Xatırlama

“Ögey ana” çox ailələri doğmalaşdırdı

Nəcibə xanımı xatırlamaq və xatırlatmaq istəyirəm. Ən azı ona görə ki, bizə Dilarə xanım kimi, Aygün kimi gözəl ekran qəhrəmanları bəxş edib. Nəcibə xanım teatr və kino sənətimizin sayılıb-seçilən aktrisalarından idi. Onun yaratdığı rolların sənət tariximizdə çox önəmli yeri var.

İlk əvvəl kino aktrisası kimi şöhrətlənmiş, yaradıcılığının əsas qolu teatr sənəti ilə bağlı olan Nəcibə Haşım qızı Məlikova 25 oktyabr 1921-ci ildə Bakının Buzovna kəndində doğulub. İlk təhsilini kənddə və Bakıda alıb. Bakı Teatr Məktəbində xalq artisti Fatma Qədrinin sinfini bitirib (1940-1943). Öz istəyi ilə Gəncə Dövlət Dram Teatrında işləməyə gedib. Burada bir neçə tamaşada çıxış edərək Bakıya gəlib və təzəcə təşkil olunmuş Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutuna daxil olub. 1951-ci ildə ali məktəbi bitirib. Texnikumda təhsil aldığı illərdə Milli Dram Teatrının tamaşalarında epizodik rollar oynayan aktrisa 1952-ci ildən (kinolara çəkilişlə bağlı kiçik fasilələrlə) yenə bu teatrda işləyib.

Nəcibə Məlikova klassik və çağdaş Azərbaycan dramaturqlarının, dünya ədiblərinin, əsasən, dram əsərlərində və bir qədər də komediyalarında rollar oynayıb. “Şeyx Sənan”da (Xumar), “Səyavuş”da (Firəngiz), “Pəri cadu”da (Şamama), “Aydın”da (Böyükxanım), “1905-ci ildə” pyesində (Sona), “Sevil” (Edilya), “Həyat”da (Atlas), “Kəndçi qızı”nda (Ayxanım), “Büllur sarayda” əsərində (Qönçə), “Qəribə oğlan”da (Məlahət), “Əks-səda”da (Zərifə), “Mirzə Şəfi Vazeh”də (Zübeydə), “Vaqif”də (Xuraman), “Kərgədan buynuzu”nda (Diləfruz), Sabit Rəhman “Əliqulu evlənir”də (Yasəmən), “Küləklər”də (Firuzə) və başqa əsərlərdə yaddaqalan rollar yaradıb.

Həbib İsmayılovun 1958-ci ildə böyük istedadla yaratdığı “Ögey ana” filmi bu gün hər birimiz üçün əziz və doğmadır. Azərbaycanın gözəl guşəsində - İsmayıllı rayonunda çəkilən bu film öz aktyor ansamblı və onların yüksək ifaçılıq məharəti ilə bizləri 50 ildən artıqdır ki, heyran edir, düşündürür, kövrəldir...

Dünya kino korifeylərinin ifasından heç də geri qalmayan, nəcib, ülvi hisslərlə yaradılan Ana obrazı Azərbaycan və dünya kino ekranlarında yaradılan möhtəşəm ana obrazı ifaçıları üçün bir meyar kimi qiymətləndirilməyə layiqdir. Nəcibə xanım gözəlliyi, cazibədarlığı, uca qaməti, işıqlı gözləri, baxışları və təbəssümü ilə insanı heyran edən bir Azərbaycan xanımı idi. Onun ailəsinin böyük hörmət və ehtiram bəslədiyi, ailənin bir üzvü kimi qiymətləndirdikləri görkəmli sənətkarımız Adil İsgəndərov hələ o vaxtlar Həbib İsmayılova “Ögey ana” filmində məhz Nəcibə xanımın çəkilməsini tövsiyə etmişdi.

Dilarənin iztirabları ona çox yaxın idi. Nəcibə xanım bu filmdə öz taleyini yaradırdı, həyatda gördüyü, keçirdiyi, bütün əziyyətlərə qatlaşaraq, qətiyyən sınmadığı çətin, mənalı və müdrik bir ana obrazını yaradırdı.

Filmin sonunda Dilarənin İsmayılın gözlərini açaraq ona bütün film boyu həsrətlə gözlədiyi və eşitmək istədiyi “Ana, anacan” deməsindən sonra “Can ana!” cavabı, bu an onun bir doğma ana məhəbbəti, məğrurluğu ilə keçirdiyi hisslər və nəhayət, ögeylikdən doğmalığa keçən bu andan ötrü xoşbəxtlik sevincindən axıtdığı göz yaşları tamaşaçını həqiqətən kövrəldir...

Filmdəki gözəl ifası ilə tamaşaçıya nəcib və ülvi hisslər bəxş edən, onu düşündürən, kövrəldən, sevindirən səhnəmizin gözəl xanım-xatını Nəcibə Məlikova həyatda da qalib çıxdı, ögey ola bilmədi, həyatı qədər sevdiyi övladlarını doğmalaşdırdı.

“Aygün” filmini rejissor Kamil Rüstəmbəyov çəkmişdi. Bu filmdə o yenə də baş qəhrəman idi. Öz ailəsini, sənətini, övladını sevən bir Azərbaycan qadınının obrazını yaratmışdı. Onun buradakı ifa tərzi əslində böyük Səməd Vurğun yaradıcılığından gələn poetik mühiti bir növ tamamlayırdı. Aktrisa Aygünü sevərək oynamışdı, onu sevmişdi və bu sevgi əslində sənət adamının öz peşəsinə olan dərin duyğularından bəhrələnmişdi.

Poemanı oxuyanlar yaxşı bilir ki, onu birnəfəsə tamamlamamaq qeyri-mümkündür. Əsər o qədər axıcı, o qədər poetik stildə yazılmışdı ki, oxucu ondan ayrıla bilmirdi. Aktyor Həsənağa Salayev (Əmirxan) öz oyunu ilə Nəcibə xanımın ifasını tamamlayır.

Başqa bir filmdə isə biz Nəcibə xanımı Xala (“Arşın mal alan”, II variant) rolunda gördük. Bu rolu I variantda Münəvvər xanım Kələntərli ifa etmişdi. Həm də obraz olduqca səviyyəli şəkildə tamaşaçılara təqdim olunmuşdu. Əsgərin xalası bu dəfə Nəcibə xanım olmuşdu və o da bu rolu çox məharətlə ifa etmişdi.

Ümumiyyətlə, Nəcibə xanım kinoda o qədər də çox çəkilməyib. Amma onun yaratdığı rollar milli-mənəvi dəyərlərimizin daşıyıcısı olduqları üçün xalq tərəfindən sevilib, kinoaktrisa kimi ona böyük şöhrət qazandırıb.

Nəcibə xanımın kinodakı rolları arasında Nərgiz xalanı xüsusi olaraq qeyd etmək lazımdır. Dramatik rolların mahir ifaçısı olan bu aktrisa “Əhməd haradadır?” filmində çox istedadla Nərgiz xalanı yaratmışdı. Bu xanım-xatın Azərbaycan qadını filmdə əsas qəhrəmanlardan biridir, həm də filmin uğurlu alınmasında bu rolun ifaçısının xidmətləri böyükdür.

Nəcibə Məlikova 10 iyul 1959-cu ildə Azərbaycan respublikasının əməkdar artisti, 1 iyun 1974-cü ildə isə xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb. O, 6 iyul 1992-ci ildə isə Bakıda dünyasını dəyişmiş, ikinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur.

Bu gün xalqımızın çox sevdiyi bu aktrisa aramızda olmasa da biz Nəcibə xanımı böyük hörmət və məhəbbətlə yad edirik. Onun işıqlı xatirəsi heç zaman unudulmayacaq.

M.MÜKƏRRƏMOĞLU

Xalq qəzeti.- 2009.- 22 oktyabr.- S. 8.