Gələcəkdə pensiyaların təyin olunması və ödənişi tam avtomatlaşdırılacaq

Yeni Azərbaycan Partiyasının təşəbbüsü ilə “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması ilə əlaqədar “Sığorta-pensiya sistemi” mövzusunda dəyirmi masa keçirilib

Dünən Yeni Azərbaycan Partiyasının (YAP) təşəbbüsü ilə “Kempinski Badamdar” Hotelinin “Qəbələ” zalında “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması ilə əlaqədar “Sığorta-pensiya sistemi” mövzusunda dəyirmi masa keçirilib. YAP Sədrinin müavini-İcra katibi Əli Əhmədov çıxış edərək bildirib ki, partiyamız Prezident İlham Əliyevin irəli sürdüyü “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyası ilə əlaqədar aparılan işlərlə bağlı təqdimat tədbirlərini davam etdirir. Onun sözlərinə görə, indiki tədbir Azərbaycanın pensiya sisteminin təkmilləşdirilməsi və 2020-ci ilin pensiya sisteminin parametrlərinin müəyyənləşdirilməsi mövzusuna həsr olunub.

“Azərbaycan Respublikasında həyata keçirilən genişmiqyaslı islahatların sosial müdafiə, o cümlədən, pensiya sistemi əhəmiyyətli yer tutur. Bu sahədə aparılan islahatlar əhəmiyyətlidir. Bu islahatların qarşısına qoyduğu əsas məqsəd bir tərəfdən Azərbaycan vətəndaşları olan təqaüdçülərin daha etibarlı və daha yüksək səviyyədə pensiya ilə təmin etməkdən ibarətdir. Digər tərəfdən, islahatlar pensiya sisteminin, pensiyaların müəyyənləşdirilməsi mexanizmlərinin daha ədalətli formada təkmilləşdirilməsi istiqamətində aparılan dəyişikliklərdir. Təbii ki, islahatların çox əhəmiyyətli hissəsindən biri də pensiya alanlarla müvafiq orqanlar arasında münasibətlərin daha sivil formada və müasir texnologiyalarla təmin edilməsindən ibarətdir. Nəticə etibarilə, bütün bunların hamısı ölkəmizdə həyata keçirilən pensiya islahatlarının tərkib elementlərindən ibarətdir. Biz belə hesab edirik ki, Azərbaycan Respublikasının həyata keçirdiyi islahatlar bütövlükdə ölkəmizdə etibarlı, ədalətli və müasir pensiya sisteminin yaranmasını və fəaliyyət göstərməsini təmin edəcək. Beləliklə, biz bu sahədə 2020-ci ilə istiqamətlənmiş hədəflərimizi müəyyənləşdirərkən nəzərdə tutulan tədbirlər haqqında məlumatlar əldə edəcəyik”, - deyə YAP Sədrinin müavini vurğulayıb.

Daha sonra Azərbaycan Respublikası Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun (DSMF) sədri, iqtisad elmləri doktoru Səlim Müslümov mövzu ilə bağlı təqdimatla çıxış edib. Onun sözlərinə görə, təqdimat daha çox sığorta-pensiya sisteminin texniki parametrləri ilə əlaqədardır. S.Müslümov vurğulayıb ki, yeni iqtisadi sistemə keçid dövrünü müvəffəqiyyətlə başa vuran Azərbaycanın inkişaf modelinin təməl prinsiplərini Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin milli inkişaf strategiyası və onun icrası sahəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin həyata keçirdiyi islahatlar təşkil edir. “Azərbaycanın gələcək inkişaf istiqamətlərinin vahid konsepsiya çərçivəsində təqdimi üçün həmin prinsiplərin ötən mərhələdəki sosial-iqtisadi xüsusiyyətlərinə nəzər salınması, əldə edilmiş uğurları şərtləndirən çevik siyasət və çoxşaxəli fəaliyyətin ətraflı təhlili mühüm əhəmiyyət daşıyır. Çünki gələcəyə baxışın düzgün istiqamətləndirilməsi və uğurların təmin edilməsi müasir qloballaşan dövrün ağır sınaqlarından çıxmış prinsiplərin daha da dərinləşdirilməsindən birbaşa asılıdır”, - deyə DSMF sədri qeyd edib. O xatırladıb ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2011-ci il noyabrın 29-da imzaladığı Sərəncamla müvafiq dövlət orqanlarına ölkəmizin gələcək inkişafının əsaslarını müəyyənləşdirəcək “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” Konsepsiyasının hazırlanması tapşırılıb. S.Müslümov, Fond tərəfindən Azərbaycanın sığorta-pensiya sisteminin gələcək inkişafı strategiyasının müəyyənləşdirilməsi məqsədilə bir sıra layihələr çərçivəsində aktual tədqiqatların təşkil olunduğunu vurğulayıb. Onun sözlərinə görə, tədqiqat müasir dünyada sığorta-pensiya sistemlərinin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi üzrə standart indukativ göstəricilər əsasında təşkil olunub: “Beynəlxalq maliyyə və tədqiqat qurumlarının qəbul etdiyi metodiki tövsiyələr əsasında Azərbaycanın sığorta-pensiya sisteminin qiymətləndirilməsi aparılıb, 2020-ci və 2040-cı illər üçün sığorta-pensiya sisteminin inkişafı üzrə fərqli ssenarilər, mövcud risklər və onların qarşılanması üçün alternativlər verilib. “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” Konsepsiyasının hazırlanması üçün verilən tapşırıq və tövsiyələrə uyğun olaraq, həmin tədqiqatlarda 2020-ci ilədək olan dövr xüsusi diqqətə alınıb”.

DSMF sədri bildirib ki, ötən dövrdə Azərbaycanda sosial müdafiə sisteminin beynəlxalq standartlara əsaslanan islahatı nəticəsində sığorta-pensiya sistemində mühüm nailiyyətlərə nail olunub. S.Müslümov əlavə edib ki, bütövlükdə pensiyaların artımı mexanizminin bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğunlaşdırılması mövcud maliyyə imkanlarının pensiyaçılar arasında daha ədalətli bölgüsünə və pensiya məbləğlərinin indeksləşdirilməsi vasitəsilə inflyasiyadan qorunmasına şərait yaradıb. Vətəndaşların pensiya hüquqlarının fərdi uçotun məlumatları əsasında müəyyənləşdirilməsi və beləliklə də, pensiya təminatında sığorta prinsiplərinə keçid təmin edilib.

S.Müslümov vurğulayıb ki, son illər ərzində həyata keçirilən ardıcıl sosial müdafiə tədbirləri nəticəsində ölkə üzrə əmək pensiyalarının orta aylıq məbləğinin əməkhaqlarının orta aylıq məbləğinə nisbəti 40 faiz, yaşa görə əmək pensiyalarının orta aylıq məbləğinin əməkhaqlarının orta aylıq məbləğinə nisbəti isə 45 faiz təşkil edib: “Pensiyaçılarımızın 97 faizinin pensiya məbləği yoxsulluq həddinin üzərinə çıxıb. Ölkəmizdə 60 yaşdan yuxarı insanların əhalinin strukturundakı payının hər 1 faizinə ÜDM-in 0,53 faizi düşür ki, bununla da qeyd olunan sahədə beynəlxalq aləmdə qəbul edilmiş mühüm göstəricilərə nail olunub”.

O deyib ki, 2020-ci ildə Azərbaycanın sığorta-pensiya sisteminin sığortaedənlər, sığortaolunanlar və pensiyaçılara münasibətdə aşağıdakı kimi fəaliyyət göstərməsinə nail olmaq hədəflənib. Belə ki, sığortaolunanlar dövlət sosial sığorta sistemində avtomatlaşdırılmış qaydada uçota alınır. Məcburi dövlət sosial sığortası üzrə hesabatların və məcburi dövlət sosial sığorta haqqı üzrə sığortaolunanlar haqqında məlumatların elektron qaydada ötürülməsi və qəbulu həyata keçirilir. Sığortaedənlərdə audit elektron qaydada aparılır, inzibati nəzarət ictimai nəzarətlə əvəzlənir.

S.Müslümov bildirib ki, pensiyaçılara münasibətdə isə vətəndaşın pensiya təyinatı üçün hər hansı sənəd təqdim etməsinə ehtiyac qalmır və yalnız ona pensiya təyin edilməsi üçün müvafiq müraciətini elektron qaydada (istədikdə poçt vasitəsilə) Fonda ünvanlayır. “Yaşa görə pensiya üçün tələb olunan şəxsiyyət vəsiqəsi barədə məlumatlar Fondla Daxili İşlər Nazirliyi arasındakı elektron əlaqə ilə təmin edilir, sosial sığorta şəhadətnaməsi və digər sosial sığorta parametrləri barədə məlumatlar isə Fondun mərkəzi məlumat sistemində olur. Əlilliyə görə pensiya üçün Fondla Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi arasındakı elektron əlaqə ilə əlillik qrupunun verilməsi barədə müvafiq məlumatlar alınır, digər məlumatlar isə Fondun mərkəzi məlumat bazasından götürülür. Ailə başçısını itirməyə görə pensiya üçün Fondla Ədliyyə Nazirliyi arasındakı elektron əlaqə ilə vəfat etmiş şəxs barədə və ya onun ailə üzvləri barədə məlumat əldə edilir, digər müvafiq məlumatlar isə Fondun mərkəzi məlumat bazasından götürülür. Vətəndaşların elektron müraciətləri əsasında pensiya təyinatı avtomatlaşdırılmış qaydada vahid mərkəzdən aparılır. Təyin olunmuş pensiyaların avtomatlaşdırılmış ödənişini təmin etmək üçün Fonddan vətəndaşın yaşadığı ərazi üzrə tenderin qalibi kimi ödəniş xidmətini həyata keçirən bank şöbəsinə pensiyaçıya plastik kartın hazırlanaraq təhvil verilməsi barədə elektron göstəriş göndərilir. Pensiya təyinatı aparıldıqdan sonra pensiyaçıya təyin olunmuş pensiyasının məbləği və avtomatlaşdırılmış ödəniş üçün plastik kartın hansı ödəniş təşkilatından təhvil götürülməsi barədə elektron poçt (əgər vətəndaşın e-mail ünvanı varsa) və adi poçt vasitəsilə rəsmi məlumat verilir. Pensiyaların hesablara köçürülməsi hər ay eyni gündə mərkəzləşdirilmiş şəkildə aparılır. Sığortaolunanların fərdi yığım hesablarında toplanan vəsaitlər pensiyalarının artımına yönəldilir”, - deyə o bildirib.

Fondun sədri qeyd edib ki, qarşıda duran vəzifələrdən biri qeyri-dövlət pensiya fondlarının yaradılması, pensiyanın orta məbləğinin orta aylıq əməkhaqqının 50 faizinə çatdırılmasıdır. Hazırda bu göstərici 40 faiz həcmindədir. Bundan əlavə, mövcud işləyənlərin sığortaya cəlb olunması da vacib məsələlərdəndir. Çünki sığortaya təxminən 2 milyon insan cəlb olunub, amma Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, reallıqda ölkədə məşğul əhalinin sayı 4 milyondan çoxdur. Onların qeydiyyata düşərək şəxsi hesablarının açılması, sığortaya cəlb olunması qarşıda duran əsas vəzifələrdən biridir.

S.Müslümov bəyan edib ki, beləliklə, 2020-ci ildə Azərbaycan Respublikasının sığorta-pensiya sistemində vətəndaşla Fondun əməkdaşları arasında birbaşa əlaqə yarada bilən bütün hallar aradan qaldırılacaq. Eyni zamanda, həm sığortaedənlərin uçota alınması, məcburi dövlət sosial sığorta haqlarının hesablanması, ödənilməsi, fərdi uçotunun aparılması, fərdi şəxsi hesablardan müvafiq məlumatların əldə edilməsi, Fond tərəfindən bu proseslərə audit və digər vasitələrlə nəzarət edilməsi, həm pensiyaların təyin olunması, həm də onların ödənişi tam avtomatlaşdırılacaq.

“Dəyirmi masa”da, həmçinin, Milli Məclisin Sosial siyasət komitəsinin sədri Hadi Rəcəbli çıxış edərək YAP-ın bu təşəbbüsünü yüksək qiymətləndirib. H.Rəcəbli bildirib ki, Azərbaycanda modern dövlət quruculuğu prosesi uğurla həyata keçirilir. Onun sözlərinə görə, bu, İlham Əliyev dövlət quruculuğu modelidir: “Bu modelin ən başlıca məziyyətlərindən biri də odur ki, ardıcıl islahatlar həyata keçirilir və bu islahatlar dünyəvi, proqressiv addımlarla müşayiət olunur. Son illər ölkəmizdə digər sahələrdə olduğu kimi sosial müdafiə sistemində də ardıcıl islahatlar həyata keçirilir”.

Komitə sədri qeyd edib ki, Azərbaycanda pensiyanın verilməsində həmrəylik prinsipindən fərdi uçot sisteminə keçilməsi inqilabi addımdır. Onun fikrincə, bu sistemdə insanlara elektron xidmətin göstərilməsi, məmur-vətəndaş əlaqələrinin minimuma endirilməsi də vacib hadisədir.

Azərbaycan Tibb Universitetinin rektoru, millət vəkili Əhliman Əmiraslanov isə çıxışında müzakirə olunan mövzunun yaşlı əhali üçün əhəmiyyətli olduğunu bildirib. Onun sözlərinə görə, YAP əhalini düşündürən məsələləri daim gündəmdə saxlayır. Bu tədbir bunu bir daha təsdiqləyir. Ə.Əmiraslanov bildirib ki, Azərbaycanda ötən il pensiyaların 40 faiz artırılması çox təqdirəlayiq addımdır: “Bu baxımdan, ölkəmiz bəlkə də dünyanın yeganə ölkəsidir. Eyni zamanda, ölkəmizdə elm və təhsil işçilərinə də xüsusi qayğı göstərilir. Dövlət başçısının Sərəncamı ilə təqaüdə çıxan elmlər namizədinin pensiyasına 100 manat, elmlər doktoruna isə 200 manat ödənilir. Bu kateqoriyalı insanların sayının çox olmadığını nəzərə alsaq, həmin məbləği bir az da artırmaq mümkündür. Həmçinin, hədəfimiz pensiyanın həcminin orta aylıq əməkhaqqının 50 faizindən də çox olmasını təmin etməkdir. Çünki belə olarsa, insanların təqaüdə çıxmaq istəkləri daha çox olar”.

Milli Məclisin İqtisadi siyasət komitəsinin sədri Ziyad Səmədzadə bildirib ki, müzakirə olunan mövzu aktuallığı ilə fərqlənir. Onun sözlərinə görə, dünya ölkələrində bu gün həyat tərzinin yaxşılaşdırılması, keyfiyyətli həyat tərzinin gücləndirilməsi ən vacib məqsədlərdən biridir. Komitə sədri qeyd edib ki, ölkəmizdə sığorta-pensiya sistemi beynəlxalq standartlara cavab verir: “Tədbirdəki təqdimat göstərdi ki, gələcəkdə bu sahədə böyük dəyişikliklər baş verəcək”.

Millət vəkili Əli Məsimli də tədbirdə çıxış edərək mövzu ilə bağlı fikirlərini bildirib. O, ölkəmizdə həyata keçirilən sığorta-pensiya islahatlarının əhəmiyyətini vurğulayaraq 2020-ci ilə hesablanmış hədəflərlə əlaqədar təkliflər irəli sürüb.

Nardar BAYRAMLI

Yeni Azərbaycan.- 2012.- 20 aprel.- S.3.