3 oktyabr 1993-cü il: Xalq seçim zamanı müdriklik göstərdi

Ulu öndər Heydər Əliyev xalqın etimadını şərəflə doğrultdu

And içirəm ki, Azərbaycan Respublikasına, Azərbaycan xalqına ləyaqətlə xidmət edəcəyəm, müstəqil dövlətimizin sivilizasiyalı dünya dövlətləri arasında, dünya birliyində ləyaqətli yer tutmasına çalışacağam.

Ümummilli lider Heydər ƏLİYEVİN 1993-cü il oktyabrın 10-da ilk dəfə prezident kimi andiçmə mərasimində nitqindən

O, əlini Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və müqəddəs kitabımız Qurani-Şərifə basaraq and içdi ki, müstəqil dövlətimizin sivilizasiyalı dünya dövlətləri arasında yer tutmasına nail olacaq. Nail oldu. Bu gün məhz onun qurub-yaratdığı müstəqil Azərbaycan dövləti dünyanın ən qüdrətli dövlətləri, ən aparıcı beynəlxalq təşkilatları arasında mühüm söz sahibinə çevrilmişdir. O, and içdi ki, Azərbaycan Respubilkasının demokratik, hüquqi dövlət kimi inkişaf etdirilməsinin təminatçısı olacaq. Oldu. Bu gün Azərbaycan dövləti dünyanın 200-dən artıq dövləti arasında “Ən islahatçı ölkə” adına layiq görülüb. İnsan hüquq və azadlıqlarının qorunmasına görə Azərbaycan bütün Avrasiyada nümunə göstərilir. Seçki qanunvericiliyinə və seçki təcrübəsinə görə Avropanın bütün ekspertləri Azərbaycan təcrübəsinin daha geniş yayılması barədə təkliflə çıxış edirlər. ... Bu gün Heydər Əliyevin məhv olmaqdan, parçalanmaqdan xilas etdiyi Azərbaycan dövləti Avropa üçün ən mühüm, ən gərəkli ölkələrdən birinə çevrilmişdir.

Ulu öndər Heydər Əliyevin müstəqil Azərbaycanda ilk dəfə dövlət başçısı seçilməsinin növbəti ildönümü münasibətiylə qələmə aldığımız bu yazıda əsasən üç mühüm məqama diqqət yetirmək zərurəti yaranır. 1. Milli tariximizin həmin dövrünün reallıqları. 2. Xalqın bəla və məhrumiyyətlərdən qurtulmaq üçün çıxış yolu axtarması. 3. Azərbaycan əhalisinin 3 oktyabr 1993-cü il tarixli seçiminin nəticələri. Əslində, bu üç amilin hər biri digəri ilə sıx şəkildə bağlıdır ki, biri haqqında söz açarkən deyəcəyin fikirlər başa çatan kimi istər-istəməz ikinci məsələnin üstünə gəlməli olursan.

Müstəqil Azərbaycanın 1993-cü ilin yayında yaşadığı günləri tam təfsilatı ilə yada salmağa qətiyyən ehtiyac yoxdur. Çünki həmin günlər hər bir azərbaycanlının beyninə elə yazılıb ki, bu yazının silinməsi, unudulması qətiyyən mümkün deyil. Ancaq Heydər Əliyev kimi siyasət dahisinin, idarəçilik ustasının hakimiyyətə gəlməsini zəruri edən daha bir mühüm amil də var idi. O amil mütləq qeyd edilməlidir. Belə ki, Azərbaycan həmin əsrdə bir dəfə öz dövlət müstəqilliyinə qovuşmuş, ancaq müstəqilliyin qorunub saxlanılması mümkün olmamışdı. Ona görə də xalqın önündə gedən ziyalılar ikinci müstəqil dövlətimizin taleyindən çox nigaran idilər. İnsanlar 1991-ci ildə qazanılmış müstəqilliyin də əldən getməsindən qorxurdular. Üstəlik, Dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya aktının qəbul edilməsindən 15 iyun 1993-cü ilə – Qurtuluş Gününə qədər ölkədə gedən ictmai-siyasi proseslər ikinci müstəqilliyin də məhvinə zəmin yaradırdı.

Xalq ölkədə amansızcasına davam edən hakimiyyət davasından bezmişdi. İmperiyapərəst qüvvələrlə xalq azadlıq hərəkatının dalğası üzərində hakimiyyətə gəlmiş AXC – Müsavat iqtidarı arasında gedən hakimiyyət savaşı ölkəni xaos və anarxiya girdabına yuvarlamış, dövlətçiliyin məhv olmasına real zəmin yaranmışdı. Türkiyəli ekspert Əli Bulacın söylədiyi kimi, həmin günlərdə mütəllibovçu qüvvələr də, Xalq Cəbhəsi də tamamilə hakimiyyətdən uzaqlaşdırılsaydı və hakimiyyətə Əliyev deyil (söhbət Heydər Əliyevdən gedir – red.) başqa bir azərbaycanlı siyasətçi gəlsəydi, bu ölkə yenə də öz bəlaları içərisində bulunacaqdı. Ona görə də hakimiyyət kürsüsünə, idarəetmə sükanı arxasına Heydər Əliyevin gəlməsi zərurətini tarix, zaman yaratmışdı. Xalq bunu yaxşı dərk edirdi. Ona görə də mitinqlərdə, etiraz aksiyalarında belə bir ifadəyə tez-tez rast gəlinirdi: Oyanmış xalqa yatmış rəhbər gərək deyil.

Yeri gəlmişkən, burada bir məqamı da qeyd etmək zərurəti yaranır. Xalq ona görə Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətə gəlməsini istəyirdi ki, 1988-ci ilin payızından 1993-cü ilin yayına qədər Azərbaycana rəhbərlik edən siyasətçilər sözün həqiqi mənasında, yarıyuxulu adamlar idi. Məhz onların oyana bilməməsinin nəticəsi idi ki, Azərbaycan postsovet məkanında rüsvay olacaq bir tendensiyanın ünvanına çevrilmişdi. Əbdürrəhman Vəzirov, Ayaz Mütəllibov və Əbülfəz Elçibəy Azərbaycanda dövlət başçısının öz vəzifə kreslosunu qoyub qaçmasının ənənəsini yaratmışdılar. Əli Bulacın dediyi kimi, mütəllibovçular və cəbhəçilər hakimiyyətdən kənarlaşdırılandan sonra həmin postu ələ keçirmiş növbəti şəxsin də nə zamansa qaçmayacağına zəmanət yox idi. İdrakın səsinə qulaq asanlar, tarixi reallığı və şəxsiyyətin təcrübəsini qiymətləndirməyi bacaranlar yaxşı bilirdilər ki, həmin illərdə dövlət başçısı kimi, həm dövləti, həm də öz vəzifəsini qoruyub saxlaya biləcək yeganə siyasətçi Heydər Əliyev idi. Məhz bu amilləri əsas götürən Azərbaycan xalqı ulu öndəri Naxçıvandan Bakıya dəvət etdi və qısa müddətdən sonra onu prezident seçdi.

Burada bir məqamı da yada salaq. Belə ki, 1993-cü il oktyabrın 3-də keçirilən seçkidən bir ay beş gün əvvəl – avqustun 29-da ölkədə vəzifə kürsüsünü qoyub qaçmış Əbülfəz Elçibəyə etimad göstərilməsi barədə ümumxalq səsverməsi – referendum keçirilmişdi. Referendumda ölkənin səsvermə hüquqlu vətəndaşlarının 92,02 faizi iştirak etmiş, onların 97,5 faizi səsvermədə “yox” cavabı vermişdi. Yəni xalq artıq növbəti dəfə demişdi ki, oyanmış xalqa yuxulu rəhbər lazım deyil. Oktyabrın 3-də keçirilən prezident seçkisində isə (bu seçkidə çoxsaylı əcnəbi müşahidəçi və KİV təmsilçisi iştirak edirdi) xalq öz müqəddəratını birdəfəlik həll etmək üçün seçim etdi. Ayrı variant mümkün deyildi. Çünki ölkə əldən gedir, milli dövlətçilik məhv olurdu.

Oktyabrın 3-də prezident seçilən, bir həftədən sonra dövlət başçısı kimi and içən ulu öndər Heydər Əliyev ilk növbədə ölkədə daxili ictimai-siyasi sabitliyin bərqərar olunmasına başladı. Xaos və anarxiya yaradan, istənilən anda istənilən yerdə özbaşınalıq edən silahlı birləşmələr ləğv edildi. Ordu vahid rəhbərlik altında birləşdirildi. Əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi istiqamətində mühüm tədbirlər həyata keçirildi. Ümumi səfərbərliklər, eləcə də ordunun vahid komanda altında birləşdirilməsi nəticəsində düşmənə layiqli cavab verildi, ərazilərimizin işğalının qarşısı alındı. Nəticədə düşmən atəşkəs haqqında müqaviləni imzalamağa məcbur oldu. Daha sonra isə çoxsaylı islahatlara start verildi. Aparılan hüquqi islahatlar nəticəsində ölkəyə xaricdən gətirilən sərmayələrin qorunmasına dövlət zəmanəti verildi. Bu isə Xəzərin Azərbaycan sektorundakı karbohidrogen ehtiyatlarının əcnəbi şirkətlərlə müştərək işlənməsinə zəmin yaratdı. 1994-cü il sentyabrın 20-də imzalanan “Əsrin müqaviləsi” Azərbaycana külli miqdarda xarici investisiyalar gətirilməsi ilə nəticələndi. Bundan sonra isə ölkədə yeni parlament seçilməsinə və yeni Konstitusiyanın hazırlanmasına başlamaq olardı. Heydər Əliyev bu iki mühüm layihəni də uğurla başa çatdıraraq, sözün həqiqi mənasında, Azərbaycanın sivilizasiyalı dövlətlər sırasına çıxarılması üçün gərəkli olan bütün addımları atmış oldu.

... Biz bir neçə ay əvvələ qədər yazırdıq ki, bu gün Ermənistan istisna olmaqla dünyanın bütün ölkələri Heydər Əliyevin qurub yaratdığı müstəqil Azərbaycan dövləti ilə razılaşır, Bakının mövqelərinə hörmətlə yanaşır. Bu gün isə yazırıq ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin uğurlu xarici siyasəti və diplomatik çevikliyi nəticəsində müstəqil Azərbaycan dövlətinin qərarları ilə razılaşmayan ölkə yoxdur. Ermənistan artıq bu addımı atmağa məcburdur. Bütün bunların təməli isə 1993-cü il oktyabrın 3-də qoyulmuşdur.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ

Xalq qəzeti.- 2009.- 3 oktyabr.- S. 5.