Neft Akademiyasının təhsil və elm sahəsində beynəlxalq əlaqələri genişlənir

Qloballaşma və dövlətlərarası inteqrasiya prosesinin sürətləndiyi bir şəraitdə təhsilin və elmin beynəlxalq standartlar səviyyəsində inkişaf etdirilməsi, təhsil müəssisələrinin beynəlxalq əməkdaşlığının genişləndirilməsi bu gün zamanın tələbinə çevrilmişdir. Aydındır ki, müxtəlif regionlarda yerləşən təhsil müəssisələri tədrisin təşkilində, elmi tədqiqat işlərinin istiqamətlərinin seçilməsində və kadrların hazırlanmasında müəyyən nailiyyətlər əldə etmişlər. Bu nailiyyətlərin qarşılıqlı öyrənilməsi və yaradıcı istifadə edilməsi əməkdaşlıq edən bütün tərəflər üçün çox faydalıdır.

Bu baxımdan 1920-ci ildə yaradılan, Avropada, Asiyada və Şərqdə ilk neft-qaz profilli ali texniki məktəb olan Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası bir çox ali məktəblər üçün nümunə olmuşdur. Sovetlər İttifaqı məkanında neft istiqamətli bir çox ali təhsil müəssisələrinin yaradılmasında fəal iştirak edən Neft Akademiyası həm də onları yüksək ixtisaslı kadrlar və iş təcrübəsi ilə təmin etmişdir. Azərbaycanın bir çox görkəmli nefçi alimləri yeni yaradılan ali təhsil müəssisələrində fəaliyyət göstərmiş, özlərinin zəngin təcrübəsini onlarla bölüşmüşlər.

Rusiyanın bir çox dövlət xadimləri, elm, təhsil mütəxəssisləri Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasını bitirmiş, burada namizədlik və doktorluq dissertasiyaları müdafiə etmiş və elmi dərəcə almışlar. Keçmiş Sovetlər İttifaqının rəhbərlərindən biri Nikolay Baybakov, SSRİ qaz sənayesi naziri Sabit Orucov, Kosmik gəmilərin uçuşu üzrə dövlət Komisiyasının sədri Kərim Kərimov, “Lukoyl” Neft Şirkətinin prezidenti Vahid Ələkbərov, onun müavini Vahid Şərifov, “Rosneft” Şirkətinin vitse-prezidenti Mars Xasanov məhz ADNA-da təhsil almış və burada elmi işlərlə məşğul olmuşlar.

SSRİ Elmlər Akademiyasının ilk azərbaycanlı müxbir üzvü Mehbalı Əmiraslanovun fəaliyyəti də xüsusi qeyd olunmalıdır. O, Qubkin adına Moskva Dövlət Neft və Qaz İnstitutunun yaradılmasında yaxından iştirak etmiş, uzun illər bu institutun kafedra müdiri və elmi işlər üzrə prorektoru vəzifələrində çalışmışdır. Daha sonra bu vəzifəni üç dəfə SSRİ dövlət mükafatı laureatı, professor Əyyub Tağıyev tutmuşdur. Hazırda isə bu institutun riyaziyyat kafedrasına professor Məcid Hüseynzadə başçılıq edir.

Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının Başqırdıstan və Komi respublikaları ilə ənənəvi əməkdaşlıq əlaqələrinin də zəngin tarixi var. 1970-1977-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının mütəxəssislərinin bilavasitə yardımı ilə Başqırdıstan Respublikası üçün 34 elmlər namizədi və 18 elmlər doktoru hazırlanmışdır. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, Başqırdıstan Elmlər Akademiyasının prezidenti, Ufa Dövlət Neft Texniki Universitetinin rektoru, professor Ayrat Şammazov, Başqırdıstan EA-nın vitse prezidenti, İPTR-un baş direktoru professor Asxad Qumerov, Ufa Dövlət Neft Texniki Universitetinin prorektoru, professor Ramil Baxtizin və başqaları məhz ADNA-nın mütəxəssislərinin rəhbərliyi altında namizədlik və doktorluq dissertasiyalarını müdafiə etmişlər.

Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının mütəxəssisləri Komi Respublikasının təhsil və elm müəssisələri üçün də yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanmasında fəal iştirak etmişlər. Uxta Dövlət Texniki Universitetinin rektoru professor Nikolay Tsxadaya və onlarla başqaları ADNA-da hazırlıq keçmiş, namizədlik və doktorluq dissertasiyalarını müdafiə etmişlər.

Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası fəaliyyət göstərdiyi 90 ildə zəngin tarixi yol keçmiş, elmi-tədqiqat və təhsilin təşkilində böyük nailiyyətlər qazanmışdır. Keçən illər ərzində ADNA-nın kənd təsərrüfatı, arxitektura-tikinti, maşınqayırma, energetika və sairə fakültələrinin əsasında Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Akademiyası, Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti, Azərbaycan Texniki Universiteti, Mingəçevir Politexnik İnstitutu və Sumqayıt Dövlət Universiteti yaradılmışdır. Hazırda Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının 7 müxtəlif fakültəsində yanacaq-enerji və kimya kompleksləri üçün əyani və qiyabi şöbələrdə bakalavr səviyyəsində 31 ixtisas, maqistratura səviyyəsində isə 74 ixtisaslaşma üzrə mütəxəssislər hazırlanır.

Bu gün ABŞ-ın, Fransanın, Almaniyanın, İtaliyanın, Polşanın, Çinin, Norveçin və Hollandiyanın tədris mərkəzləri ilə əməkdaşlığın nəticəsi olaraq Neft Akademiyasında bir sıra perspektivli ixtisaslar üzrə qərb standartlarına uyğunlaşdırılmış tədris planları əsasında respublika iqtisadiyyatının müxtəlif sahələri üçün yüksək hazırlıqlı bakalavrlar və magistrlar hazırlanır.

Xarici ölkələrlə əlaqələrin genişləndirilməsi nəticəsində ADNA-da 1961-ci ildə yaradılan hazırlıq fakültəsində bir çox xarici dövlətlərin minlərlə nümayəndəsi təhsil almışdır. Fəxrlə qeyd edə bilərəm ki, Neft Akademiyasında təhsil almış mütəxəssislərin böyük bir hissəsi hazırda dünyanın 18 ölkəsində rəhbər vəzifələrdə çalışır. Zəngin tədris və elmi ənənələrə malik olan Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasında Yaxın Şərq, Afrika, Şərqi Asiya ölkələri və Rusiya üçün 3100 tələbə, 350 elmlər namizədi, 140 elmlər doktoru hazırlanmışdır.

Ulu öndər Heydər Əliyevin, ADNA-nın 80 illik yubiley mərasimində dərin məzmunlu çıxışı zamanı ali məktəbin beynəlxalq əlaqələrinin daha da genişləndirilməsi haqqında verdiyi tövsiyəyə müvafiq olaraq akademiyanın rəhbərliyi xarici ölkələrin Azərbaycandakı səfırlikləri, elm və tədris mərkəzləri ilə əlaqələr quraraq dünya təhsil məkanına inteqrasiya istiqamətində bir sıra uğurlu addımlar atmışdır.

2002-ci ilin yanvarında ADNA ilə İranın Azad İslami Universitetinin Tehran mərkəzi şöbəsinin imzaladığı “Niyyət” protokolunda elm və təhsil sahələrində əməkdaşlığın gücləndirilməsi planlaşdırmışdır.

2002-ci ilin dekabrında Çin Neft Universiteti (ÇNU) ilə “Təhsil sahəsində birgə kadr hazırlığı” üzrə, 2002-ci ilin dekabrında Şimali Kiprın Yaxın Dogu Universiteti (YDU) ilə, 2003-cü ilin mayında Avstriyanın Montana şəhərinin Leoben Universiteti ilə, 2003 - cü ildə Qazaxıstan - Britaniya Texniki Universiteti ilə, 2004-ci ilin oktyabrında Rumıniyanın Ployeşti Neft-Qaz Universiteti ilə, 2005-ci ildə Rusiyanın Dövlət Neft və Qaz Universiteti (Moskva şəhəri), Ufa Dövlət Neft Texniki Univesiteti, Tümen Dövlət Neftqaz Universiteti, Uxta Dövlət Texniki Universiteti ilə elm və tədris sahəsində əməkdaşlıq müqavilələri imzalanmışdır. Müqavilələrin əsas məqsədi bu universitetlər arasında elmi tədqiqat və tədris sahələrində əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsidir.

2005-ci ildə Misirin Qahirə, Heluan, İskəndəriyyə Universitetləri ilə bağlanan müqavilələrə əsasən müəllim və tələbələrin mübadiləsi ilə yanaşı, Qahirə şəhərində ADNA-nın filialının açılması barədə də razılıq əldə olunmuş və hazırda bu istiqamətdə təşkilati işlər davam edir.

2006-ci ildə Qazaxıstanın Manqistau institutu “BOLAŞAK” ilə əməkdaşlıq üçün müqavilə imzalanmısdır. Bu muqavilə çərçivəsində tədris prosesi və elmi tədqiqatların təşkili sahəsində əldə edilmiş müasir yeniliklər barədə informasiya, professor - müəllim heyətinin, elmi işçilərin, doktorant, aspirant, magistrant və tələbələrin mübadiləsi, aspirant və doktorantların iş təcrübəsi keçmə və mütəxəssislərin yenidən hazırlanmasının təşkilinin həyata keçirilməsi planlaşdırılmışdır. Qazaxıstanın digər – Ş. Yesenov adına Aktau Dövlət Universiteti ilə elmi-texniki sahələrdə imzalanan əməkdaşlıq müqaviləsi çərçivəsində isə ADNA tərəfındən Qazaxıstan Respublikası üçün yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin və elmi-pedaqoji kadrların hazırlanmasına köməklik göstəriləcəyi nəzərdə tutulmuşdur.

2007-ci ilin aprelində Norveçin Elm və Texnologiya Unıversıtetı ilə imzalanmış “Anlaşılma protokolu”nda Norveçin Xarici İşlər Nazirliyinin Təhsildə Beynəlxalq Əlaqələr Mərkəzinin (SİU) dəstəyi ilə Azərbaycan və Norveç arasında akademik əməkdaşlıq proqramını həyata keçirmək təşəbbüsu irəli sürülmüş, universitetlər arasında əməkdaşlıq əlaqələri qurulmuşdur.

Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının xarici ölkələrin qabaqcıl ali məktəbləri ilə əməkdaşlıq əlaqələrini əks etdirən bu qəbildən olan faktlar kifayət qədər çoxdur və bu da onu göstərir ki, ADNA-da istər kadr hazırlığı, istərsə elmi tədqiqatlar və axtarışlar zamanın tələbləri səviyyəsindədir. Bu reallığın bir göstəricisi də Akademiyanın istər ölkəmizdə olan, istərsə burada fəaliyyət göstərən müəssisə, şirkət və holdinqlərlə qurduğu yüksək əməkdaşlıq əlaqələridir.

ADNA bu gün Azərbaycanda fəaliyyət göstərən Lukoyl, SİNOPEC, CNPC, bp, STATOYL, HALLIBURTON, TOTAL, KCA DEUTAG, AMEC, Emerson process management, Siemens, Moeller, Schneider transmilli şirkətlərlə qurduğu əməkdaşlıq əlaqələri əsasında bir sıra mühüm layihələr həyata keçirilmişdir.

2001-ci ildən başlayaraq KSA DEUTAG (Şotlandiya) şirkəti ARDNŞ və ADNA ilə birgə əməkdaşlığı cərcivəsində hər il Akademiyanın qaz-neft mədən, neft mexanika və energetika fakultələrinin hər birindən 2 tələbə olmaqla 6 tələbəyə təqaüd verir. Bu tələbələr üçün şirkət ingilis dili kursları, KCA DEUTAG-in Aberdendəki (Şotlandiya) ofisinə və Aberdinin bir sıra aparıcı neft və qaz sənayesi obyektlərinə qısa müddətli səfərlər təşkil edir və onların bir çoxunu işlə təmin edir.

2003-cu ildən başlayaraq Çin Xalq Respublikasının iri neft müəssisəsi olan SINOPEC şirkəti ilə müəyyən ixtisaslar üzrə mütəxəssis hazırlanması üçün imzalanmış müqaviləyə əsasən ADNA-da bu şirkətin 13 mütəxəssisi hazırlıq kursu keçmişdir. 2004-cü ildə Çinin digər - Milli Neft-Qaz Korporasiyası (CNPC) ilə mütəxəssis hazırlanması üçün bağlanan müqavilə çərçivəsində isə CNPC-nin 4 nəfər mütəxəssisi ADNA-nın magistraturasını bitirmişdir.

Bu gün ADNA-nın əməkdaşları Türkiyənin, Əlcəzairin və Şimalı Kiprin ali məktəblərində mühazirələr oxuyur və çalışırlar. ACCELS, İPEX kimi qeyri dövlət humanitar təşkilatlarının xəttilə ADNA-nın I və II kurs tələbələrinin ABŞ-da təhsil almalarına imkan yaradılmışdır, DAAD (Alman Akademik Mübadilə Xidməti) təşkilatının köməyi ilə hər il ADNA-nın 3-4 əməkdaşı, onlarca tələbəsi müasir ixtisaslara yiyələnmək üçün Almaniyanın aparıcı ali məktəblərinə ezam olunurlar.

Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin təqaüd poqramı və digər proqramları çərçivəsində onlarla tələbə və magistrantımız ABŞ-in, Almaniyanın, Fransanın, İngiltərənin, Şotlandiyanın, Norveçin, Cənubi Koreyanın, Yaponiyanın, Cin Xalq Respublikasının ali məktəblərində təhsillərini davam etdirirlər.

ADNA-nın beynəlxalq sahədə əməkdaşlığı bununla bitmir. Akademiya 1998-ci ildən Avropa Universitetləri Assosiasiyasına (EUA), 1999-cu ildən isə YUNESKO statuslu “İNKORVUZ” təşkilatına üzv qəbul olunmuşdur. Qırxdan çox ölkədə 600 təşkilatı birləşdirən EUA-nın məqsədi Avropada ali təhsil sahəsində islahatlara təkan verərək üzv universitetlərin Boloniya prosesinə qoşulmasına dəstək olmaqdır. EUA ADNA-nı mütəmadi olaraq Avropa təhsil məkanında gedən islahat proseslərini işiqlandıran ən son materiallarla təmin edir, Neft Akademiyasının rəhbər işçilərini EUA-nın keçirdiyi tədbirlərdə iştirak etməyə dəvət edir.

2005-ci ildə Qara Dəniz Hövzəsi Universitetləri Assosiasiyasının üzvü seçilən Neft Akademiyasının rektoru akademik Siyavuş Qarayev bu təşkilatın keçirdiyi tədbirlərdə də mütəmadi iştirak edir. Universitetlər Assosiasiyalarının simpozium və konfranslarında ADNA-nın iştirakı onun beynəlxalq əlaqələrini zənginləşdirməklə yanaşı, Avropa Universitetlərinin idarə olunması təcrübəsinə yiyələnməsinə, yeni təlim və tədris prosesləri ilə yaxından tanış olub onların burada tətbiqinə geniş imkanlar açır.

Lakin bu proses birtərəfli qaydada getmir. Çünki Avropa ali təhsil məkanının da, zəngin təcrübəsi olan Azərbaycan təhsil sistemindəki ənənələrdən əxz edəcəyi çox şey var. Məsələn, 2007-ci ilin oktyabr ayında ADNA-nın rektoru akademik Siyavuş Qarayev Almaniyanın Köln şəhərində “Azərbaycanda mühəndis hazırlığı prosesində reformalar” mövzusuna həsr olunmuş “Alman-Azərbaycan” konfransında iştirak etmiş, ölkəmizin 5 texniki ali məktəbinin rektoru adından çıxış etmişdir. Çıxışda Neft Akademiyası ilə yanaşı, Azərbaycanın digər ali təhsil ocaqlarının təcrübələrindən, təhsil metodlarından bəhs olunmuşdur.

2008-ci ilin sentyabr ayında ADNA-nın rektoru akademik Siyavuş Qarayev əldə edilmiş nailiyyətləri nəzərdən keçirmək və yeni onilliyin strategiyasını müəyyən etmək məqsədilə Qara dəniz hövzəsi Universitetləri rektorlarının Rumıniyanın Konstansa şəhərində keçirilən növbədənkənar konfransında olmuş və müasir təhsilin qarşısında duran prioritet məsələlərin müzakirəsində yaxından iştirak etmişdir.

Təhsil müəssisələri arasında yaranmış ənənələri daha da genişləndirmək məqsədilə bağlanan müqavilələrdə ən yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin elmi-tədqiqatlarının nəticələrinin və informasiya texnologiyalarının qarşılıqlı mübadiləsi, ali məktəblər arasında ən yeni sahələr üzrə əməkdaşlığın genişləndirilməsi, elmi-tədqiqatların birgə aparılması haqqında proqramlar hazırlamaq və digər məsələlər əsas istiqamət kimi seçilir. Bütün bunların elmin və təhsilin müasir tələblər səviyyəsində qurulmasında əhəmiyyətli rol oynayacağı şübhəsizdir və biz bu əməkdaşlığın faydalı nəticələrinə inanırıq.

İmran CƏFƏRZADƏ,

Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının

prorektoru, professor

Xalq qəzeti.- 2009.- 17 oktyabr.- S. 7.