Azərbaycanın neft
strategiyası keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm
qoyur
Yeni əsrin daha bir ili tarixə qovuşdu. Yola
saldığımız 2008-ci il ölkəmizin
sosial-iqtisadi həyatı üçün son dərəcə
uğurlu olmuşdur. İl ərzində həyata
keçirilmiş məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində
əvvəlki dövrlərdə əldə olunmuş iqtisadi
artım daha da sürətlənmiş, Azərbaycanın
iqtisadi inkişafın dinamikasına görə regionda liderlik
mövqeyi bir qədər də möhkəmlənmişdir.
Dünyada gedən iqtisadi proseslərin, nəhəng enerji
layihələrinin fəal iştirakçısına və mərkəzinə
çevrilmiş Azərbaycanın beynəlxalq aləmə
inteqrasiyası ötən il xeyli sürətlənmiş,
ölkəmiz dünyanın enerji təhlükəsizliyinə
mühüm töhfələr vermişdir.
Bütövlükdə isə
əsaslı yüksəliş və tərəqqi
dövrü kimi xarakterizə olunan son beş
ildə Azərbaycan iqtisadiyyatının həcmi iki dəfədən
də çox artmışdır ki, bu da dünya üzrə
analoqu olmayan bir göstəricidir. Son illər
sosial-iqtisadi inkişafı təsdiqləyən mühüm
amillərdən sayılan məşğulluq
strategiyasının həlli istiqamətində ölkəmizdə
böyük uğurlar əldə edilmişdir. Təkcə
onu demək kifayətdir ki, ötən beş
il ərzində Azərbaycanda 750 min yeni iş yeri
açılmışdır ki, bunun da əksəriyyəti
daimi olmaqla ölkənin qeyri-neft sektorunun payına
düşür. Artıq ölkənin regional,
tarazlı inkişafı da, demək olar ki, təmin
edilmişdir. Elə yeni iş yerlərinin 85 faizindən
çoxunun regionlarda yaradılması da bu faktı təsdiqləyir.
Ölkə
üzrə əldə olunmuş yüksək iqtisadi
artım, neft strategiyasının uğurları, büdcə
imkanlarının genişlənməsi abadlıq-quruculuq
işlərinə böyük təkan vermişdir. İndi
respublikamızın elə bir guşəsi yoxdur ki, orada
genişmiqyaslı abadlıq-quruculuq işləri
aparılmasın. İl ərzində yeni
inftrastruktur layihələrinin əksəriyyəti uğurla
reallaşdırılmış, ölkədə
çoxsaylı sosial obyektlər tikilib istifadəyə
verilmişdir. Təkcə onu demək kifayətdir
ki, 2008-ci ildə dövlət başçısı İlham
Əliyev 160-dan çox obyektin açılışında və
təməlqoyma mərasimində iştirak etmişdir.
Yola saldığımız
2008-ci il ölkə iqtisadiyyatının
lokomotivi sayılan neft sənayesi üçün xüsusilə
uğurlu olmuşdur. Belə ki, ulu öndər
Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə işlənib
hazırlanmış yeni neft strategiyasının uğurla həyata
keçirilməsi ölkəmizin iqtisadi dayaqlarını bir
qədər də möhkəmləndirmişdir. Elə 2008-ci ildə sənayedə qeydə
alınmış yüksək artım da, əsasən,
ölkədə neft istehsalının çoxalması
hesabına baş vermişdir. Ötən il
Azərbaycanda neft hasilatının həcmi 45 milyon tonu
ötüb keçmişdir ki, bu da ölkəmizin neft sənayesi
üçün rekord göstərici hesab olunur. Xatırladaq ki, Azərbaycanda neft hasilatının ən
yüksək göstəricisi 1941-ci ildə qeydə
alınmışdı (23 milyon 482 min ton). Ölkəmizin yeni neft strategiyasının uğurla
reallaşdırılması nəticəsində hasilat sahəsində
qeydə alınan rekord nəticə isə qarşıdan gələn
növbəti hər bir ildə təzələnərək
60-65 milyon tona çatacaq. Bu da ölkəmizin
iqtisadi qüdrətinin artmasında, xalqımızın rifah
halının yaxşılaşmasında əvəzsiz rol
oynayacaq.
Hazırda
özünün enerji təhlükəsizliyini tam təmin edən
Azərbaycan Respublikası Avropa ölkələrinin də
enerji təminatına mühüm töhfələr verir. Buna isə
ölkəmizin zəngin karbohidrogen ehtiyatları imkan
yaradır. Prezident İlham Əliyev Dünya Azərbaycanlılarının
Həmrəyliyi Günü və Yeni il
münasibətilə Azərbaycan xalqına təbrikində
demişdir: “Azərbaycan 2008-ci ildə öz enerji siyasətini
uğurla davam etdirmişdir. Biz enerji təhlükəsizliyi məsələlərinə
nail olduq və bu gün başqa ölkələrin enerji təhlükəsizliyi
üçün fəaliyyət göstəririk. Bu bizə həm siyasi, həm iqtisadi dividendlər gətirir,
bizim üçün yeni imkanlar açır. Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-Ərzurum neft-qaz kəmərləri
uğurla fəaliyyət göstərir. Azərbaycan, demək
olar ki, qarşıda duran bütün neft-qaz məsələlərini
uğurla həll edibdir, ixracın şaxələnməsinə
nail olubdur... Bu bizə iqtisadi imkanlar yaradır,
siyasi imkanlarımızı genişləndirir”. Təsadüfi deyil ki, Xəzərin enerji
resurslarına, Azərbaycanın karbohidrogen ehtiyatlarına beynəlxalq
maraq getdikcə güclənir. İndi
ölkəmiz bir çox enerji layihələrinin mərkəzinə
çevrilməklə, həm də regional əməkdaşlığın
daha da dərinləşməsinə mühüm töhfələr
verir. Elə 2008-ci ilin noyabr ayının
ortalarında Bakıda keçirilmiş IV enerji sammiti də
bunun bariz nümunəsidir. Xatırladaq ki, həmin tədbirdə
Azərbaycan, Türkiyə, Litva, Gürcüstan və
Polşa prezidentləri, Bolqarıstanın vitse-prezidenti,
Macarıstanın və Estoniyanın baş nazirləri,
ABŞ-ın energetika naziri, Avropa İttifaqının enerji məsələləri
üzrə komissarı, eləcə də 21 ölkənin
nümayəndələri və diplomatlar iştirak
etmişdilər. Enerji sammitində Azərbaycan
xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin uğurlu
neft siyasətinin bütün regionun inkişafına, eləcə
də regional əməkdaşlığa mühüm töhfələr
verdiyi vurğulanmışdır. Ölkəmizin
yeritdiyi enerji təhlükəsizliyi siyasətini təsdiq edən
tədbir iştirakçıları 13 bənddən ibarət
mühüm bəyannamə imzalamışlar. Azərbaycan
Prezidenti İlham Əliyev xalqımıza
ünvanladığı yeni il təbrikində
bir daha Bakıda keçirilmiş enerji sammitinin əhəmiyyətinə
toxunaraq demişdir: “Bakıda qəbul edilmiş qərarlar nəinki
Azərbaycanın gələcək enerji siyasətini möhkəmləndirir,
eyni zamanda bölgədə, Avropada, geniş mənada
dünyada yeni vəziyyətə gətirib
çıxarılmasına xidmət göstərəcəkdir.
Biz bu imkanlardan uğurla istifadə edirik və mən
şübhə etmirəm ki, növbəti illərdə Azərbaycanın
uğurlu neft strategiyası davam etdiriləcəkdir”.
2008-ci ildə
ölkəmizin yeni neft strategiyası çərçivəsində
əldə edilmiş ən böyük uğurlardan biri
“Günəşli” yatağının dərinlikdə yerləşən
hissəsinin istismara daxil edilməsi ilə bağlı
olmuşdur. Məhz aprel ayında “Dərinsulu Günəşli”
platformasından neft hasilatına başlanması ilə “Əsrin
müqaviləsi” çərçivəsində yataqların
tammiqyaslı işlənməyə cəlb edilməsi mərhələsi
sona çatdırılmışdır. Bundan
əlavə, xam nefti qəbul edib onu texnoloji emal prosesindən
keçirdikdən sonra ixrac sisteminə vurmaq məqsədilə
Səngəçal terminalında əlavə genişləndirmə
işləri həyata keçirilmiş, lazımi qurğu və
obyektlərin inşası uğurla tamamlanmışdır.
Bütövlükdə isə son 3-4 ildə “Azəri” və
“Günəşli” yataqlarının tam istismara daxil edilməsi,
burada quraşdırılmış platformalardan yeni quyuların
qazılması, eləcə də 11 il əvvəl istismara
verilmiş “Çıraq” yatağındakı quyuların
neft veriminin artırılması məqsədilə həyata
keçirilən tədbirlər nəticəsində “Əsrin
müqaviləsi” çərçivəsində neft
hasilatı ilbəil artır. Təkcə onu demək kifayətdir
ki, 1997-ci ilin noyabr ayından indiyədək “Azəri-Günəşli-Çıraq”
layihəsi çərçivəsində 155 milyon tondan
çox neft hasil edilmişdir.
Ötən il
Azərbaycan neftini dünya bazarına çıxaran ixrac
marşrutları da uğurla fəaliyyət göstərmişdir.
2006-cı ilin iyun ayında istismara daxil edilən Heydər Əliyev
adına Bakı —
Azərbaycanın
yeni neft strategiyasının ən uğurlu layihələrindən
sayılan “Şahdəniz” qaz-kondensat yatağının
istismarı da müvəffəqiyyətlə həyata
keçirilir.
Qeyd edək ki, Azərbaycanda böyük qaz hasilatının əsasını
qoymuş “Şahdəniz” yatağının istismara verilməsi,
həm də ölkəmizi “mavi yanacaq” ixrac edən dövlətə
çevirmişdir. Məlum olduğu kimi,
hazırda “Şahdəniz” qazı Gürcüstan, Türkiyə
və Yunanıstana ixrac olunur. Göründüyü
kimi, neft strategiyasının icrası və Azərbaycanda
böyük qaz yataqlarının kəşfi və işlənilməsi
nəticəsində ölkəmiz artıq qaz idxal etmir, əksinə
öz qazını başqa dövlətlərə ixrac edir.
Artıq ölkəmiz Avropa ölkələrinin
qaza artan tələbatın ödənilməsinə
mühüm töhfələr verir. Elə
tikintisi nəzərdə tutulan “Nabukko” kəmərinin
doldurulması üçün əsas mənbələrdən
biri də məhz Azərbaycan qazının olacağı
artıq təsdiqlənmişdir.
Yeri gəlmişkən,
ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin müəllifi
olduğu yeni neft strategiyasının uğurla
reallaşdırılması neftlə yanaşı, qaz
hasilatının da kəskin şəkildə artmasına səbəb
olmuşdur. Təkcə belə bir faktı qeyd etmək kifayətdir
ki, 2008-ci ildə ölkəmizdə 15 milyard kubmetrdən
çox əmtəəlik qaz hasil edilmişdir ki, bu da son illər
üçün rekord göstəricidir.
Göründüyü
kimi, ölkəmizin yeni neft strategiyasının
uğurları ilbəil artır. Artıq Azərbaycanın
neft gəlirləri getdikcə çoxalır və ölkəmizə
böyük həcmdə valyuta daxil olur. Bu gəlirlər
isə mənfəət neftinin satışı, tranzit
haqları, akr hesablar, bonusları və s. ödənişlər
hesabına formalaşır. Bundan əlavə,
Azərbaycandakı iri neft layihələrinin iştirakçısı
olan xarici şirkətlər ölkəmizə böyük məbləğdə
vergilər ödəyirlər. Təqribi
hesablamalara görə, Azərbaycan təkcə, “Əsrin
müqaviləsi”ndən 200 milyard dollardan çox gəlir əldə
edəcəkdir. Bu gəlirlər isə
ölkəmizin iqtisadi qüdrətinin artırılmasına,
indiki və gələcək nəsillərin
firavanlığının təmin olunmasına yönəldiləcək.
Eyni zamanda, Azərbaycanın yeni neft
strategiyasının uğurları, əldə olunmuş
valyuta ehtiyatları gələcək nailiyyətlərə
geniş yollar açır. Azərbaycan Prezidenti
İlham Əliyev bu barədə demişdir: “...Bizim indi
gözəl təcrübəmiz var... Eyni zamanda, artıq bizim
maliyyə imkanlarımız var. Bu maliyyə imkanlarından
istifadə etməliyik və Azərbaycanda bütün neft-qaz
sənayesini müasirləşdirməliyik... Uzun
illər bundan sonra da bu sahə Azərbaycan iqtisadiyyatı
üçün böyük uğurlar gətirəcəkdir”.
İndi, demək olar ki, Azərbaycan investisiya cəlb
edən ölkədən investisiya qoyan ölkəyə
çevrilməkdədir. Artıq Azərbaycan
Dövlət Neft Şirkətinin bir çox xarici ölkələrdə
nümayəndəliklərinin açılması, həmin
dövlətlərin iqtisadiyyatına investisiya yönəltməsi
məhz ölkəmizin neft strategiyasının keyfiyyətcə
yeni mərhələyə qədəm qoymasından xəbər
verir.
Mirbağır YAQUBZADƏ
Xalq qəzeti.-2009.-10 yanvar.-S.1.