Arıçılıq: mövcud vəziyyət, problemlər və vəzifələr

Müsahibim Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin idarə rəisi Çingiz Fərəcov söhbət zamanı ölkədə arıçılığın inkişafı, bununla əlaqədar həyata keçirilən tədbirlər, qarşıya çıxan çətinliklər, arıçılıqla bağlı xarici təcrübənin yerlərdə tətbiqi və s. məsələlərə toxundu. Ç.Fərəcov dedi:

— ...İbn Sina dünyasını dəyişərkən ondan soruşurlar ki, ey ulu loğman, bizi kimin ixtiyarına buraxıb gedirsən? Biz bundan sonra kimdən şəfa, məlhəm diləyəcəyik?!. Cavab belə olur: Dəvənin südü və ətini, arının isə balını sizə dava-dərman kimi məsləhət bilirəm. Çətinə düşəndə — hansısa bir xəstəliklə üzləşəndə onlardan bəhrələnin, istifadə edin, sağlamlıq taparsınız. Müqəddəs Qurani-Kərimdə də təbiətin bü möcüzəli canlısının — arının adı çəkilir...
Yuxarıda xatırlatdığım bu iki məqamdan görünür ki, insanın arıya mehr salmasının, nəslinin kəsilməyə qoymamasının, barını-bəhrəsini yüksək qiymətləndirməsinin kökü, tarixi çox-çox qədimlərə gedib çıxır...

...1814-cü ildə rus arıçısı P.Prokopoviç çərçivəli pətəklər düzəltdikdən və 1865-ci ildə çex arıçısı F.Qruşka balsüzən maşını ixtira etdikdən sonra arıçılıq bir çox ölkələrdə kənd təsərrüfatının yüksək gəlirli sahəsi olub. Zaman keçdikcə arıçılığın elmi əsasları da işlənərək indiki mükəmməl vəziyyətə gətirilib.

Ölkəmizdə arıçılığın inkişafına həmişə qayğı ilə yanaşılıb. Azərbaycanın əlverişli relyef və iqlim şəraitinə, zəngin bitki örtüyünə malik olması da bu sahənin daim diqqət mərkəzində saxlanılmasına öz müsbət təsirini göstərib. Onu deyim ki, arıçılıq iqtisadi cəhətdən gəlirli, qida və müalicəvi əhəmiyyəti baxımından xeyirli olması ilə yanaşı, ətraf mühitin ekoloji durumunun yaxşılaşdırılması istiqamətində ən səmərəli təsərrüfat sahəsidir.

Digər sahələrlə müqayisədə arı təsərrüfatlarının yaradılmasına az xərc lazım olur, çəkilən məsrəflər qısa müddətdə qaytarılır. Arıxanaların genişlənməsi sürətli, əmək şəraiti insan sağlamlığı baxımından əlverişlidir. Arıçılığı inkişaf etdirmək ətraf mühiti yaxşılaşdırmaq, erroziya prosesi və səhralaşma ilə uğurla mübarizə aparmaq baxımından da önəmlidir. Arı tozlandırması sayəsində bitkilərin məhsuldarlığının əhəmiyyətli dərəcədə artması, meyvə və toxumların keyfiyyətinin yüksəlməsi ilə bərabər, ətraf mühitin flora durumunun yaxşılaşmasına nail olunur. Arıçılıq yeganə kənd təsərrüfatı sahəsidir ki, artırılmasında və genişləndirilməsində ətraf mühitə heç bir mənfi təsir göstərilmir. Əksinə, arıçılığın genişləndirilməsi ətraf aləmin daha da yaxşılaşmasına gətirib çıxarır.

Respublikada arıçılığa maraq getdikcə artır. Bunu belə bir fakt da təsdiqləyir: əgər 1 yanvar 2001-ci il tarixdə ölkədə 57 min baş arı ailəsi vardısa, hazırda bu göstərici 126362-yə çatıb. Başqa sözlə, sözügedən dövrdə arı ailələrinin sayı 2,2 dəfə artıb. Onu da deyim ki, ölkəmizin flora və faunası Azərbaycanda arı ailələrinin sayını 500 minə çatdırmağa imkan verir. Belə halda isə il ərzində bal istehsalını 7 min tona çatdırmaq mümkündür.

Azərbaycanda arıçıların çox böyük bir nəsli yetişib. Onların zəngin təcrübəsi var, eyni zamanda təsərrüfat sahələrində yüksək uğurlar qazanırlar. Astara rayonunun Miki kəndindən Ələkram Salayev, Quba rayonunun Pirvalid kəndindən Hafiz Talıbov, Şəki rayonunun Baş Göynük kəndindən Lətif Lətifov, əslən Qubadlıdan olan, hazırda isə öz arıçılıq təsərrüfatını Xızıda saxlayan Şamil Quliyev, Qaxın Ləki kəndindən Bədrəddin Həsrətov və arıçı alimimiz Fəxrəddin Musayevi belələrinə misal çəkə bilərəm.

Bədrəddin Həsrətov neçə illərdir ki, arıçılıqla məşğul olur. O, 150 arı ailəsi saxlayır. Eyni zamanda arıçılığı daha da inkişaf etdirmək, yeni arı nəsli yetişdirmək üçün yaratdığı qeyri-hökumət təşkilatının xətti ilə rayonda müxtəlif layihələr reallaşdırır. Məsələn, hazırda Qaxda arıçıların 3 aylıq kursunu təşkil etmişdir. Burada gənc arıçılara məsləhətlər verilir, bu sahənin sirləri öyrədilir. Treninqlər başa çatandan sonra 12 arıçıya şəhadətnamələr təqdim olunacaqdır.

Onu da deyim ki, B.Həsrətovun dəvətilə ABŞ-ın “AYSİDİ- YOKA” Beynəlxalq təşkilatının mütəxəssisləri Qax rayonunda olmuş, adı çəkilən arıçıya damazlıq avadanlıqları vermişlər... B.Həsrətov damazlıq təsərrüfatı yaradılması istiqamətində böyük uğurlar əldə etmiş və Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin damazlıq haqqında uyğun sertifikatını almışdır.

Zaqatala rayonunda arıçılıq sahəsində yüksək nəticələrə nail olan Mövləddin Qurbanəliyevin də adını çəkmək istərdim. Onun 170 arı ailəsi var. İldə hər arı ailəsindən 20-21 kiloqram bal götürür. Nəzərə alsaq ki, respublika üzrə bu göstərici 10-12 kiloqramdır, onda oxucuda Mövləddinin uğuru, arıçılığa sonsuz sevgisi barədə aydın təsəvvür yaranar. Mövləddin həmçinin yeşik, şan, ramka istehsal edib, bölgədəki arıçıları təmin edir.

— Çingiz müəllim, yaxın vaxtlarda Milli Məclisdə arıçılıq haqqında qanunun qəbulu gözlənilir. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?

— Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən “Arıçılıq haqqında” Qanun layihəsi işlənərək Milli Məclisə təqdim edilmişdir. Xatırladım ki, sözügedən qanun keçmiş SSRİ məkanında yalnız Rusiyada — Başqırdıstanda qüvvədədir. Ölkəmizdə bu qanunun qəbul olunmasına həm bizim nazirlik, həm də arıçılar çox maraqlıdır. Çünki qanun qüvvəyə minəndən sonra arıçıların mənafeyi tam şəkildə qorunacaqdır... Arıçılıqda damazlıq işi yaxşılaşacaqdır. Yerli arı cinslərinin qorunub saxlanılması, mənşəyi bəlli, sabit irsi əlamətlərə, yüksək məhsuldarlığa malik olan bal arıları cinslərinin yetişdirilməsi və təkmilləşdirilməsi, arıçılıq məhsulları istehsalının artırılması, istifadəsinin genişləndirilməsi təmin ediləcəkdir. Qanun qəbul olunandan sonra saxta bal istehsal edən, halala haram qatan şəxslər barədə cinayət məcəlləsinin tərkibi müəyyənləşəcəkdir. Onu da qeyd edim ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində bu sahənin inkişafı ilə bağlı yaxın vaxtlarda kollegiya iclasının keçirilməsi nəzərdə tutulur.

— Artıq ənənə şəklini alan arıçılıq məhsullarının sərgi-satış yarmarkası da, şübhəsiz, arıçılığın inkişafına öz müsbət təsirini göstərir...

—Bəli, hər il nazirlik tərəfindən arıçılıq məhsullarının sərgi-satış yarmarkası təşkil edilir. Bundan məqsəd təkcə arıçılıq məhsullarının (bal, çiçək tozu, güləm, arı südü, vərəmum və s.) satışı deyil, həm də arıçıların problemlərinin müzakirəsinin, arıçılıq məhsullarının reklamının təşkilidir... Biz istəyirik ki, bu sərgi-satış yarmarkalarında arıçılar bir-birilə əlaqələr yaratsın, təcrübə mübadilələrinə başlanılsın, təşkilatlanma işi sürətlənsin. Etiraf edim ki, artıq bu məsələlərin reallaşmasına nail oluruq. Fikrimi bir qədər də genişləndirmək üçün diqqəti builki yarmarkaya yönəltmək istərdim. Milli Parkda oktyabrın 24-dən 30-dək keçirilən 7-ci sərgi-satış yarmarkasına 21 min bakılı gəldi, onlar keyfiyyəti yoxlanılmış balla təmin olundular. Bundan başqa, yarmarka müddətində elmi-praktik konfrans keçirildi, alimlər məsləhətlərini verdilər, arıçılar öz iş təcrübələrini bölüşdülər...

Onu da deyim ki, hər il xarici ölkələrin tanınmış arıçı alimləri, arıçıları yarmarkaya dəvət olunur. Son 3 ildə Perudan Xose Marti, Türkiyədən Bəhri Yılmaz və Əhməd İnci yarmarkalarda iştirak etmiş və Azərbaycan arıçılarına öz tövsiyələrini vermişlər.

Sərgi-satış yarmarkasında keçən il 200 arıçı iştirak edirdisə, bu il onların sayı 400-dən çox idi. Yarmarkaya ölkənin ən ucqar rayonlarından, Naxçıvan Muxtar Respublikasından, hətta qonşu Gürcüstandan da qatılanlar vardı... Gürcüstanın Bolnisi rayonundan gələn Şahin Eyvazov elmi-praktik konfransda iştirak etdi, öz iş təcrübəsindən danışdı. Sonra o, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinə göndərdiyi məktubda sərgi-satış yarmarkasının yüksək səviyyədə keçirildiyini, arıçılıqla bağlı zəngin məlumatlar əldə etdiyini, 100 kiloqramdan çox bal satdığını yazmış və bunlara görə nazirliyin rəhbərliyinə öz minnətdarlığını bildirmişdir.

— Arıçılıqda damazlıq işi əsas məsələlərdən biridir. Bunsuz sahənin inkişafı belə mümkün deyil.

— Bəli, bu həqiqətdir. Son illərdə arıçılıqda damazlıq işi başlanmışdır. Bir faktı deyim ki, Azərbaycanda arıçılığın genetik ehtiyatları çox zəngindir. Arı genefondunu Bozdağ Qafqaz və Sarı Qafqaz cinsləri təşkil edir. Bu cinslər Azərbaycanın təbii iqlim şəraitinə uyğun formalaşmışdır. Bozdağ Qafqaz arı cinsinin ölkədə Qabaqtəpə və Şahdağ arı populyasiyaları var. Bunlar uyğun olaraq Kiçik Qafqaz və Böyük Qafqaz dağlarının Azərbaycana aid olan ərazilərində yayılmışdır. Sarı Qafqaz arı cinsinə aid olan Sarı İran və Lənkəran arı populyasiyası ölkəmizin cənub hisssinin isti iqlim şəraitinə uyğunlaşaraq Lənkəran, Astara, Lerik, Yardımlı, həmçinin Cəbrayıl, Zəngilan və Naxçıvan MR-də yayılmışdır. Lənkəran arı populyasiyası isə Azərbaycanın subtropik iqlim şəraitində yaranmış və Lənkəran-Astara bölgəsində yayılmışdır.

Adları çəkilən arı populyasiyaları özünəməxsus müsbət xüsusiyyətləri, yüksək təsərrüfat göstəriciləri ilə seçilir və damazlıq-seleksiya işi üçün ən yaxşı seleksiya materialı kimi tanınır.

Aparılan damazlıq işinin məqsədi ondan ibarətdir ki, Qabaqtəpə, Şahdağ, Lənkəran, Sarı arı populyasiyaları təmizlikdə yetişdirilsin, onların məhsuldarlığı artırılsın. Başqa arılar bu cinslər saxlanılan ərazilərə daxil olmasın. Bunun üçün xüsusi qoruqlar yaradılmalıdır. Bir sözlə, Vətən arı cinslərinin təmizliyi qorunub saxlanılmalı və onların məhsuldarlıq keyfiyyətləri təkmilləşdirilməlidir.

Respublikada arı genefondunun qorunması və damazlıq-seleksiya işinin müasir tələblərə tam cavab verməsi üçün müəyyən tədbirlər həyata keçirilməsi məqsədəuyğundur. Etiraf edim ki, bir sıra hallarda arıçılığın plansız və nəzarətsiz şəkildə inkişafı arı cinslərinin kortəbii mələzləşməsinə, məhsuldarlığın kəskin şəkildə azalmasına və qiymətli arı genefondunun məhvolma təhlükəsinin yaranmasına səbəb olur.

Damazlıq işinin yüksək səviyyədə aparılması üçün bir sıra kompleks tədbirlər həyata keçirilməlidir. Arı genefondunun mövcud vəziyyətinin qiymətləndirilməsi və damazlıq ehtiyatlarının müəyyənləşdirilməsi məqsədilə ümumrespublika monitorinqinin təşkili zəruridir. Yeni təsərrüfat və mülkiyyət münasibətləri şəraitində damazlıq işi görülərkən dünya təcrübəsindən istifadəyə də üstünlük verilir.

Qabaqtəpə arı cinsi Amerika mütəxəssislərinin diqqətini cəlb etmişdir. Onların xortumları 7 millimetrdir. Bu, dünyada ən uzun xortumlu arı cinsidir. Belə üstünlüyün əhəmiyyəti ondadır ki, arı xortumu ilə şirəni gül-çiçəyin ən dərin hissəsindən asanlıqla çəkir. Hazırda Azərbaycanda bu cins arı ailələrinin sayının çoxaldılması üçün tədbirlər görülür.

Arıçılıqda damazlıq işinin səmərəli təşkili məqsədilə ölkədə özəl damazlıq təsərrüfatları yaradılmışdır. Hazırda onların sayı 21-ə çatır. Bu təsərrüfatlarda damazlıq sahəsində müsbət təcrübə qazanılıb... Yeri gəlmişkən, Şəki rayonunun Baş Göynük kəndində Lətif Lətifovun damazlıq təsərrüfatı barədə bir neçə kəlmə qeyd etmək istərdim. Onun 500 arı ailəsi var... L.Lətifov bir neçə il bundan əvvəl ABŞ-da təcrübə mübadiləsində olub və Şəkiyə Kornika arı cinsini gətirərək burada onu yetişdirməyə başlayıb. Bu cins ayrıca təsərrüfatda saxlanılır. Hazırda L.Lətifov Kornika cinsindən olan hər arı ailəsindən 35 kiloqram bal götürür. Şəkili təsərrüfatçı deyir ki, adı çəkilən arı cinsi yerli şəraitə tez alışır, yüksək məhsuldarlığı ilə seçilir. Xatırladım ki, L.Lətifovun arıçılıq fəaliyyətilə bağlı film çəkilmiş, televiziya verilişləri hazırlanmışdır.

Mən yuxarıda göstərdim ki, Azərbaycanda əcnəbi arıçıların təcrübəsini öyrənməyə böyük diqqət yetirilir. Elə buna görə də son illərdə respublikanın məşhur arıçılarından Elxan Ələkbərov, Lətif Lətifov, Bədrəddin Həsrətov və başqaları ABŞ, Türkiyə və digər xarici ölkələrdə olmuş, arıçılığın inkişafı məsələlərini öyrənmişlər. Hesab edirəm ki, bu iş daha geniş miqyasda davam etdirilməlidir.

Yuxarıda qeyd etdim ki, respublikada 21 özəl arıçılıq təsərrüfatı yaradılmışdır. Bu təsərrüfatın əsas vəzifəsi ana arıların yetişdirilməsini təşkil etməkdən ibarətdir. Türkiyədə ana arı yetişdirib satan arıçılara dövlət 50 faiz subsidiya verir. Azərbaycanda da bu təcrübədən istifadə olunmalıdır. Arı ailələrinin məhsuldarlığı sağlam ana arılarından asılıdır. Bu gün arıçıların güzəştli şərtlərlə kredit almalarına ciddi ehtiyac duyulur. Əgər dövlət arıçılıqda damazlıq işinə xüsusi diqqət yetirərsə, kredit, subsidiya məsələsində irəliləyiş yaranarsa, o zaman sahənin inkişafı da daha tez müşahidə edilər.

— Bu gün arıçılıq təsərrüfatlarının avadanlıqlara da çox böyük ehtiyacı var...

— Sizinlə razıyam. Hazırda arıxanalarda arı ailələrinin 70 faizi köhnə, istifadə müddətini başa vurmuş pətəklərdə saxlanılır. Əlbəttə, belə vəziyyətdə arı ailələri xəstəliklərə tez düçar olur. Başqa bir məsələ. Arı xəstəliklərinin qarşısını almaq üçün dərman preparatları xaricdən gətirilir. Düzdür, burada Dövlət Baytarlıq Xidmətinin fəaliyyətini danmaq olmaz. Amma istərdik ki, arıçılara satılan dərmanların qiymətləri də bir qədər ucuz olsun. Nəhayət, arıçılığın inkişafı üçün dövlət bu sahəyə kredit ayırmalı, subsidiya verməlidir. Belə halda həm arı ailələrinin sayının artırılmasına, həm də məhsuldarlığın yüksəldilməsinə nail olmaq mümkündür.
Arıçılıq avadanlıqlarının respublikaya gətirilməsi, onların burada istehsalı da diqqəti çəkən məsələlərdəndir. Açığı bununla bağlı problemlərin həlli yönündə son vaxtlaradək elə bir ciddi irəliləyiş nəzərə çarpmırdı. Lakin hazırda ayrı-ayrı arıçılar sözügedən istiqamətdə müəyyən addımlar atırlar. Məsələn, “Şahdağ” arıçılıq firmasının sahibi Elxan Ələkbərov arıçılıq məhsulları ilə yanaşı, eyni zamanda yüksək keyfiyyətli arıçılıq avadanlıqları — yeşik, çərçivə, körük və s. də istehsal edir. Zaqataladan olan arıcı Mövləddin Qurbanəliyev də onun kimi. Lakin bununla ehtiyac tam ödənilmir. Ona görə də yaxşı olardı ki, xaricdən gətirilən arıçılıq avadanlıqları əlavə dəyər vergisindən azad edilsin.

— İstərdik ki, bir məsələyə də toxunasınız. Bu da saxta bal satışı ilə bağlıdır...

— Bu, bizim ağrılı yerimizdir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi olaraq buna qarşı ciddi mübarizə aparırıq. Arıçılarla söhbətlərimizdə də bu məqam daha çox vurğulanır. İzah edirik ki, halala haram qatmaq, keyfiyyətsiz, saxta mal satmaq həm mənəvi dəyərlərimizə ziddir, həm də bu, istehlakçıların müxtəlif ağır xəstəliklərə düçar olmasına gətirib çıxarır... Məhz elə bunun nəticəsidir ki, sərgi-satış yarmarkasına gələnlərin də müəyyən qismi ehtiyatla davranır, bal məhsullarına şübhə ilə baxır, burada aldadılacaqlarından ehtiyat edirlər. Əslində bu adamlar haqlıdırlar. Elələri tapılır ki, onlar adlarını arıçı qoyub, sərgiyə saxta, süni düzəldilmiş bal çıxarırlar. Belələri nazirliyin keçirdiyi bu dövlət tədbirinə inamsızlıq və yarmarkaya gələnlərdə şübdə yaradırlar. Təcrübəli arıçılar yarmarkada İranda və Rusiyada istehsal olunan keyfiyyətsiz bal satıldığını iddia edirlər. Etiraf edim ki, belə saxtakarlığı tapıb ifşa etmək çox çətin olur.

Lakin son illərdə bir qrup saxta arıçı peyda olub, onlar fədakarlıqla, namusla işləyən, ailələrini halal zəhmətlə dolandıran arıçıların adına ləkə gətirir, onların istehsal etdikləri ekoloji bala şübhə oyadırlar.

Daşkəsən və Gədəbəy rayonları həmişə öz bal məhsulları ilə şöhrət qazanmışdır. Hamı bu rayonlarda istehsal olunan balı axtarır. Daşkəsənin məşhur Qabaqtəpə arı cinsinin səs-sorağı Amerikadan, Perudan gəlir.

Bu il Daşkəsən və Gədəbəy rayonlarında fasiləsiz yağan yağışlar arıların kifayət qədər bal toplamasına imkan verməmişdir. Buna baxmayaraq, həmin rayonlardan yarmarkaya 20 nəfər bal çıxarmışdır. Amma qarşıya belə bir sual da çıxır: Daşkəsənlilərin çoxu il boyu bal satır. Görəsən, onlar bu qədər balı haradan alırlar?.. Daşkəsən rayonunda Arif İsmayılov adlı biri arıçı adı altında builki yarmarkaya 8 nəfər gətirmişdi və yarmarkanın müxtəlif yerlərində onları yerləşdirmiş, saxta bal satışını təşkil etmişdi. Biz bunun qarşısını vaxtında aldıq. Açığı belələrinin öhdəsindən hüquq-mühafizə işçilərinin iştirakı olmadan gəlmək çətindir. Onları ifşa etmək üçün yerli icra orqanları və hüquq-mühafizə orqanları ciddi tədbirlər görməlidirlər.

Yarmarkaya çıxarılan bal məhsullarının keyfiyyəti respublika baytarlıq laboratoriyası tərəfindən yoxlanılır. Keyfiyyətsiz bal gətirən arıçılar isə çətinliklə də olsa, yarmarkadan çıxarılır.

Bal elə məhsuldur ki, onun ekoloji təmizliyini dəqiq təyin etmək çox çətindir. Hələlik respublikada buna imkan da yoxdur. Belə ki, respublika Dövlət Baytarlıq Xidmətinin, İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin və Dövlət Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Agentliyinin laboratoriyalarının təhlil nəticələri bir-birinə uyğun gəlmir. Bu da şübhələri və inamsızlıqları daha da artırır. Odur ki, Bakı şəhərində arıçılıq məhsullarının keyfiyyətini doğru-düzgün müəyyənləşdirən mərkəzi laboratoriyanın olmasına və bu laboratoriyanın müasir avadanlıqlarla təchiz edilməsinə böyük ehtiyac yaranmışdır.

Bakıda arı məhsullarının satışını təşkil etmək üçün ixtisaslaşmış mağazanın və ya marketin açılması çox vacib məsələlərdən biridir. Elə buradaca alıcıların gözü qarşısında balın keyfiyyətini yoxlayıb satmaq mümkündür. Bu barədə yüzlərlə şəhər sakini Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinə müraciət edir. Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti bu məsələni həll edə bilər...

Yarmarkaya bal bidonlarda və digər diqqəti cəlb etməyən taralarda gətirilir ki, bu da adamlarda belə qiymətli nemətə maraq hissini azaldır. Bakıda tara istehsal edən və balı qablaşdıran müəssisənin işə salınması zərurəti yaranmışdır. Bu məqsədlə sahibkarlara güzəştli kreditin ayrılması vaxtı çatmışdır.

Dünyanın əksər ölkələrində meşələr, yaşıllıqlar salarkən birinci növbədə nektar verən ağaclar əkilir. Hər il Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin xəttilə on hektarlarla yaşıllıqlar salınır. Məgər şam və küknar ağaclarının yerinə yemişan, şabalıd, fındıq, akasiya və s. ağaclar əkmək olmazmı?! Bu ağaclar əlavə bal tonları deməkdir.

Arıçılıq məhsullarının ixracı üzərində ciddi iş aparılır. Bu barədə Yaponiya, Koreya, Hindistan, İndoneziya dövlətlərinin Azərbaycandakı səfirliklərilə danışıqlar aparılmışdır. Hamı bir nəfər kimi Azərbaycan balının çox baha qiymətə təklif olunmasından narazılıq edir. Dünyanın əksər ölkələrində balın 1 kiloqramı 3-4 ABŞ dollarıdır. Lakin Azərbaycanda bir kiloqram bal 4 manata başa gəldiyi halda, 20-30 manata satılır. Balın bu qədər baha qiymətə satılmasının heç bir əsası yoxdur. Belə baha satılan balı yoxsul təbəqə, təqaüdçülər və xəstə adamlar ala bilmirlər.

Bir məsələni də vurğulamaq yerinə düşər. Arının saxlanması, xəstəliklərə qarşı mübarizəsinin təşkili, tələb olunan dərman preparatlarının gətirilməsi, yeni texnologiyaların təşkili sahəsində ixtisaslaşmış mütəxəssislərə ciddi ehtiyac yaranmışdır. Ona görə də Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Akademiyasında arıçılıq üzrə zootexniklərin, baytar həkimlərin hazırlanması məsələsinə baxılmalıdır.

Azərbaycan arıçılarının beynəlxalq arıçılıq təşkilatları ilə əlaqə yaratması, onlarla təcrübə mübadiləsi aparmaları ümumi işimizə kömək edərdi. Bunun üçün Arıçılar Cəmiyyətinin İtaliyanın Roma şəhərindəki beynəlxalq “Apimondiya” təşkilatına üzv qəbul olunması imkanlarına da baxılmalıdır.

— Arıçılar həm də arıların köçürülməsinə imkan verilməməsindən şikayətlənirlər.

—Həqiqətən də arıçılara arı ailələrini, pətəkləri yerləşdirmək, bir yerdən başqa yerə köçürmək üçün şərait yaradılmalıdır. Bir sıra hallarda arıçılar bu məsələdə çətinliklərlə üzləşirlər. Məsələn, Balakəndə, Beyləqanda belə hallara rast gəlinir. Beyləqandan Ədalət Zeynalov ərizə ilə nazirliyə müraciət edərək bildirir ki, o, arı ailələrini meşə sahəsində yerləşdirdiyi üçün meşəbəyi tərəfindən məhkəməyə verilib. Soruşur ki, indi nə etməlidir?.. Bəli, təəssüfləndirici haldır. Xarici ölkələrdə arıçılara pətəkləri meşə sahələrində yerləşdirmək üçün hər cür şərait yaradılır ki, həmin ərazilərdə daha sürətli tozlanma getsin, ekoloji şərait daha da yaxşılaşsın. Amma bizim meşəbəylərin görünür bundan xəbərləri yoxdur...

Bizim arıçılıq məhsullarımız keyfiyyət parametrlərinə görə dünyanın bir çox ölkəsinin arıçılıq məhsullarını üstələyir. Məhz buna görə də Azərbaycanda aqrar sektorun bu sahəsini inkişaf etdirmək üçün bütün imkanlardan istifadə etməliyik.

Söhbəti qələmə aldı: Vaqif BAYRAMOV.

Xalq qəzeti.-2008.-27 noyabr.-S.6.