Azərbaycanın dinamik inkişafına yönəlmiş xarici siyasət xətti ötən il də uğurla davam etdirilmişdir

Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat xidmətindən bildirmişlər ki, 2008-ci ildə Azərbaycanda ölkənin sabit inkişafı və vətəndaş hüquqlarının müdafiəsinə yönəlmiş xarici siyasət xətti davam etdirilmişdir. İqtisadi potensialın artımı və sosial-siyasi sabitlik ölkənin istər dünyada, istərsə də regionda mövqelərinin möhkəmlənməsinə, digər dövlətlərlə ikitərəfli və çoxtərəfli münasibətlərinin inkişafına və dərinləşməsinə, eləcə də beynəlxalq təşkilatlarla qarşılıqlı faydalı əlaqələrinə müsbət təsir göstərmişdir.

2008-ci il iyulun 7-də Azərbaycan Respublikasının xaricdəki diplomatik nümayəndəlik və konsulluqları rəhbərlərinin üçüncü müşavirəsində çıxışı zamanı Prezident İlham Əliyev diplomatik xidmət sahəsində aparılan işlərə yüksək qiymət vermiş, xarici siyasət idarəsinin ölkənin gələcək inkişafı üçün münbit xarici siyasət mühitinin formalaşdırılması maraqlarından irəli gələn məqsəd və vəzifələrini müəyyən etmişdir.

Keçən il Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi Ermənistan və Azərbaycan arasında silahlı münaqişənin Azərbaycanın suverenliyi, ərazi bütövlüyü və beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinin toxunulmazlığına hörmət prinsipləri əsasında həll edilməsi istiqamətində ardıcıl fəaliyyətini davam etdirmişdir. Cənubi Osetiyada (Gürcüstan) baş vermiş silahlı münaqişə Cənubi Qafqazda vəziyyətin həssaslığını və “nə müharibə, nə də sülh” vəziyyətinin təhlükə mənbəyi olmasını açıq şəkildə nümayiş etdirdi. Avqust hadisələri beynəlxalq hüququn əsas norma və prinsiplərinə etinasızlığın acı nəticələrini göstərdi və regionda münaqişələrin həlli istiqamətində göstərilən beynəlxalq səylərə yeni təkan verdi. Məhz bu hadisələrin fonunda ATƏT-in Minsk qrupu çərçivəsində danışıqlar prosesi daha da intensivləşdi.

Rusiya Federasiyasının təşəbbüsü ilə 2008-ci il noyabr 2-də Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya dövlət başçılarının üçtərəfli görüşü təşkil edildi. Görüşdə prezidentlər Moskva Bəyannaməsi imzaladılar. Sənəddə Cənubi Qafqazda vəziyyətin sağlamlaşdırılması, regionda sabitliyin və təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün münaqişənin beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri, həmçinin bu çərçivədə qəbul edilmiş qərar və sənədlər əsasında siyasi yolla həllinə şərait yaratmaq səyləri öz əksini tapmışdır. Münaqişə tərəfləri və rusiyalı vasitəçi münaqişənin nizamlanmasının ölkələr arasında iqtisadi əməkdaşlıq üçün zəmin yaradacağı ilə razı olduqlarını ifadə etdilər.

Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin nizamlanması və onların nəticələrinin aradan qaldırılması üzrə beynəlxalq birliyin mövqeyinin möhkəmləndirilməsi istiqamətində işlər davam etdirilmişdir. Martın 14-də BMT Baş Məclisinin 62-ci sessiyasında Azərbaycan tərəfindən irəli sürülmüş, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının suverenliyi və ərazi bütövlüyünə hörmət edilməsini bəyan edən, erməni qüvvələrinin Azərbaycanın işğal olunmuş bütün ərazilərindən dərhal, tam və qeyd-şərtsiz çıxarılmasını tələb edən, bu ərazilərdən qovulmuş əhalinin öz yurd-yuvalarına qayıtma hüququnu təsdiq edən və işğal nəticəsində yaranmış vəziyyəti heç bir dövlətin qanuni hesab edə bilməyəcəyini vurğulayan qətnamə qəbul edilmişdir. Həmin sənədin Azərbaycan Respublikası tərkibində olmaqla Dağlıq Qarabağda səmərəli fəaliyyət göstərə biləcək demokratik özünüidarəetmə sisteminin yaradılması məqsədilə bölgənin azərbaycanlı və erməni icmalarının təhlükəsiz və bərabər həyat şəraitinin təmin edilməsinin zəruriliyini qeyd edən bəndini xüsusilə vurğulamaq lazımdır. Bu, regionun gələcək statusu və onun bütün əhalisinin təhlükəsizliyi ilə bağlı zəmanətə dair ATƏT-in Lissabon prinsiplərinin şərtlərinə uyğundur.

NATO-nun aprelin 2-4-də Buxarest Zirvə toplantısı və Şimali Atlantika Şurası xarici işlər nazirlərinin dekabrın 2-3-də Brüssel toplantısı da açıq olaraq Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünə dəstək ifadə etmiş, münaqişənin sözügedən prinsiplər əsasında həllinin zəruriliyini qeyd etmişdir.

Dekabrın 4-5-də Helsinkidə ATƏT-in üzv dövlətlərinin Xarici İşlər Nazirləri Şurasının növbəti iclası çərçivəsində üç prezidentin Moskvada keçirilmiş noyabr görüşünün konstruktiv nəticələrini qeyd edən və Moskva Bəyannaməsinin şərtlərinə uyğun olaraq, münaqişə tərəflərini danışıqları intensivləşdirməyə çağıran bəyannamə qəbul edilmişdir. ATƏT-in üzvü olan dövlətlərin böyük əksəriyyətinin nümayəndələri iclasda çıxışları zamanı ərazi bütövlüyü prinsipinə riayət edilməsinin zəruriliyini vurğulamışdır.

Aprelin 15-16-da Bakıda Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə dəvət olunmuş ölkələrin yüksək səviyyəli rəsmi nümayəndələri və beynəlxalq hüquq sahəsində nüfuzlu ekspertlərin iştirakı ilə “GUAM dövlətləri ərazisində münaqişələrin həllinin prinsipial əsasları” mövzusunda beynəlxalq konfrans keçirilmişdir. Konfransda aparılmış müzakirələr dövlətlərin ərazi bütövlüyü və xalqların öz müqəddəratını təyinetmə prinsiplərinin qarşılıqlı əlaqələri, qanunsuz güc tətbiq etmə və ərazi işğalının nəticələri, eləcə də beynəlxalq hüquqazidd əməllərə görə məsuliyyət və beynəlxalq məhkəmə institutlarının imkanlarından istifadənin perspektivləri daxil olmaqla, beynəlxalq hüquqla bağlı bir sıra məsələlərə dair iştirakçıların fikir eyniliyinin mövcudluğunu göstərmişdir.

Avropa və Avratlantik strukturlara inteqrasiya yolu ilə gedərək, Azərbaycan Avropa İttifaqı və Şimali Atlantika Alyansı ilə əməkdaşlığı inkişaf və davam etdirmişdir.

Avropa İttifaqı ilə inteqrasiya əlaqələri Avropa Qonşuluq Siyasəti kontekstində Fəaliyyət Planının həyata keçirilməsi, “Twinning” və “TAIEX” kimi proqramlarda iştirak çərçivəsində inkişaf etdirilmişdir. Avropa İttifaqı ilə tərəfdaşlıq və yaxınlaşmanın möhkəmlənməsi prosesi Şərqi Tərəfdaşlıq təşəbbüsünün irəli sürülməsi ilə əlavə təkan almış oldu. Həmin təşəbbüs azad ticarət, eləcə də qarşılıqlı şəkildə viza rejiminin sadələşdirilməsi haqqında müqavilə daxil olmaqla, yeni assosiativ müqavilələr imzalamaq yolu ilə ticarət-iqtisadi, siyasi və humanitar əlaqələrin dərinləşdirilməsi üçün zəmin yaradır.

NATO ilə regional və enerji təhlükəsizliyi, terrorçuluqla mübarizə, kütləvi qırğın silahlarının yayılmaması, narkotiklərin qeyri-qanuni dövriyyəsi və insan alveri, sərhədlərin mühafizəsi, fövqəladə halların fəsadlarının aradan qaldırılması, təhlükəsizlik və digər sahələrdə islahatlar istiqamətində əməkdaşlıq inkişaf etmişdir. Martda Fərdi Tərəfdaşlığın Əməliyyat Planının (FTƏP) həyata keçirilməsinin növbəti fazasını açan və NATO ilə siyasi dialoqun dərinləşdirilməsini, müdafiə və təhlükəsizlik sahələrində islahatların həyata keçirilməsini, elm və ictimai diplomatiya sahəsində əməkdaşlığı nəzərdə tutan FTƏP üzrə ikinci sənəd qəbul edilmişdir.

Əsas diqqət Azərbaycanın xarici siyasətinin iqtisadi komponentləri, rəqabət qabiliyyətinin artırılması istiqamətində tədbirlərin həyata keçirilməsi, qlobal və regional iqtisadi inteqrasiya proseslərində Azərbaycanın təsiri və rolu, dövlətin və onun vətəndaşlarının iqtisadi maraqlarının ölkə xaricində qorunması, Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, onun iştirak etdiyi transmilli enerji və nəqliyyat layihələrinin inkişaf etdirilməsi və regional infrastruktur münasibətlərində Azərbaycanın aparıcı mövqeyinin möhkəmləndirilməsinə ayrılmışdır.

GUAM – Demokratiya və İqtisadi İnkişaf Naminə Təşkilat çərçivəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi və dərinləşdirilməsi istiqamətində xüsusi səylər göstərilmişdir. Həmin təşkilata sədrlik dövründə Azərbaycan bir sıra mühüm tədbirlər, o cümlədən “GUAM – Tranzit” və “GUAM-ın inkişaf strategiyası” mövzusularında beynəlxalq konfranslar keçirmiş, transregional və Avrasiya miqyasında GUAM-ın nəqliyyat dəhlizinin tərəqqisi strategiyasını fəal və məqsədyönlü şəkildə inkişaf etdirmişdir.

Noyabrın 14-də enerji sahəsində genişlənmiş dialoq çərçivəsində Bakıda enerji məsələlərinə həsr olunmuş zirvə toplantısı keçirilmişdir. Zirvə toplantısının nəticəsi olaraq, yüksək səviyyədə, Xəzər hövzəsindən dünya və Avropa bazarlarına gedən neft və qaz kəmərlərinin çoxşaxəliliyinə yönəlmiş siyasətin davam etdirilməsinin əhəmiyyətinin vurğulandığı Bəyannamə qəbul edilmişdir. Bəyannamədə Zirvə toplantısı iştirakçıları Azərbaycan təbii qazının iştirakçı dövlətlərin tələblərinin tam ödənilməsi üçün region və Avropa bazarlarına daşınması və tranzitinin çoxşaxəli infrastrukturunun yaradılması üzrə layihələrin həyata keçirilməsinə dəstəklərini ifadə etmişlər.

Sentyabrın 8-9-da Bakıda təşkil olunmuş “Azərbaycan və Türkmənistanın neft və qaz potensialı: enerji, iqtisadi və ekoloji əməkdaşlıq strategiyası” mövzusunda konfransda və noyabrın 29-da Türkmənistanda Azərbaycan, Türkiyə və Türkmənistan prezidentlərinin üçtərəfli görüşündə enerji sahəsində əməkdaşlığın inkişafı məsələləri müzakirə edilmişdir.

Gürcüstan və Türkiyədə enerji sahəsinə sərmayə layihələri, xüsusilə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən mayın 16-da Gürcüstanın Kulevi yaşayış məntəqəsində Qara dəniz neft terminalının açılışı və Ceyhanda neft emalı zavodunun tikintisi layihəsinin dərindən işlənilməsi regional enerji bazarında Azərbaycanın mövqeyini möhkəmləndirdi.

Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafında maraqlı olan ölkələrlə də işlər davam etdirilmişdir. İyulun 24-də Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xəttinin tikintisi layihəsinin həyata keçirilməsi çərçivəsində Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstan prezidentlərinin iştirakı ilə dəmir yolu xəttinin Türkiyə hissəsinin təməlqoyma mərasimi keçirilmişdir. Azərbaycan, həmçinin Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi layihəsinin həyata keçirilməsi üzrə İşçi Qrupunun işində iştirak etmişdir.

Dekabrın 3-də Bakıda Avropa-Qafqaz-Asiya beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi (TRASEKA) layihəsinin iştirakçısı olan dövlətlərin nəqliyyat nazirlərinin tarixi İpək Yolunun bərpası üzrə beynəlxalq konfransın onuncu ildönümünə həsr edilmiş yubiley konfransı keçirilmişdir. Tədbirdə nəqliyyat dəhlizinin uzadılması, həmin layihəyə digər qonşu dövlətlərin qoşulması və layihənin iştirakçısı olan dövlətlər arasında əməkdaşlığın perspektivləri ilə bağlı məsələlər müzakirə edilmişdir.

İl ərzində Azərbaycan BMT və onun ixtisaslaşdırılmış qurumlarının işində fəal iştirak etmiş, minilliyin inkişaf məqsədlərinin həyata keçirilməsi prosesinə öz töhfələrini vermiş, BMT-yə üzv dövlətlərin beynəlxalq sülh və təhlükəsizliyin təmin edilməsində bu universal təşkilatın mərkəzi rolunun artırılmasına yönəlmiş səylərini dəstəkləmişdir.

Azərbaycan beynəlxalq humanitar hüququn norma və prinsiplərinin pozulması ilə bağlı məsələlərə xüsusi diqqət ayıraraq, BMT-nin yardımçı orqanlarının fəaliyyətinə mühüm töhfələr vermişdir. Azərbaycanın təşəbbüsü ilə İnsan Hüquqları üzrə Şuranın və Qadınların vəziyyəti ilə bağlı komissiyanın sessiyalarında, müvafiq olaraq, “İtkin düşmüş şəxslər” və “Silahlı münaqişələr zamanı girov götürülmüş, o cümlədən sonralar həbsə alınmış qadın və uşaqların azad edilməsi” ilə bağlı qətnamələr qəbul edilmişdir.

Beynəlxalq təşkilatların seçkili strukturlarında Azərbaycanın yüksək səviyyədə təmsil olunmasının təmin edilməsi üzrə işlər diqqət mərkəzində olmuşdur. Belə ki, keçən il Azərbaycan İnsan Hüquqları Şurasının Məsləhətçi Komitəsinə, Dünya Poçt İttifaqının idarə heyətinə və Poçtdan İstifadə Şurasına üzv seçilmişdir.

Azərbaycan Qara dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatında (QİƏT) da öz fəaliyyətini gücləndirmişdir. 2009-cu ildə Azərbaycanın QİƏT-ə sədrlik etməsinə hazırlıq işlərinə başlanmışdır.

Azərbaycanın mühüm rolu, uzun illər ərzində ölkənin qazandığı təcrübə və sənayenin istehsal sahələrində şəffaflıq məsələlərinə prinsipial münasibət Azərbaycanın BMT Baş Məclisinin 62-ci sessiyasında yekdilliklə qəbul edilmiş “Sənayedə şəffaflığın artırılması” adlı qətnamə layihəsini irəli sürməsinə əsas olmuşdur. Qətnamə istehsal sənayesində şəffaflığın təmin edilməsi təşəbbüsünə beynəlxalq hüquqi əsas verilməsi və həmin sahədə düzgünlüyün, şəffaflığın və hesabatın təmin edilməsi üçün hüquqi mexanizmin yaradılması istiqamətində mühüm addım olmuşdur.

Azərbaycan xarici işlər nazirlərinin Asiyada qarşılıqlı əlaqələr və etimad tədbirləri üzrə müşavirəsinin üçüncü görüşündə fəal iştirak etmiş, nəqliyyat dəhlizlərinin təhlükəsizliyi və səmərəliliyi üzrə inamın təmin edilməsində əlaqələndirici mövqeyini möhkəmləndirmişdir.

Azərbaycan İslam aləminin tərkib hissəsi olaraq, İslam Konfransı Təşkilatı (İKT) ilə sıx əməkdaşlığı inkişaf etdirməkdə davam etmiş, bu təşkilatın regional və qlobal məsələlərin həllində siyasi çəkisinin və nüfuzunun artırılmasına yardım etmişdir. Müxtəlif mədəniyyət və sivilizasiyaların qovuşuğunda nadir coğrafi mövqeyi, dözümlülük və icmalararası sülh ənənələri, mədəni və etnik rəngarənglik Azərbaycanın sivilizasiyalar arasında körpü rolu oynamasının etiraf edilməsinə imkan yaratmışdır. İKT-yə üzv dövlətlərin mədəniyyət nazirlərinin Tripolidə keçirilmiş beşinci konfransının nəticələrinə görə, Bakı 2009-cu ildə İslam mədəniyyətinin paytaxtı elan edilmişdir.

Keçən il sivilizasiyalararası dialoq sahəsində Azərbaycanın müəllifi olduğu təşəbbüslər sırasında iyunun 10-11-də Bakıda “Mədəniyyətlərarası dialoqda qadınların rolunun genişləndirilməsi” mövzusunda keçirilmiş forumu göstərmək lazımdır. Bu sahədə digər mühüm tədbir Avropa Şurasına üzv dövlətlərin mədəniyyət nazirlərinin dekabrın 2-3-də “Mədəniyyətlərarası dialoq Avropa və ona qonşu regionlarda sabit inkişaf və sülhün əsasıdır” mövzusunda Bakıda keçirilmiş konfransı olmuşdur. Konfransın gedişində Bakı Bəyannaməsi qəbul edilmiş, iştirakçı dövlətlər, eləcə də tərəfdaş dövlətlərin mədəniyyətlərarası dialoq sahəsində mədəni əməkdaşlığını və fəaliyyətlərinin əlaqələndirilməsinin inkişaf etdirilməsini nəzərdə tutan “Bakı prosesi”nin əsası qoyulmuşdur.

Ölkədə demokratikləşmə prosesləri, xüsusilə vətəndaş cəmiyyəti institutlarının gələcək inkişafı, vətəndaşların hüquq və əsas azadlıqlarının müdafiəsinin təmin edilməsi, dövlət idarəçiliyi sahəsində səmərəliliyin artırılması və digər məsələlər Azərbaycanın Avropa Şurası, onun Parlament Assambleyası, ATƏT/DTİHB, eləcə də aparıcı qeyri-hökumət hüquq müdafiə təşkilatları ilə əməkdaşlığı da diqqət mərkəzində olmuşdur. Oktyabrın 15-də keçirilmiş prezident seçkiləri bir çox yerli və beynəlxalq müşahidəçilər tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş və hökumətin demokratiya, qanunun aliliyi və insan hüquqlarına hörmət, hüquqi demokratik dövlətin əsaslarının möhkəmləndirilməsi kursunun dəyişməzliyinə sədaqətini əyani şəkildə nümayiş etdirmişdir.

İkitərəfli diplomatiyanın da inkişaf etdirilməsi davam etmişdir. Prezident İlham Əliyevin Finlandiya, Rusiya, Macarıstan, Polşa, İtaliya, İsveçrə, Türkiyə, Rumıniya, Gürcüstan, Ukrayna və Türkmənistana səfərləri Azərbaycanın ikitərəfli tərəfdaşlıq əlaqələrinin genişlənməsinə və beynəlxalq arenada mövqelərinin möhkəmlənməsinə imkan yaratmışdır.

Azərbaycanın xarici ölkələrdə diplomatik təmsilçiliyi genişlənmiş, Suriyada səfirlik, eləcə də Əfqanıstanda ofis açılmışdır. Həmçinin ötən il Tacikistan, Türkmənistan, Macarıstan və Avropa Komissiyası Azərbaycanda öz nümayəndəliklərini təsis etmişlər.

Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin digər nazirlik və təsisatlarla, icra hakimiyyəti orqanları, elmi mərkəzlər, kütləvi informasiya vasitələri, milli qeyri-hökumət təşkilatları və xaricdə yaşayan həmvətənlərimizin birlikləri ilə qarşılıqlı əlaqələrinin təkmilləşdirilməsi xarici siyasət idarəsinin qarşısında duran vəzifələrin daha uğurlu, səmərəli və sistemli həllinə şərait yaratmışdır. Azərbaycanın bir sıra dövlət hakimiyyəti strukturlarının və vətəndaş cəmiyyətinin ölkənin xarici siyasət maraqlarının inkişafına verdiyi töhfələri və 2008-ci ildə dövlətimizin beynəlxalq nüfuzunun artmasını xüsusilə vurğulamaq lazımdır.

Xalq qəzeti.-2009.-14 yanvar.- S.5.