Heydər Əliyevin neft strategiyasından inkişafın intibah dövrünə gedən yol

Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitliyin bərqərar edilməsi, müstəqilliyimizin möhkəmləndirilməsi və iqtisadiyyatın dinamik inkişafının strateji istiqamətə yönəldilməsi ulu öndər Heydər Əliyevin dövlətçilik siyasətinin prioritet istiqaməti olmuşdur. Ümummilli lider istər 1969 və istərsə də 2003-cü illərdə hakimiyyətə gələndə eyni problemlər — iqtisadi böhran, özbaşınalıq, ictimai-siyasi sabitliyin pozulması və Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü ilə bağlı mürəkkəb vəziyyətlə üzləşmişdi. Heydər Əliyev hər dəfə özünün dərin təfəkkürü, zəngin dövlətçilik təcrübəsi və təşkilatçılıq qabiliyyəti sayəsində yaranmış vəziyyətdən çıxış yolu tapmış və ölkəmizin tərəqqisini təmin etmişdir.

1993-cü ildə Azərbaycanda yaranmış xaos şəraitində bütün xalq və onun düşüncəli ziyalıları çıxış yolu axtararkən dövlətçilik təcrübəsinə, mənəviyyatına, cəsarətinə, milli qeyrətinə bələd olduqları ulu öndərimiz Heydər Əliyevi hakimiyyətə dəvət etdilər. Azərbaycanda yaranmış gərgin vəziyyətin sabitləşdirilməsi zərurətini nəzərə alan böyük dövlət xadimi xalqın yekdil təklifini qəbul edib 1993-cü il iyun ayının 9-da Bakıya gəldi, Milli Məclisdə vəziyyətdən çıxış yolu haqqında özünün mülahizələrini bildirdi, heç bir dövlətçilik səlahiyyəti qəbul etmədən qeyri-adi qərar qəbul edib Gəncəyə yollandı və yerində real vəziyyətlə tanış oldu. Qeyd etməliyəm ki, bu qeyri-adi qərar o vaxt üçün çox təhlükəli idi. Hakimiyyət uğrunda mübarizəyə qoşulan silahlı qüvvələr Heydər Əliyevə qarşı təhlükəli addım ata bilərdilər.Lakin bu cəsarətli insan gözlənilən təhlükədən çəkinmədən özünün qətiyyətinə, düşüncəli insanların qeyrətinə və Allahın iradəsinə söykənib bu addımı atdı və sağ-salamat Bakıya qayıtdı.

Heydər Əliyev Bakıya qayıtdıqdan sonra Milli Məclisdə deputatlar qarşısında çıxış edib, yaranmış vəziyyət haqqında özünün mülahizələrin bildirdi və yalnız bundan sonra Milli Məclisə sədr seçilməsinə razılıq verdi. Ən çətin məqamlarda düzgün qərar verməyi bacaran siyasət ustası bu vəzifədə ilk olaraq müxtəlif qruplara bölünmüş deputatlara mövqeyini izah etdi, onları Vətən uğrunda birliyə çağırdı. Daha sonra o, böyük iradə və cəsarət göstərərək Azərbaycanın başı üstünü almış vətəndaş müharibəsi alovunu söndürdü, ölkədə baş alıb gedən qanunsuz silahlı dəstələrin zərərsizləşdirilməsinə, ictimai-siyasi sabitliyin tam bərpasına, qanunçuluğun möhkəmləndirilməsinə, atəşkəs rejiminə nail oldu, demokratik inkişaf və sosial-iqtisadi tərəqqi strategiyasını müəyyən etdi. Yalnız bu yolla gənc müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyi xilas olundu, müstəqilliyimiz möhkəmləndirildi və respublikamız dünya dövlətləri birliyində layiqli mövqe tutdu, ölkəmiz öz tarixinin milli qurtuluş mərhələsinə qədəm qoydu.

Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafı haqqında düşünərkən,ölkənin iqtisadiyyatının aparıcı sahəsi olan neft amilinə böyük üstünlük verdi. O, öz dövlətçilik təcrübəsindən yaxşı bilirdi ki, neft dünya dövlətlərinin strateji siyasətinin əsas istiqamətini təşkil edir. Çünki neft yanacaq balansında əsas yer tutur və onun ehtiyatları dünya ölkələri arasında bərabər bölünməmişdir. Bütün ölkələrin neftə böyük tələbatı olduğu halda dünyada hər il çıxarılan 3,2 milyard ton neftin təqribən 70 faizə qədəri yaxın və uzaq şərq ölkələrində istehsal edilir. Məhz buna görə də neft çıxaran ölkələr böyük dövlətlərin strateji maraqları dairəsinə daxil olur. Dünya miqyasında neftin strateji əhəmiyyətini çox aydın görən və bilən Heydər Əliyevin təklifi ilə on beş il əvvəl 1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda “Azəri”, “Çıraq” və “Günəşli” yataqlarının birgə işlənilməsi və neft hasilatının pay bölgüsü haqqında Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ilə dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin tanınmış neft şirkətləri arasında müqavilə imzalanmışdır. Müstəqil ölkəmizin bu günü və gələcəyi üçün böyük əhəmiyyəti olan bu sənəd beynəlxalq aləmdə yüksək qiymətləndirilərək “Əsrin müqaviləsi” adını almış, müstəqil respublikamızın salnaməsinə qızıl hərflərlə həkk olunmuş və müasir Azərbaycan dövlətinin qurucusu Heydər Əliyevin neft strategiyasının şanlı səhifəsini açmışdır.

“Əsrin müqaviləsi” imzalanan zaman dünyanın 8 ölkəsinin 13 ən məşhur neft şirkəti, sonrakı illərdə isə 19 ölkənin 40-dan çox neft şirkəti ilə 30-dək saziş imzalanmışdır. “Əsrin müqaviləsi” həm karbohidrogen ehtiyatlarının həcminə, həm də qoyulan sərmayənin məbləğinə görə dünyada bağlanan ən böyük sazişlər siyahısına daxil olmuşdur. Məhz bu tarixi addımla müstəqil Azərbaycan öz sərvətlərinə tam sahib olduğunu bütün dünyaya nümayiş etdirmişdir. Milli sərvətlərimizdən müstəqil dövlətimizin və xalqımızın rifahı naminə istifadə olunması, on illərlə imperiya maraqlarına xidmət etmiş karbohidrogen ehtiyatlarının müstəqil Azərbaycanın tərəqqisinə sərf edilməsi, bu məqsədlə xarici investisiyaların cəlb olunması Heydər Əliyevin çox ciddi və cəsarətli siyasi addımlarından idi.

Qeyd etməliyəm ki, “Əsrin müqaviləsi”nin bağlanması ilə əlaqədar bir çox maraqlı dövlətlərin və siyasi qüvvələrin müxtəlif mövqeləri var idi. Bu mövqelər Azərbaycanın neft sənayesinə xarici investisiyaların qoyulması, boru kəmərinin marşrutu və neftin satışından əldə edilən gəlirlərin bölüşdürülməsi ilə əlaqədar idi. Buna baxmayaraq. Azərbaycanın dövlət başçısının dəyanəti, beynəlxalq aləmdə nüfuzu və etibarı Azərbaycana xarici investisiyanın gəlməsi məsələsini həll edən əsas amillərdən biri idi.

“Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasından dərhal sonra Azərbaycan neftinin böyük həcmdə dünya bazarına çıxarılması üçün yeni alternativ kəmərin çəkilməsi çox böyük iqtisadi və siyasi məsələ kimi ümummilli liderimizi dərindən düşündürməyə başladı. Bu məsələlərin həllində prezident tarazlaşdırılmış, düşünülmüş siyasət yeridir, gözlənilə bilən ekstremal prosesləri nəzərə alır, sərfəlilik prinsipini əsas götürürdü. Marşrutlar nəzərdən keçirilərkən Heydər Əliyev real vəziyyəti nəzərə alaraq alternativ kəmərin çəkilməsini tövsiyə etdi və Azərbaycan neftinin nəqli üçün yeni, daha güclü Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərinin inşasını çox mühüm bir məsələ kimi irəli sürdü. Neftin satışından gələn gəlirin bölgüsü məsələsinin həlli ilə bağlı o zaman ARDNŞ-in birinci vitse-prezidenti, Milli Məclisin deputatı olmuş İlham Əliyev danışıqlar prosesinə cəlb edildi və yeni, gənc siyasi lider neft strategiyasının hazırlanmasının və uğurla həyata keçirilməsinin ən fəal iştirakçısı oldu. Onun keçirdiyi saysız-hesabsız görüş və danışıqlarda, ilk növbədə, Azərbaycan xalqının və dövlətinin maraqları əsas götürülürdü. Bu danışıqları xatırlayaraq İlham Əliyev demişdir: “Əsrin müqaviləsi” ilə bağlı danışıqların 1994-cü ilin yazında və yayında İstanbul və Hyustonda keçən son mərhələləri xüsusilə ağır oldu. Bəzən müəyyən şərtlərin qəbuledilməzliyi üzündən danışıqlar dayandırılma məqamına çatırdı. Biz xarici ölkələrə deyirdik: Siz ayrı-ayrı şirkətlərin maraqlarını müdafiə edirsiniz. Biz isə ölkəmizin və Azərbaycan xalqının maraqlarını müdafiə edirik. Əgər siz səhvə yol versəniz, bu, sizin şirkətin yalnız bir layihəsində öz əksini tapacaq, əgər biz səhv etsək, bu səhv bütün Azərbaycan xalqının mənafeyinə xələl gətirəcəkdir. Başqa sözlə, biz heç cür, heç bir səhvə yol verə bilmərik”. Bütün çətinliklərə baxmayaraq, İlham Əliyevin təklifi ilə müqavilə Azərbaycanın milli mənafelərinə uyğun hazırlandı. Bununla da müstəqil dövlətimizin neft strategiyası və doktrinası uğurla həyata keçirilməyə başlandı.

“Əsrin müqaviləsi”nin ilk günlərindən Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti yaradıldı və təsdiq olunmuş vahid proqram üzrə ARDNŞ ilə birgə işlərə başlanıldı. Bu, dünyanın 19 ölkəsinin 40 neft şirkəti ilə 30-dək sazişin imzalanması üçün yol açdı. İmzalanmış neft sazişləri üzrə Azərbaycanın neft sənayesinin inkişafı üçün nəzərdə tutulmuş 64 milyard ABŞ dolları məbləğində investisiyanın 57,6 milyardı dəniz yataqlarının mənimsənilməsinə və perspektivli strukturlarda axtarış-kəşfiyyat işlərinə yönəldilmişdi.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə bağlanmış bu müqavilə Azərbaycan xalqının rifahının yaxşılaşdırılmasında yeni dövrün əsasını qoydu. “Əsrin müqaviləsi”nin bağlanmasından sonra dünya dövlətlərinin Azərbaycan iqtisadiyyatına marağı artdı, ölkəmizin beynəlxalq əlaqələri daha geniş miqyas aldı. Müqavilənin imzalanması ilə xalqımızın öz sərvətləri üzərində sahiblik hüququ bir daha təsdiq edildi, Azərbaycan iqtisadiyyatının dünyaya açıq olması nümayiş etdirildi. “Əsrin müqaviləsi” Azərbaycanın bir dövlət kimi tanınmasına, dünya iqtisadi sisteminə qoşulmasına və beynəlxalq aləmdə mövqeyinin möhkəmləndirilməsinə şərait yaratdı. Beynəlxalq neft sazişlərində iştirak edən dövlətlərlə səmərəli və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın inkişafı üçün möhkəm təməl yaradıldı, ölkənin geosiyasi mövqeyinin daha da möhkəmlənməsi, dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya prosesi başlandı.

Neft strategiyasının mühüm tərkib hissəsini xarici şirkətlərlə birlikdə hasil olunan neftin və qazın xarici bazarlara ixracını təmin edəcək çoxvariantlı boru kəmərləri nəqliyyat infrastrukturunun yaradılması təşkil edirdi. Neft strategiyasının həyata keçirilməsinin ilk illərində əvvəlcə Bakı-Novorossiysk və Bakı-Supsa boru kəmərləri yenidən quruldu, daha sonra neftin və qazın etibarlı və iri miqyaslı ixracını təmin etmək məqsədi ilə Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas neft ixrac və Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz ixracı boru kəmərləri tikilərək istismara verildi.

1999-cu ilin noyabrında ATƏT-in İstanbul sammitində ABŞ, Türkiyə, Azərbaycan, Gürcüstan, Qazaxıstan və Türkmənistan prezidentləri tərəfindən Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas neft ixracı kəmərinin çəkilməsi haqqında dövlətlərarası müqavilə imzalandı. 2002-ci il sentyabrın 18-də Bakıda, Səngəçal terminalında ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin, Türkiyə və Gürcüstan prezidentlərinin iştirakı ilə Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin təməli qoyulmuş və tikintisinə başlanmışdır.

Ulu öndər zamanı qabaqlayan bu layihəni belə xarakterizə etmişdi: “Əsrin müqaviləsi” ilə qoyduğumuz təməl, XXI əsrdə Azərbaycan xalqının inkişafı, firavan həyatı, müstəqil Azərbaycan dövlətinin suverenliyinin daha da möhkəmlənməsi üçün gözəl imkanlar yaradır və inanıram ki, XXI əsr müstəqil Azərbaycan dövləti üçün ən xoşbəxt dövr olacaqdır".

Yeddi il sonra-2006-cı il iyunun 13-də Türkiyənin Ceyhan şəhərində XXI əsrin ən böyük enerji layihəsi olan Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas neft ixrac boru kəmərinin təntənəli açılış mərasimi ulu öndərin bu uzaqgörənliyinin bayram təntənəsinə çevrildi. Prezident İlham Əliyev boru kəmərinin açılış mərasimində bunu belə ifadə etdi: “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması Azərbaycanda yeni neft strategiyasının başlanması demək idi. Bu gün uğurla icra edilən neft siyasətimiz həm Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyini təmin etdi, Azərbaycanı dünya birliyinə çox etibarlı tərəfdaş kimi təqdim etdi və eyni zamanda, bu gün bizim ölkəmiz və neft-qaz imkanlarımız geniş mənada qitənin enerji təhlükəsizliyi üçün əvəzolunmaz funksiyalar daşıyır!"

Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Bakı-Tbilisi-Ərzurum əsas ixrac boru kəmərləri vasitəsi ilə neftin və qazın nəqlinin ildən-ilə genişlənməsi neft strategiyasının mühüm qələbəsi idi. Xəzər və Aralıq dənizləri ilə Azərbaycan neftinin beynəlxalq bazarlara nəqli çoxvarinatlı ixrac strategiyasının bir çox dünya ölkələri üçün həyati əhəmiyyətini təsdiq etdi və ölkəmizin tranzit potensialı bir neçə dəfə artırıldı. Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Bakı-Tbilisi-Ərzurum əsas ixrac boru kəmərlərinin fəaliyyətə başlaması eyni zamanda Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə ilə Mərkəzi Asiya regionu arasında idxal-ixrac münasibətlərinin və iqtisadi əlaqələrin yeni müstəvidə inkişafına da təkan verdi.

Bakı-Tbilisi-Ceyhan ixrac neft boru kəməri özünün yüksək rəqabət imkanları, səmərəliliyi, təhlükəsizliyi kimi cəlbedici xüsusiyyətləri ilə çox qısa bir vaxtda neft ixrac edən digər dövlətlərin diqqətini cəlb etdi və bu səbəbdən Qazaxıstan öz neftinin bu kəmərlə nəql edilməsi barədə müqavilə imzaladı. Beləliklə, Azərbaycan Respublikası BTC əsas ixrac neft kəməri ilə hasil edilən neftin dünya bazarlarına çıxarılması ilə yanaşı həm də tranzit ölkəyə çevrildi.

“Əsrin müqaviləsi”nin gerçəkləşməsi müstəqil Azərbaycanın iqtisadi inkişaf konsepsiyasının həyata keçirilməsi üçün təməl daşı rolunu oynadı. Azərbaycanın “Əsrin müqaviləsi”ndən başlanan yolu haqqında ümummilli lider Heydər Əliyev sonrakı çıxışlarında deyir: “1994-cü ildən Azərbaycan dövləti özünün yeni neft strategiyasını həyata keçirir və bu strategiyanın da əsas mənası, əsas prinsipləri Azərbaycanın zəngin təbii sərvətlərindən, o cümlədən neft və qaz sərvətlərindən Azərbaycan xalqının rifahı naminə daha da səmərəli istifadə etməkdən ibarətdir.”

Ötən dövrdə Bakıda, həmçinin dünyanın ən iri paytaxtları olan Vaşinqton, Moskva, London, Parisin möhtəşəm saraylarında xarici ölkələrin neft şirkətləri ilə 21 neft sazişi imzalanmışdır. Bu gün həmin sazişlərin həyata keçirilməsində dünyanın 14 ölkəsinin 30 neft şirkəti iştirak edir. Bu sazişlərdə Azərbaycanın neft-qaz sənayesi üçün nəzərdə tutulan təxminən 60 milyard ABŞ dolları həcmində sərmayənin əksər hissəsi artıq ölkəmizə investisiya şəklində qoyulmuşdur. Hazırda Azərbaycan Respublikasının karbohidrogen ehtiyatları, bütün kateqoriyaları üzrə 4 milyard tondan çoxdur ki, bu da ölkəmizin dünyanın ən iri neft regionları sırasında olduğunu nümayiş etdirir.

Əgər 2006-cı ilin dövlət büdcəsində investisiya layihələrinin maliyyələşdirilməsinə 600 milyon manat ayrılmışdısa, 2007- ci ildə bu rəqəm 1,5 milyard manat, 2008-ci ildə isə 3 milyard manat təşkil etmişdir. Əsası “Əsrin müqaviləsi” ilə qoyulmuş neft strategiyası eyni zamanda Azərbaycanın ümumi iqtisadi inkişaf strategiyasının formalaşmasına və bu kursun uğurla həyata keçirilməsinə zəmin yaratmışdır. Araşdırmalar sübut edir ki, Azərbaycanın Qərb-Şərq, Şimal-Cənub və s. iri layihələrdə iştirakı bölgədə təhlükəsizliyin və sülhün qarantı, davamlı iqtisadi inkişafın təminatçısı kimi həyatı əhəmiyyət kəsb edir.

İldə 50 milyon ton Azərbaycan neftini nəql edəcək BTC dünyanın enerji layihələri arasında çox mühüm yer tutur və XXI əsrin ilk nəhəng enerji layihəsidir. Son illər həyata keçirilən davamlı, uğurlu iqtisadi islahatlar və düşünülmüş xarici siyasət bu nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, “Üç dəniz əfsanəsi” adlanan BTC neft və BTƏ qaz ixrac kəmərləri kimi, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu və digər layihələr də tezliklə reallaşaraq Azərbaycanın daha da qüdrətli dövlət olmasını təmin edəcək və ölkənin davamlı iqtisadi inkişafının qarantına çevriləcəkdir.

Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin böyük neft siyasətinin iqtisadi istiqamətini “qara qızıl”ın müştərək çıxarılması və dünya bazarlarına ixracı hesabına milli iqtisadiyyatımızın qısa müddət ərzində canlandırılması təşkil edirdisə, onun siyasi istiqaməti dünya dövlətlərini neft konsorsiumuna cəlb etməklə beynəlxalq dövlətlər birliyinə daxil olmaq və bu yolla Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü təmin etmək məqsədi daşıyırdı.

Bu gün Bakıda dünyanın ən böyük şirkətlərinin 30 mindən artıq iş adamı, mütəxəssisi, biznesmeni çalışır və onlar Xəzərin böyük neft ehtiyatlarına ciddi maraq göstərirlər. Xəzərin zəngin neft ehtiyatları, Azərbaycanda möhkəmlənmiş ictimai-siyasi durum, Heydər Əliyevin dönməz müstəqillik siyasəti dünyanın ən güclü şirkətlərinin Bakı neft konsorsiumunda iştirakını stimullaşdırdı, kəşfiyyat və qazma işlərinin genişləndirilməsinə imkan yaratdı, respublikamızı böyük neft ölkəsinə çevirdi. Proqnozlar göstərir ki, Azərbaycan yaxın vaxtlarda ildə 60 milyon ton neft çıxara biləcəkdir. Bu rəqəm 8,9 milyon əhalisi olan Azərbaycan üçün çox böyük göstəricidir. Artıq Bakı-Tbilisi-Ceyhan və digər istiqamətli borularla Azərbaycan nefti dünya bazarına çıxarılır.

Ulu öndərin böyük neft siyasətinin iqtisadi və sosial-siyasi istiqamətləri çox önəmlidir. Əvvəla, Azərbaycana böyük sərmayə axını başlamış, digər tərəfdən, 30 il ərzində Azərbaycana 250-300 milyard vəsaitin daxil olacağı planlaşdırılmışdır.

Heydər Əliyevin böyük neft siyasətinin sosial nəticələrindən biri yeni iş yerlərinin açılması və işsizliyin ləğv edilməsindən ibarət idi. Bu dahi şəxsiyyətin neft siyasəti işsizlik problemini xeyli dərəcədə aradan qaldırdı, konsorsiumda azərbaycanlı mütəxəssislərin həlledici iştirakını təmin etdi.

Artıq Azərbaycan Respublikası beynəlxalq aləmdə zəngin neft-qaz ölkəsi olmaqla yanaşı, həm də güclü tranzit potensialına malik dövlət kimi bölgədə liderliyini inamla davam etdirir, onun iqtisadiyyatındakı dinamik proseslər daha da güclənir, yeni sənaye potensialı yaranır, sosial problemlərin həlli istiqamətində görülən tədbirlər öz bəhrəsini verir.

Dövlətimizin BTC, Şərq-Qərb, Şimal-Cənub, Bakı- Tbilisi-Qars və digər iri layihələrdəki iştirakından əldə etdiyi uğurları artıq iqtisadi durumda aydın hiss etməkdəyik. BTC təkcə Azərbaycan üçün deyil, ümumilikdə beynəlxalq aləmdə enerji təhlükəsizliyi sistemi və neft ixracı sahəsində ölkəmizlə uğurlu tərəfdaşlıq edən dövlətlər üçün də müstəsna əhəmiyyət kəsb edir.

1998-ci ilin qiymətləndirilməsi ilə müqayisədə Azəri-Çıraq-Günəşli yataqlar blokunda geoloji ehtiyatların həcmi 45,6 faiz, hasil olunmuş ehtiyatlar isə 1,5 dəfə artmışdır. Yataqlar blokundan hasil olunmuş səmt qazının həcmi 353,756 milyard kubmetrə, geoloji ehtiyatlar isə 632,366 milyard kubmetrə bərabərdir.

Milli neft strategiyasının uğurla reallaşması şəraitində karbohidrogen ehtiyatlarının xarici şirkətlərlə birgə istismarı və ixracı ildən-ilə genişlənməkdə və bunun sayəsində dövlətimizin valyuta daxilolmaları sürətlə artmaqdadır. Hazırda Azərbaycan iqtisadi inkişaf tempinə görə dünyada birincidir, ölkəmiz əhəmiyyətli regional və beynəlxalq layihələrin təşəbbüskarı və iştirakçısıdır. Dünya iqtisadi sisteminə inteqrasiya neft gəlirlərinin idarə edilməsi sahəsində ən yaxşı təcrübələrin tətbiqinə yol açmışdır. Azərbaycana daxil olan böyük neft gəlirlərinin toplanması və məqsədyönlü şəkildə istifadəsini təmin etmək məqsədi ilə 1999-cu ildə ulu öndərimiz Heydər Əliyevin fərmanı ilə Dövlət Neft Fondunun təsis olunması neft sərvətlərinin nəsillər arasında ədalətli bölgüsü, onların səmərəli və məqsədyönlü idarə edilməsi üçün əsaslı təminat yaradıldı. Dövlət Neft Fondunun aktivlərinin həcmi hazırda 12 milyard ABŞ dollarını keçmiş və bu vəsaitin ildən-ilə artacağı gözlənilir.

Dövlətin artan maliyyə imkanları hesabına ölkədə mühüm regional proqramların və infrastruktur layihələrin maliyyələşdirilməsinə şərait yaranmışdır. Son illər Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında həyata keçirilən dövlət proqramları çərçivəsində ölkənin bütün bölgələrində və Bakı şəhərində müxtəlif infrastruktur layihələri yerinə yetirilir, təhsil, sosial və digər obyektlərin inşası uğurla davam etdirilir.

Ölkənin maliyyə potensialının artması nəticəsində qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi istiqamətində məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. Bununla əlaqədar Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi iqtisadi layihələrin prioritet istiqaməti olaraq Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir. İldən - ilə artan neft gəlirləri hesabına ölkədə infrastruktur və sosial yönümlü layihələrin maliyyələşdirilməsi daha da güclənir .

Azərbaycanın bütün bölgələrində yeni, müasir tələblərə cavab verən infrastruktur yaradılır, elektrik stansiyaları tikilir, qaz və su kəmərləri çəkilir, yollar salınır. İnfrastrukturun yeniləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsi istiqamətində həyata keçirilən məqsədyönlü işlər eyni zamanda insanların rahatlığı, firavan yaşayışı üçün reallaşdırılan sosial yönümlü tədbirlərin mühüm tərkib hissəsi kimi qiymətləndirilir.

Artan neft gəlirləri hesabına, ilk növbədə sosial siyasət sahəsində, o cümlədən aztəminatlı təbəqələrin, qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində də müvafiq tədbirlər həyata keçirilir. Dövlətimizin başçısı tərəfindən bir neçə sərəncam və Dövlət Proqramı qəbul edilmiş və bu qərarlara uyğun olaraq qaçqın və məcburi köçkünlər üçün Azərbaycanın müxtəlif ərazilərində yaşayış qəsəbələri tikilmiş, 2007-ci ilin sonunda isə Sabirabad rayonunda yerləşən Qalaqayın çadır düşərgəsi ləğv edilmiş və burada məskunlaşmış məcburi köçkünlər yeni qəsəbələrə köçürülmüşlər.

Ölkənin artan maliyyə imkanları hesabına beynəlxalq əhəmiyyətli strateji infrastruktur layihələri də uğurla həyata keçirilir. Bu layihələr təkcə Azərbaycanın deyil, bütövlükdə regionun nəqliyyat infrastrukturunun modernləşdirilməsinə şərait yaradır. Layihələrdən biri olan Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun inşası Azərbaycanın regionda siyasi nüfuzunun güclənməsinə təkan verəcək, respublikamızın Qərbə doğru inteqrasiyasına, Azərbaycan, Gürcüstan vəTürkiyə arasında siyasi və iqtisadi münasibətlərin inkişafına şərait yaradacaqdır. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu regional əhəmiyyəti ilə bərabər, Asiya ilə Avropanı birləşdirən nəqliyyat dəhlizinə çevriləcəkdir.

Bu gün neft gəlirlərinin bir hissəsi Bakının su təchizatı ilə bağlı problemlərin həllinə sərf edilir. Oğuz-Qəbələ zonasından Bakı şəhərinə su kəmərinin çəkilməsi və Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulması layihələri yerinə yetirilir.

Neftdən əldə edilən gəlirlər hesabına bu gün ölkənin kadr potensialının artırılması istiqamətində də mühüm tədbirlər həyata keçirilir. Bu tədbirlərdən biri kimi Prezident İlham Əliyev tərəfindən təsdiq edilmiş “2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı”nın reallaşması nəticəsində ölkəmizdə müasir tələblərə cavab verən kadr potensialının yaradılmasına, gənc nəslin təhsil səviyyəsinin artırılmasına və beynəlxalq səviyyəyə çatdırılmasına şərait yaranmışdır. Bu proqramın ilk növbədə neft gəlirləri hesabına maliyyələşdirilməsi “qara qızılın insan kapitalına çevrilməsi” ideyasının reallaşmasına doğru atılmış strateji bir addımdır. “Əsrin müqaviləsi” ilə əsası qoyulmuş milli neft strategiyasının uğurlarının nəticəsi olaraq Azərbaycan regionun lider dövləti, regional və qlobal iqtisadi layihələrin aparıcı iştirakçılarından biri kimi qəbul edilir. Bu gün ölkəmizdə əldə edilən uğurların başlanğıcında məhz milli neft strategiyası, bu strategiyanın ilk şanlı səhifəsini və təməl daşını isə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin müəllifi olduğu “Əsrin müqaviləsi” təşkil edir.

Uzaqgörənlik, gələcək haqqında düşünmək, doğma xalqımızın taleyi barədə fikirləşmək ulu öndərimizin dövlətçilik fəaliyyətinin strateji xəttini təşkil edirdi. Azərbaycanın bugünkü sürətli və irimiqyaslı inkişafının təməlini Heydər Əliyev yaratmışdır. Azərbaycan bu gün onun yaratdığı baza üzərində ucalaraq dünyanın inkişaf etmiş ölkələri sırasına çıxmaqdadır.

Bütün varlığı ilə Vətənə və xalqa könüldən, candan bağlı olan dövlət xadimi Heydər Əliyev bütün həyatını, zəngin dövlətçilik təcrübəsini Azərbaycanın xoşbəxt gələcəyinə, onun inkişaf etmiş sivil dövlətlər səviyyəsinə yüksəlməsinə həsr etmişdir. Tale iyirminci yüzillikdə Azərbaycana Heydər Əliyev kimi nadir istedadlı şəxsiyyət, müdrik dövlət xadimi bəxş etmişdir. Onun Azərbaycanda gördüyü əzəmətli işlər tariximizin XX əsrinin salnaməsinə həkk edilmiş və min illər xalqımızın yaddaşında yaşayacaqdır. Heydər Əliyevin səriştəli, diplomatik siyasəti sayəsində Azərbaycan dünya dövlətləri birliyinin tamhüquqlu üzvü statusunu qazanmış və ən böyük neft ölkəsinə çevrilmişdir. Xalqımız tam əmindir ki, ulu öndər Heydər Əliyevin möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən həyata keçirilən uğurlu siyasəti yaxın vaxtlarda Azərbaycan Respublikasının iqtisadi həyatında özünün bitkin qələbəsini göstərəcək, ölkənin sosial-iqtisadi tərəqqisi təmin olunacaq, işğal olunmuş torpaqlarımız azad ediləcək, qaçqınlar öz evlərinə qayıdacaqlar.

Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin xalqımız qarşısında ən böyük və tarixi xidmətlərindən biri ondan ibarətdir ki, o, sürətli inkişaf yoluna qədəm qoymuş Azərbaycanı cəsarətlə idarə etməyə qadir olan ləyaqətli davamçı hazırlamışdır. Yüksək təfəkkür, zəngin dövlətçilik və idarəçilik təcrübəsi qazanmış, müasir düşüncəli lider cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında bu gün Azərbaycan inkişafının intibah dövrünü yaşayır və inamla xoşbəxt gələcəyə doğru irəliləyir.

Siyavuş QARAYEV,

Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının

rektoru, akademik

Xalq qəzeti.- 2009.- 27 sentyabr.- S. 4.