təminatı və s. məsələlər əsas məqsədlər sırasında yer almalıdır. Bütün bünlarla yanaşı, bir daha qeyd etmək lazımdır ki, özünümaliyyələşdirmə prinsipi tətbiqi elmi tədqiqatların əsas stimullaşdırıcı mexanizmi olmalıdır. Əks halda belə bir tədqiqat sistemi dövrü tələblərlə ayaqlaşmayacaqdır. Elmi-tədqiqat proseslərin arxasınca qaçmamalı, transformasiyanın hərəkətverici qüvvəsinə çevrilməlidir. Bu məqsədlərə isə, aydın məsələdir ki, peşəkar, yaxşı təhsil almış, sahəni yeniləşdirmək iqtidarında olan kadrlar hesabına çatmaq olar.

Aqrar sahənin kadr potensialı haqqında danışarkən bu sahə üzrə ciddi kadr çatışmazlığı olduğunu vurğulamaq bir o qədər də obyektiv olmaz. Respublikada aqrar sahə üzrə ali və orta ixtisas təhsili almış kifayət qədər mütəxəssislər mövcuddur. Lakin bu məsələ ilə əlaqədar problem ondadır ki, ixtisaslaşdırma metodologiyası və kadr potensialının idarəedilməsi sistemi müasir tələblərə uyğun deyildir. Kadr potensialı kadra olan tələbat əsasında formalaşmalıdır. Kənd təsərrüfatı istehsalının mövcud pərakəndəliyi bu sahədə də problemlər yaradır. Xırda təsərrüfatlarda ixtisaslı mütəxəssislərdən az istifadə olunduğuna, bir çox hallarda, ümumiyətlə, mütəxəssislərə müraciətlər edilmədiyinə görə təsərrüfat subyektlərində onların ixtisaslarına aid işlərə cəlb edilməsində problemlər yaranır. Əgər mütəxəssisə tələbat yetərincə deyildirsə, təbii ki, bu ixtisas üzrə təhsil almaq marağında olanların sayı getdikcə azalacaqdır. Bu, zəncirvari bir proses xarakterini almaqla aqrar sahə üzrə müasir səviyyəli peşəkar kadrların hazırlanmasında və kadr potensialının formalaşdırılması yolunda ciddi əngəllər yarada bilər.

Aqrar sahə üzrə kadr hazırlığının müasirləşdirilməsi məsələsinə baxarkən iki aspekti diqqət mərkəzində saxlamaq gərəkdir. Bu məsələ bir tərəfdən təhsil sistemi ilə əlaqədardırsa, digər tərəfdən aqrar sektorda həyata keçirilən əsaslı islahatlarla — qloballaşmadan doğan yeni tələblərlə, dünya iqtisadi sisteminə inteqrasiya proseslərilə və s. bağlıdr. Aqrar sektorda həyata keçirilən islahatlar bu sahəyə kadr tələbatını müəyyən etməli, müvafiq rəqabət mühiti formalaşdırmalı və kadrların hazırlanması prosesinə oz təsirini göstərməlidir. İstehsal münasibətlərinin modernləşdirilməsi, beynəlxalq bazara inteqrasiya, qanunvericilik və normativ-texniki bazanın beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması istər-istəməz müasir biliklərə yiyələnmiş kadrlara tələbat yaradacaqdır.

Belə kadrların hazırlanması üçün mütləq istehsal və təhsil sistemləri tərəfindən birlikdə planlaşdırma və proqnozlaşdırma tədbirləri həyata keçirilməlidir ki, kadr hazırlığı prosesləri praktiki tələbatın əsasında qurulsun. Bununla belə, kadr hazırlığı məsələsi müzakirə edilərkən digər vacib bir amil-kəndin müasirləşdirilməsi mütləq nəzərə alınmalı, kadrların ancaq istehsal sahələrində ixtisasları üzrə işlə təminatı probleminin həlli deyil, eyni zamanda onların kəndi müasirləşdirmək kimi vəzifələri də diqqətdən qaçırılmamalıdır. Məhz bu kadrlar kəndin müasirləşdirilməsi, avanqardçılıq funksiyalarının yerinə yetirilməsi, yeniləşməli olan regionların və kəndlərin modernləşdirilməsi işlərini həyata keçirməyə qadir olmalıdırlar.

Kəndin müasirləşdirilməsi milli aqrar siyasətin digər vacib bir istiqamətidir. Transformasiyaya məruz qalmış və inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün bu məsələ olduqca önəmli əhəmiyyət kəsb edir. Kənd ərazilərinə investisiya cəlb edilməsi, emal sənayesinin kənd yerlərində genişləndirilməsi, regionlarda səriştəli kadr potensialının formalaşdırılması və s. üçün kəndin müasirləşdirilməsi həlledici əhəmiyyətə malikdir. Müasir zamanda insanlar harada yaşamalarından asılı olmayaraq müasir dövrün bütün rifah və nemətlərindən faydalanmaq və rahat yaşamaq arzusundadırlar. İnsanların bu fundamental hüquqlarının təmin edilməsi üçün kənd ərazilərinin yeniləşdirilməsi, kənd əhalisinin sosial durumunun və yaşayış tərzinin müasir dövrün tələblərinə uyğunlaşdırılması mühüm rol oynayır.

İqtisadi-siyasi islahatlar həyata keçirilən ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda keçid dövrünün ilk illərində kəndin sosial-iqtisadi durumu xeyli pisləşmişdir. Bu səbəbdən də kənd əhalisi kəndləri tərk edir, kənd təsərrüfatı istehsalından, təsərrüfatçılıq fəaliyyətindən uzaqlaşır, şəhərlərə və digər ölkələrə miqrasiya edirdilər. Lakin, ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərliyə qayıdışından sonra onun təşəbbüsü və səylərilə həyata keçirilən əsaslı islahatlar kənd yerlərinin sosial-iqtisadi inkişafında dönüş yaratmışdır. Bu islahatlar hesabına kəndin siması getdikcə dəyişməyə başlamışdır. Ölkə iqtisadiyyatı gücləndikcə kəndin problemləri öz həllini tapır və respublikanın regionlarında, kənd ərazilərində sosial-iqtisadi vəziyət ilbəil yaxşılaşır. Bu məsələnin həllində regionların sosial-iqtisadi inkişafı üzrə I Dövlət Proqramı mühüm rol oynamışdır. Bu proqramın icrası nəticəsində kənd infrastrukturunun, təhsil, tibb, kommunikasiya sistemlərinin və s. yeniləşdirilməsi istiqamətində yaxşı uğurlar qazanılmışdır.

Kənd yerlərinin müasirləşdirilməsi ilə əlaqədar Heydər Əliyev Fondunun regionlarda həyata keçirdiyi işlər olduqca ciddi önəm daşıyır. Fondun rəhbəri Mehriban xanım Əliyevanın bu yöndəki fəaliyyəti əvəzedilməz bir missiyadır və tarixi mahiyyətə malikdir. Fondun maliyyə dəstəyilə yeni-yeni modern tibb müəssislərinin yaradılması və köhnələrinin əsaslı şəkildə yeniləşdirilməsi, “Yeniləşən Azərbaycana yeni məktəb” devizi altında çoxsaylı müsir kənd məktəblərinin tikilib istifadəyə verilməsi və s. kənd ərazilərinin müasirləşdirilməsi işinə böyük tövhələr vermişdir.

Kənd ərazilərinin inkişafı və kənd əhalisinin həyat tərzinin müasirləşdirilməsi üçün kənddə yeni maliyyələşdirmə sisteminin formalaşdırılması vacibdir. Bu məsələnin həlli üçün kənd yerlərində maliyyə kooperativlərinin yaradılması olduqca faydalı ola bilər. Sahibkarların özlərinin maliyyə vəsaitləri hesabına bank olmayan kredit təşkilatlarının yaradılması ilə özünümaliyyələşdirmə prinsipi əsasında kənd əhalisi yeni və sadə maliyyələşmə mənbəyi qazanmış olar. Kənd ərazilərində yeni alternativ maliyyə mənbələrinin olması orada yaşayan insanların maliyyə ehtiyaclarının ödənilməsini yaxşılaşdıracaqdır ki, bu da kənddə istehsal, sosial-iqtisadi və mədəni-məişət yönlü işlərin həyata keçirilməsi proseslərini sürətləndirəcək, kəndin müasirləşdirilməsi işlərini stimullaşdıracaqdır.

Kəndin müasirləşdirilməsinin digər vacib əhəmiyyəti müasir zaman üçün problemə çevrilən urbanizasiyanın azaldılmasına yardımçı olmaqdır. Müasir dövrdə urbanizasiya, demək olar ki, bütün dövlətlər üçün ciddi çağrışa çevrilməkdədir. İstər inkişaf etmiş, istərsə də inkişaf etməkdə olan ölkələrdə bu məsələ kifayət qədər qabarıqdır və çətinliklər törətməkdədir. Müqayisələr göstərir ki, keçid dövrü yaşayan dövlətlərdə ürbanizasiya daha ciddi xarakter almışdır. Bu təzahür Azərbaycan üçün də yad deyildir və özünün bir sıra neqativ nəticələrilə müəyyən sıxıntılar yaratmaqdadır. Urbanizasiya ilk öncə kənd yerlərindən kadr axınını sürətləndirir, işçi qüvvəsini zəiflədir, digər tərəfdən isə şəhər yerlərində artıq işçi qüvvəsinin yaranmasına, sosial-iqtisadi və məişət problemlərinin genişlənməsinə səbəb olur.

Urbanizasiyanın sürətlənməsini şərtləndirən bir neçə səbəb göstərmək olar. Bunlar sosial və iqtisadi xarakterli amillərdir. İnsanların rahat və firəvan yaşamaq arzuları, kənd yerlərində kifayyətedici gəlirlərin qazanılması imkanlarının məhdudluğu, iqtisadi islahatların ilk illərində əsas investisiyaların iri sənaye mərkəzlərində və paytaxt şəhərlərdə cəmlənməsi və s. amillər urbanizasiyanı genişləndirən başlıca səbəblərdir. Aqrar siyasətin hədəf aldığı tədbirlər sistemi və seçilmiş strategiya ümumilikdə urbanizasiyanın azalmasına kömək etməli, kəndi tərk etmiş insanların öz doğma torpaqlarına qayıtmasına, orada yaşayıb-yaratmasına, müasirləşdirilmiş kəndin rifah və rahat həyat şəraitindən faydalanarq məhsuldar işləmələrinə stimul yaratmalıdır. Kəndin müasirləşdirilməsi, regionların iqtisadi inkişafı, aqrar sektorun qlobal bazarın bir seqmentinə çevrilməsi və s. urbanizasiyanın azaldılmasına şərait yaratmaqla yanaşı ixracyönümlü məhsul istehsalının artırılmasına, beləliklə, ölkənin ixrac potensialının genişləndirilməsinə yardımçı olacaqdır.

Azərbaycanın ixrac potensialının genişləndirilməsindən danışarkən əksər hallarda Qərb dövlətlərilə əlaqələrə üstünlük verilir. Lakin, hesab edirik ki, belə birtərəfli yanaşma məqbul sayılmamalıdır. İxrac potensialı haqqında danışarkən iki aspektdən çıxış etmək məqsədəmüvafiqdir. Birincisi, biz özümüz üçün müəyyən etməliyik - bizim hansı məhsullarımız qlobal bazarda daha rəqabətqabiliyyətlidir, daha cəlbedicidir; ikincisi Azərbaycandan kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının ixracı üçün daha asan, sərfəli region və dlövlətlər hansılardır.

Məlumdur ki, ticarət əlaqələri iqtisadi maraqlar üzərində qurulur. Avropaya can atmaq çox yaxşı əlamətdir. Lakin, təkcə Avropa ilə kifayətlənmək və ya əsas resursları bir istiqamətə sərf etmək düzgün deyildir. İqtisadiyyatın diversifikasiyası kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının idxal-ixrac əməliyyatlarını da əhatə etməlidir. Bu baxımdan Fars Körfəzi dövlətləri Azərbaycan məhsulları üçün çox sərfəli bazardır. Səudiyyə Ərəbistanı, Küveyt, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və s. kimi dövlətlərlə iqtisadi əlaqələrin genişləndirilməsi bizim üçün olduqca perspektivli ola bilər. Külli miqdarda maliyyə resurslarına malik olan bu ölkələr öz coğrafi mövqelərinə, torpaq-iqlim şəraitinə görə kənd təsərrüfatı istehsalı üçün bir o qədər də əlverişli deyildirlər. Aqrar sahə üzrə Azərbaycan bu ölkələrlə sıx əməkdaşlıq qurmaqla göstərilən dövlətlərdən investisiya cəlb edə və beləliklə də həmin ölkələrin tələbatını ödəmək üçün məhsul istehsalını və ixracını artıra bilər.

Əsas kənd təsərrüfatı məhsulları ilə yanaşı, Azərbaycan şərati üçün səciyyəvi olan məhsulların istehsal sahələrinin genişləndirilməsi məqsədilə müştərək müəssisələrin yaradılması və ya investisiya cəlb edilməsi və hazır məhsulların həmin ölkələrə göndərilməsi respublikanın ixrac potensialının genişləndirilməsi işini xeyli qabağa apara bilər. Belə əməkdaşlıqdan bütün tərəflər yaxşı fayda qazanarlar. Qərblə yanaşı, Şərq dövlətlərilə də əməkdaşlıq qurmaq Azərbaycanın iqtisadi maraqları çərçivəsindədir və aqrar sahə belə əməkdaşlıq üçün çox yaxşı imkanlara malikdir.

Son olaraq, bir daha vurğulamaq gərəkdir ki, qloballaşma şəraitində rəqabətə dözümlülük ən başlıca tələbdir. İqtisadi cəhətdən rəqabətə dözümlü olmaqla yanaşı, təhlükəsizlik və keyfiyyət üzrə də bütün şərtlərə uyğunluq gərəkdir. Çünki müasir tələbatın strukturunda keyfiyyət və təhlükəsizlik tələblərinin ciddiləşməsinə doğru meyllənmə dinamikası getdikcə artmaqdadır. Kənd təsərrüfatı və qida məhsullarının təhlükəsizliyi və keyfiyyəti müasir zamanda ən çox diqqət yetirilən amillərdir.

İstehsal, qablaşdırma, saxlama, daşıma və s. qaydaları mövcud olan beynəlxalq standartların və texniki normaların bütün şərtlərinə uyğun olmalıdır ki, kəskin rəqabət hökm sürən qlobal bazarda yer tutmaq mümkün olsun. Düşünürük ki, aqrar siyasətin təklif olunan komponentləri vahid strategiya halında, əlaqəli surətdə həyata keçirilərsə aqrar-sənaye kompleksinin davamlı inkişafına yaxşı əsaslar yaratmaq və qarşıya qoyulan hədəflərə daha tez çatmaq olar.

Köçəri İMANOV,

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin əməkdaşı,

texnika elmləri namizədi

Xalq qəzeti.- 2009.- 11 iyul.- S. 6.