AZƏRBAYCANIN İNKİŞAF YOLU: MODERNLƏŞMƏ VƏ SOSİAL RİFAH

Sosiomədəni inkişafın yeni keyfiyyət mərhələsinə qədəm qoyan Azərbaycanın son illərdə ictimai həyatın bütün sahələrində əldə etdiyi uğurlar, ilk növbədə, əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş, dəqiq strateji və taktiki hədəfləri olan fəaliyyət strategiyasına əsaslanır. İqtisadi, siyasi və hüquqi islahatların paralel şəkildə həyata keçirilməsi yolu ilə reallaşdırılan bu strategiya Azərbaycanı ən yaxın perspektivdə inkişaf etmiş ölkələr səviyyəsinə çatdırmağa xidmət edir. Səmərəli və məqsədyönlü islahatların nəticəsi kimi ötən illərdə bu istiqamətdə mühüm məqsədlərdən birinə nail olunmuş, iqtisadi sahədə keçid dövrünü adlayan Azərbaycan modernləşmə mərhələsinə qədəm qoymuşdur.

Modernləşmə tarixən bir ictimai-iqtisadi formasiyadan digərinə keçid prosesini uğurla yekunlaşdıran hər bir dövlət üçün səciyyəvi olmuşdur. Modernləşmə dedikdə, birbaşa mənada müasir tələblər və normalar çərçivəsində yeniləşmə başa düşülür. Modernləşmə paradiqması XX əsrin ortalarında Avropa müstəmləkəçilik imperiyalarının dağılması və çoxsaylı yeni gənc dövlətlərin yaranışı nəticəsində formalaşmışdır. Onun nəzəriyyəsinə görə insan cəmiyyətinin tarixində bütün mövcud olanlar ikiqütblüdür. Bu ondan irəli gəlir ki, modernləşmə nəzəriyyəsinin əsas kateqoriyalarını ənənəvilik (ənənəvi cəmiyyət) və müasirlik (müasir cəmiyyət) təşkil edir. Burada proses ənənəvilikdən müasirliyə doğru gedir. Başqa sözlə, modernləşmə strategiyasında ehtiva olunan məqsədlər konkret zaman və məkan üçün müəyyən dəyişikliklərə uğrayır.

Modernləşmə həm də ənənəvi aqrar cəmiyyətdən müasir, industrial cəmiyyətə keçid prosesidir. O, sənayeləşmə və ya kapitalizmə keçidlə müqayisədə daha geniş siyasi proses kimi səciyyələnir. “Modern” anlayışı Avropada yeni zaman epoxasından başlanmış iqtisadi, siyasi, fəlsəfi, elmi, dini və mədəni təkamülün gedişində yaradılmış həyat şəraitinin məcmusu kimi başa düşülür.

Azərbaycanın müasir fəlsəfi və ictimai-siyasi fikir tarixinin görkəmli tədqiqatçısı, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri akademik Ramiz Mehdiyev “Modernləşmə xətti yenə də gündəlikdədir” əsərində milli modernləşdirmə dedikdə, üç məsələnin həlli vacibliyini diqqətə çəkir: vətəndaş həmrəyliyinin təmin edilməsi, demokratik təsisatların və ənənələrin təkmilləşdirilməsi, müvafiq sosial sistemlərin formalaşdırılması; səmərəli və möhkəm iqtisadi sistemin yaradılması və onun ümumavropa strukturuna daxil edilməsi, milli iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətinin gücləndirilməsi; nəhayət, azərbaycançılığın və milli “Mən”in mahiyyətinin başa düşülməsinin üstünlük təşkil etdiyi möhkəm sosiomədəni mühitin qurulması.

Akademik Ramiz Mehdiyevin qənaətincə, bu üç məsələ milli inkişaf strategiyasında birinci dərəcəlidir və yaxın gələcəkdə Azərbaycanın intensiv inkişafına, innovasiya mədəniyyəti bazisinin formalaşmasına təkan verməlidir. Müəllifin bu fikri də maraq doğurur ki, modernləşmə dedikdə, kosmetik deyil, keyfiyyətcə təkmilləşdirməni, iqtisadiyyatının xarakterinin mahiyyətcə dəyişdirilməsini başa düşmək lazımdır. Bu, ilk növbədə, iqtisadiyyatı bazar prinsiplərinə keçirməkdən, sərt bürokratik nəzarətdən xilas etməkdən, sərmayə mühitini yaxşılaşdırmaqdan, büdcə siyasətini sağlamlaşdırmaqdan ibarətdir. Eyni zamanda, cəmiyyətin varlı və yoxsul təbəqələri arasında aralıq mövqe tutan orta sinfin yaradılması üçün dövlətin məqsədyönlü səyləri olmadan modernləşmə mümkün deyildir. Müasir cəmiyyətdə bu sinif təkcə öz klassik qrupları - orta və kiçik sahibkarlar, ticarətçilər, sənətkarlar və başqaları deyil, həm də iri müəssisələrin menecerləri, elmi-texniki və humanitar ziyalılarla təmsil edilmişdir.

Modernləşmənin son illərdə Azərbaycanda müasir milli ideya səviyyəsinə yüksəlmiş məqsədə çevrilməsi təsadüfi deyildir: bu istiqamətdə islahatların aparılmasını, ilk növbədə, respublikanın uzun illər ərzində formalaşmaqda olan milli inkişaf modeli diktə edir. Konseptual əsasları Ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən müəyyənləşdirilmiş bu modelin əsasını, ilk növbədə, sosialyönümlülük təşkil edir. Başqa sözlə, sərbəst bazar iqtisadiyyatı yolu ilə inkişaf edən Azərbaycan üçün insan amilinin tərəqqi və yüksəlişinə xidmət edən islahatlar da prioritet məsələdir. Həyata keçirilən iqtisadi, siyasi, hüquqi islahatlar da özlüyündə “insan inkişafı indeksi”nin yüksəlməsinə xidmət edir. Modernləşmə prosesini sürətləndirən bu islahatların son məqsədi həm də Azərbaycan insanı üçün layiqli həyat tərzinin təmin edilməsidir. Bu mənada, respublikamızda həyata keçirilən modernləşmə strategiyasının əsas hədəfinin “hər kəs üçün yüksək sosial rifah” olduğunu da əminliklə söyləmək mümkündür.

Ümumiyyətlə, təcrübə göstərir ki, sosial rifaha xidmət edən çoxşaxəli siyasət yürüdən, mövcud potensialı bu yöndə səmərəli şəkildə səfərbər edən dövlətlər milli tərəqqiyə nail olur və dünya arenasında özünə layiq yer qazanırlar. Ötən 9 ildə Azərbaycana inamla rəhbərlik edən Prezident İlham Əliyev də məhz bazar iqtisadiyyatı şəraitində “sosial dövlət” konsepsiyasından çıxış edərək insan və vətəndaş mənafeyinə xidmət edən çoxşaxəli islahatlar həyata keçirir. Bu müddətdə həyata keçirilən siyasət, ölkənin demokratik inkişafı, sosial-iqtisadi, mədəni tərəqqisi yolunda atılan bütün addımlar məhz vətəndaşların rifahına, firavanlığına hesablanmışdır. Hələ 2009-cu ilin 18 martında Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına ümumxalq referendumu yolu ilə edilmiş əlavə və dəyişikliklər də bunun bariz təcəssümüdür. Məsələn, Konstitusiyanın 12-ci maddəsinə edilmiş əlavə Azərbaycanda hər bir vətəndaşın normal yaşayış səviyyəsinin, sosial rifah halının yüksəldilməsi, firavan yaşayışının təmini yönündə həyata keçirilən tədbirlərin mahiyyətindən irəli gəlmişdir. Həmin maddəyə təklif olunan dəyişikliyə görə insan və vətəndaş hüquq və azadlıqları ilə yanaşı, “Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarının layiqli həyat səviyyəsinin təmin edilməsi” dövlətin ali məqsədləri sırasına daxil edilir. Konstitusiyaya belə bir əlavənin edilməsi respublikamızın maliyyə imkanlarının əhəmiyyətli dərəcədə artması, hökumətin iqtisadi siyasət strategiyasında sosialyönümlü məsələlərin prioritetə çevrilməsi ilə şərtlənmişdir. Bununla Azərbaycan hər kəsin layiqli həyat səviyyəsinin təmin olunmasını ciddi öhdəlik kimi üzərinə götürmüşdür.

Konstitusiyanın 15-ci maddəsinin II hissəsinə təklif edilən “sosialyönümlü” (Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına əlavə və dəyişikliklərlə bağlı Referendum Aktının layihəsi. Bakı, 2009) sözləri də bu baxımdan xüsusi vurğulanmalıdır. Bu dəyişikliyə görə, “Azərbaycan dövləti bazar münasibətləri əsasında “sosialyönümlü” iqtisadiyyatın inkişafına şərait yaradır, azad sahibkarlığa təminat verir, iqtisadi münasibətlərdə inhisarçılığa və haqsız rəqabətə yol vermir”. Azərbaycan dövlətinin uğurla həyata keçirdiyi sosialyönümlü iqtisadi siyasətə konstitusiya təminatı yaradan bu əlavə, eyni zamanda, Azərbaycanın qoşulduğu BMT-nin 1966-cı il tarixli “İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında Pakt”ına, habelə Avropa Şurasının 1961-ci il tarixli Avropa Sosial Xartiyasına tamamilə uyğundur. Azərbaycan dövləti sosialyönümlü siyasətinə konstitusion status verməklə, hər bir vətəndaşın yüksək sosial rifah səviyyəsinin təmini istiqamətində davamlı fəaliyyət göstərəcəyi ilə bağlı üzərinə ciddi hüquqi öhdəlik götürmüşdür.

182 ölkənin yer aldığı həmin hesabatda Azərbaycan Rusiya və Qazaxıstandan sonra 67-ci, Gürcüstan 74-cü, Ermənistan 76-cı, Türkiyə isə 83-cü yerdə qərarlaşmışdır. Müqayisə üçün bildirək ki, 2005-ci ildə hesabatda 101-ci yerdə olan Azərbaycan 2010-cu ildə 67-ci yerə yüksəlmişdir. Nəticədə Azərbaycan “orta insan inkişafı” qrupu ölkələrini tərk edərək, “yüksək insan inkişafı” ölkələri kateqoriyasına daxil olmuşdur.

Ümumiyyətlə, respublikanı son illərdə davamlı tərəqqi və yüksəliş yoluna çıxaran Prezident İlham Əliyevin bu və digər uğurlarının səbəbi təkcə Onun öz fəaliyyətini Ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş möhkəm zəmin üzərində qurması ilə məhdudlaşmır. Burada ikinci mühüm amil cənab İlham Əliyevin müasir düşüncəli siyasi lider kimi yeni iqtisadi münasibətlər sisteminə dərindən bələd olması, modernləşməyə xidmət edən islahatları uğurla həyata keçirməsidir. Əgər yeni ictimai-iqtisadi formasiyaya keçidin birinci mərhələsi kommunist ideologiyasından imtinanı və bazar iqtisadiyyatına keçidi nəzərdə tuturdusa, hazırki mərhələdə Qərb standartlarına uyğun islahatların davam etdirilməsi, modernləşmə prosesinin başa çatdırılması qarşıda ciddi vəzifələr kimi dayanır. Başqa sözlə, dövlət başçısı İlham Əliyev keyfiyyətcə yeni mərhələdə Azərbaycanın müasir dövlətə çevrilməsini, tam müstəqil siyasət yürütməsini, ən əsası inkişaf etmiş ölkələr səviyyəsinə yüksəlməsini milli ideyanın başlıca hədəfi kimi müəyyənləşdirmişdir.

Ölkə Prezidenti keyfiyyətcə yeni mərhələdə əsas məqsədin Azərbaycanı inkişaf etmiş dövlətlər səviyyəsinə çatdırılması olduğunu Nazirlər Kabinetinin 2011-ci ilin 9 ayının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr olunmuş iclasında bir daha bəyan etmişdir: “Beləliklə növbəti illərdə, təqribən 10-15 ildən sonra biz elə etməliyik ki, qeyri-neft iqtisadiyyatımız, əlbəttə ki, qoyulan hədəflərə uyğun olsun. Hədəfimiz də ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda adambaşına düşən ümumi daxili məhsul inkişaf etmiş ölkələrin səviyyəsində olmalıdır. Bu məsələ ilə bağlı ölkə daxilində görülən işlər öz nəticəsini verməkdədir. Hazırda Azərbaycanda adambaşına düşən ümumi daxili məhsul təxminən 6 min dollar səviyyəsindədir. Əvvəlki dövrlə müqayisədə bu, çox böyük irəliləyişdir. MDB məkanında da bu, ən yüksək göstəricilərdən biridir. Ancaq biz çalışmalıyıq ki, növbəti illərdə bu rəqəmi ən azı iki dəfə artıraq. Baxmayaraq ki, son 8 il ərzində Azərbaycanda ümumi daxili məhsul üç dəfə artmışdır. Yəni, bu, dünya praktikasında bəlkə də görünməmiş bir hadisədir - 300 faiz artmışdır. Biz qarşıya hədəf qoyuruq - növbəti 10 il ərzində ümumi daxili məhsul ən azı iki dəfə artmalıdır”.

İstənilən ideya cəmiyyət üçün o vaxt cəlbedici görünür ki, onun praktik tətbiq imkanları olsun. İrəli sürülən məqsədlər, ideyalar nə qədər cəlbedici görünsə belə, bütün bunların real icra mexanizminə əsaslanmaması bəzən onların kağız üzərində qalması, müxtəlif təqdimatlar, müzakirələr səviyyəsindən kənara çıxmaması ilə nəticələnir. Azərbaycanı müasir və inkişaf etmiş qüdrətli dövlətə çevirmək məqsədi deklorativ bəyanatlardan uzaq olub real fəaliyyət mexanizmlərinə əsaslanır. “Əsl siyasət konkret, real iş görməkdir” - deyən və cəmiyyət qarşısında verdiyi hər bir vədi əməli fəaliyyəti ilə doğruldan Prezident İlham Əliyevin “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması barədə” 29 noyabr 2011-ci il tarixli Sərəncamı bunun bariz nümunəsidir. Sosial-iqtisadi inkişafın keyfiyyətcə yeni mərhələsində belə bir Sərəncamın imzalanması deməyə əsas verir ki, dövlət başçısı Azərbaycanın gələcək inkişaf perspektivlərinin indidən dərin elmi əsaslarla müəyyənləşdirilməsini vacib sayır. Sərəncamda vurğulandığı kimi, “Ölkənin inkişafının hazırki mərhələsində əsas hədəf çoxşaxəli, səmərəli və innovasiya yönümlü iqtisadiyyatın formalaşdırılması, sosial sahədə önləyici inkişaf trendinin təmin olunması və əhalinin rifahının layiqli, qabaqcıl beynəlxalq standartlara uyğun səviyyəyə çatdırılması, habelə elmin, mədəniyyətin inkişafında, ictimai həyatın bütün istiqamətlərində yeni nailiyyətlərin əldə olunmasıdır”.

Dünya İqtisadi Forumunun hazırladığı “Qlobal rəqabətlilik 2010-2011 hesabatında” Azərbaycan 57-ci yeri tutmuşdur. Bu nəticəyə görə respublikamız MDB məkanında liderliyini qorumuşdur. Bundan başqa, Dünya Bankı və Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasının “Doing Biziness 2011: Sahibkarlıq üçün şəraitin yaxşılaşdırılması” birgə hesabatının nəticələrinə əsasən, sahibkarlıq fəaliyyəti üçün əlverişli şərait reytinqində 183 ölkə arasında 54-cü yeri tutmuşdur. “Moods İnvestors Servises” beynəlxalq reytinq agentliyi isə respublikamızın istiqrazlarına təyin etdiyi “Ba1” reytinqini təsdiq edərək xarici valyuta üzrə “Baa2” və yerli valyuta üzrə “A3” reytinqlərin proqnozunu sabitdən pozitivə qaldırılması barədə qərar qəbul etmişdir.

Son illər daxili investisiyaların həcminin əhəmiyyətli dərəcədə artımı da mühüm nəticələrdən biridir. Modernləşmə məqsədilə - dövlət əsaslı kapital qoyuluşu hesabına - həyata keçirilən layihələrin də əsas məqsədi insanların yüksək rifahının, firavan yaşayışının təmin edilməsidir. Regionlarda və paytaxt Bakıda qlobal layihələrin həyata keçirilməsi - yeni yolların, körpülərin, piyada keçidlərinin salınması, kommunal xarakterli problemlərin həlli, abadlıq, quruculuq tədbirlərinin genişləndirilməsi infrastrukturun müasirləşdirilməsi yolu ilə insanların həyat keyfiyyətinin yüksəldilməsinə xidmət edir. Bu tədbirlər nəticəsində həm də insanların düşüncə, yaşam tərzi, həyata baxışı da dəyişir, modernləşmənin mahiyyəti ictimai təfəkkürdə aydın dərk edilir.

Akademik Ramiz Mehdiyev “Gələcəyin strategiyasının müəyyənləşdirərkən: modernləşmə xətti” əsərində haqlı olaraq iqtisadiyyatın inkişaf tempinə adekvat şəkildə cəmiyyətin və dövlətin sosial-institusional strukturunun dəyişdiyini qeyd edir: “Əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin artması, eləcə də, ölkəyə investisiyalar axını nəticəsində iqtisadiyyatın daha çox fəaliyyət qabiliyyətli və səmərəli olması, təsərrüfat həyatının mərhələli modernləşməsinə şərait yaradır: Bu da öz növbəsində Karl Marksın bəhs etdiyi vəziyyətə gətirib çıxarır - ölkədə təsərrüfat modernləşəndə, kapitalizm möhkəmlənəndə və burjuaziya yarananda siyasi sistemin transformasiyası labüddür. Marksın terminologiyası ilə desək, bazisdə baş verən dəyişikliklər həmişə üstqurumda dəyişikliklərə səbəb olur”.

“Modernləşmə xətti yenə də gündəlikdədir” adlı digər əsərində filosof qeyd edir ki, uzun illər boyu dəyişməz siyasi imperativlərə əsaslanan cəmiyyətdə sosial mühitin hər hansı şəkildə dəyişməsi yalnız yeni oriyentirlərin ictimai qavrayışı və nəsillərin dəyişməsi amilləri nəzərə alınmaqla həyata keçirilə bilər. Akademik Ramiz Mehdiyev “Müasir Azərbaycan milli ideyanın təcəssümü kimi” əsərində isə vurğulayır ki, Prezident İlham Əliyev müasir cəmiyyətin, müasir infrastrukturun yaradılmasını və müasir insanın formalaşdırılmasını modernləşmə sahəsində ölkə qarşısında duran əsas vəzifələr kimi müəyyən etmişdir. Akademik Ramiz Mehdiyev modernləşməni müasir dövlətin zəruri funksiyalarından biri kimi səciyyələndirir, eyni zamanda, Azərbaycanın innovasiya modernləşməsində maraqlı olduğunu xüsusi qeyd edir.

Ümumiyyətlə, bu reallıq indi aksiom kimi qəbul olunur ki, modernləşmə prosesi yalnız iqtisadi cəhətdən təmin olunmuş ölkələrdə özünə möhkəm dayaqlar tapa bilər. İqtisadi və siyasi islahatları paralel şəkildə həyata keçirmədən, bir-biri ilə sıx şəkildə əlaqələndirmədən ciddi nəticələrə nail olmağın mümkünsüzlüyünü Prezident İlham Əliyev də dərin məzmunlu nitqlərində dəfələrlə vurğulamışdır.

Sosioloq S.M.Lipset dövlətin inkişaf səviyyəsi ilə onun siyasi quruluşu arasında əlaqələri məxsusi araşdıraraq bu qənaətə gəlmişdir ki, demokratikləşmə bir çox amillərdən asılıdır, lakin sosial-iqtisadi inkişafın səviyyəsi onun “əsas və zəruri şərtidir”. Alimin hesablamalarına görə, iqtisadi inkişafın ən aşağı səviyyədə olduğu ölkələrin 74 faizində avtoritar rejim, 24 faizində “yarımdemokratik” rejim hökm sürür. İqtisadi inkişaf baxımından orta səviyyədən aşağı olan ölkələrin 11 faizində, bu səviyyədən yuxarı olan ölkələrin 39 faizində demokratik rejim mövcuddur.

Bu mənada, iqtisadi problemlərini yalnız son illərdə geridə qoyan Azərbaycandan sivil Qərb dövlətlərində olduğu kimi, yüksək demokratik inkişaf gözləmək qeyri-adekvat yanaşma olar. Azərbaycanın demokratik inkişaf səviyyəsi xeyli dərəcədə kapitalist modernləşməsinin və sənaye cəmiyyətinin genezisinin erkən mərhələlərində Avropa ölkələrinin çoxu üçün səciyyəvi olmuş səviyyəyə oxşayır. Başqa sözlə, demokratiyanın inkişaf səviyyəsi müəyyən edilərkən, adambaşına düşən ümumi daxili məhsulun həcmi də nəzərə alınmalıdır. Məsələn, 1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanda adambaşına düşən məhsulun həcmi cəmi 300-400 dollar arasında idi. Son illərdə isə Azərbaycanda adambaşına ümumi daxili məhsulun həcmi artaraq 6 min dollara çatmışdır. Milli gəlir, adambaşına düşən məhsul istehsalı artdıqca, təhsilə, elmə, səhiyyəyə, informasiya vasitələrinə, informasiya texnologiyalarına ayrılan vəsaitlər çoxalır. Bu da insanların bir-birinə yaxınlaşması, demokratik proseslərin inkişafı üçün daha möhkəm təməl yaradır. Məhz buna görə də, cənab İlham Əliyevin Prezidentliyinin əsas konsepsiyası güclü iqtisadi bazanın yaradılmasından ibarətdir. Məhz güclü iqtisadi baza siyasi və hüquqi islahatları da uğurla davam etdirmək imkanı yaradır. İqtisadi sistemin sabitliyi labüd surətdə demokratikləşməyə, ictimai həyatın bütün sahələrinin modernləşməsinə aparır.

Şübhəsiz, bu gün hansısa ölkədə tam müstəqil məhkəmə hakimiyyəti formalaşdırmadan insan hüquq və azadlıqlarının etibarlı təminatından danışmaq da mümkün deyildir. Azərbaycan dövlətinin iqtisadi imkanlarının daha da genişləndiyi son illərdə məhkəmə orqanlarında zamanın tələbi ilə səsləşən islahatlar geniş vüsət almışdır. Ədalət mühakiməsinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi, obyektiv və şəffaf şəraitdə hakim korpusunun formalaşdırılması, məhkəmə orqanlarının fəaliyyətində şəffaflığın təmini, bəzi neqativ halların aradan qaldırılması istiqamətində qətiyyətli tədbirlər həyata keçirilmişdir. Vətəndaşların hüquq və azadlıqlarını pozan 80-dək hakimin fəaliyyətinə xitam verilmiş, regionlarda yeni inzibati-iqtisadi, ağır cinayətlər və hərbi məhkəmələr yaradılmışdır.

Dövlət başçısının 28 dekabr 2006-cı il tarixli “Azərbaycan Respublikasında insan hüquqlarının müdafiəsi üzrə milli fəaliyyət planının təsdiq edilməsi haqqında” Sərəncamı ölkədə insan hüquq və azadlıqlarının təmini istiqamətində daha qətiyyətli və prinsipial addımların atılmasına imkan yaratmışdır. Prezident İlham Əliyevin 17 iyun 2007-ci il tarixli Fərmanı ilə 18 iyun tarixinin Azərbaycanda “İnsan Hüquqları Günü” kimi qeyd olunması da insan amilinə həssas münasibətin təcəssümüdür.

Dövlət başçısı İlham Əliyev ölkədə insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin səmərəliliyini artırmaq məqsədilə, 2011-ci il dekabrın 27-də imzaladığı Sərəncamla “Azərbaycan Respublikasında İnsan Hüquqları sahəsində Milli Fəaliyyət Proqramı”nı təsdiq etmişdir. Dekabrın 27-də imzalanmış Sərəncamla İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilə proqramın həyata keçirilməsinin əlaqələndirilməsi üzrə işçi qrupunun fəaliyyətinə rəhbərlik etmək tövsiyə olunmuşdur.

Konseptual və miqyaslı xarakter daşıyan Milli Fəaliyyət Proqramı “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması istiqamətində atılan ilk ciddi addımlardan biridir. Bu sənəd insan hüquqlarının müdafiəsinin Azərbaycan üçün strateji əhəmiyyətli məsələ olduğunu bir daha təsdiqləyir. 6 fəsil və 75 bənddən ibarət Milli Fəaliyyət Proqramı normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi; əhalinin müxtəlif qruplarının hüquqlarının müdafiəsi; dövlət orqanlarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi; insan hüquqları sahəsində tədris; elmi-analitik və maarifləndirmə tədbirlərinin həyata keçirilməsi; insan hüquqları sahəsində beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq; Milli Fəaliyyət Proqramının həyata keçirilməsinin əlaqələndirilməsi; monitorinqi və qiymətləndirilməsi kimi vəzifələrin həlli istiqamətində mühüm tədbirləri özündə ehtiva edir.

Milli Fəaliyyət Proqramında dövlətin insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində fəaliyyətinin konsepsiyası müxtəlif istiqamətlər üzrə müəyyən olunmuş, həmçinin, həyata keçiriləcək tədbirlərin icrası, əlaqələndirilməsi, monitorinqi və qiymətləndirilməsi mexanizmi göstərilmişdir. Proqramda respublikada insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi sisteminin daha da inkişaf etdirilməsi, qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi, əhalinin müxtəlif qruplarının hüquqlarının daha səmərəli təmini istiqamətində konkret vəzifələrin icrası nəzərdə tutulmuşdur. Belə ki, sənəddə qanunvericilik aktları qəbul olunarkən insan hüquqları meyarının rəhbər tutulması, Azərbaycan Respublikasının insan hüquqları sahəsində beynəlxalq müqavilələrə qoşulması prosesinin davam etdirilməsi, yeni qanunvericilik aktlarının qəbulu, korrupsiya ilə mübarizənin gücləndirilməsi, şəffaflığın artırılması, əhaliyə göstərilən elektron xidmətlərin inkişaf etdirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Eyni zamanda sənəddə bu tədbirlərin vətəndaş cəmiyyəti institutları və media ilə sıx əməkdaşlıq müstəvisində həyata keçirilməsi vacibliyi önə çəkilir.

Bundan əlavə, Milli Fəaliyyət Proqramına əsasən, gələcəkdə insan hüquqları sahəsində maarifləndirmə, elmi-analitik tədbirlərin davam etdirilməsi, beynəlxalq təşkilatlarla, o cümlədən, BMT-nin insan hüquqları sahəsində ixtisaslaşan qurumları, Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlıq, UNESCO, UNİSEF, Dünya Bankı, habelə, Avropa Şurası, Avropa İttifaqı, Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı və digər regional təşkilatlar ilə birgə əməkdaşlıq proqramlarının həyata keçirilməsi planlaşdırılır.

Ümumilikdə, vətəndaş mənafeyini önə çəkən iqtisadi islahatların dərinləşdirilməsi, liberal dəyərlərin, qanunçuluğun möhkəmləndirilməsi, insan hüquq və azadlıqlarının təminatı sisteminin təkmilləşdirilməsi Azərbaycan vətəndaşının firavan yaşayışını təmin edir. Respublikamız qloballaşan dünyanın tərkib hissəsi kimi uğurla irəliləyir, yüksək iqtisadi inkişaf tempinə adekvat olaraq demokratik dəyərləri mənimsəyir. Ölkəmizin ildən-ilə artan sosial-iqtisadi imkanları deməyə əsas verir ki, Azərbaycan modernləşmə mərhələsini də tezliklə başa vuraraq dünyanın ən inkişaf etmiş dövlətləri ilə eyni sırada dayanmaq imkanı əldə edəcəkdir.

İradə HÜSEYNOVA,

YAP Siyasi Şurasının üzvü

Yeni Azərbaycan.- 2012.- 24 aprel.- S.5.