Azərbaycanda mülki aviasiya sahəsi sürətlə inkişaf edir

Azərbaycan Respublikası Dövlət Mülki Aviasiya Administrasiyasının direktoru Arif Məmmədov www.yap.org.az saytına müsahibə verib:

- Arif müəllim, məlum olduğu kimi son illər Azərbaycanda bütün sahələr sürətlə inkişaf etməkdədir. Bu mənada son zamanlar mülki aviasiya sahəsi üzrə əldə olunan nailiyyətlər haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Bu gün Azərbaycan Respublikası özünün sürətli inkişaf dövrünü yaşayır. Bu inkişafın əsasında ölkə Prezidenti, cənab İlham Əliyevin həyata keçirdiyi uğurlu siyasət dayanır. Təbii ki, bu inkişaf mülki aviasiya sahəsində də özünü göstərir. Bildiyiniz kimi son illər ölkəmizdə bir neçə beynəlxalq hava limanları istifadəyə verilib. Lənkəran və Zaqataladan sonra Qəbələdə də hava limanı fəaliyyətə başlayıb. Bundan başqa, bizim milli aviaşirkətimiz köhnə sovet texnikasından tamamilə imtina edib, bütün parkı yeniləşdirib. Təkcə 2008-ci ildən bu yana mövcud 70 təyyarədən 46-sı yenidir. Belə ki, 12 tip yeni təyyarə və helikopter alınıb və artıq istismar edilir. Qeyd edim ki, bu hava gəmiləri dünyada ən müasir təyyarələrdir.

Bilirsiniz ki, cənab Prezident mülki aviasiya sahəsinin inkişafına böyük diqqət yetirir. Bu diqqətin nəticəsi olaraq hökumət tərəfindən aviasiya sahəsinə kreditlər verilir və bu kreditlərlə yeni təyyarələr alınır. Biz 2014-cü il üçün postsovet məkanında ilk sırada ən müasir “Boeing-787” təyyarələrini alacağıq. Təkcə bu il ərzində həm “AZAL”, həm də özəl aviaşirkət olan “Silk Way” 4 yeni təyyarə alıb. Beşinci təyyarə də artıq bu ay Bakıya gətiriləcək. Onların hamısı geniş gövdəli, yeni, müasir tələblərə cavab verən “Boeing-747” və “Boeing-767” təyyarələridir.

Bu sahədə inkişaf davam edir. Hazırda Naftalan şəhəri ərazisində hava limanının qurulmasının səmərəliliyi məsələsi müzakirə olunur. Ola bilsin ki, gələcəkdə bu ərazidə də hava limanı tikilsin.

- Mülki aviasiya ilə bağlı gələcəkdə yeni infrastrukturların yaradılması nəzərdə tutulurmu?

- Hazırda ölkəmizdə 6 hava limanı fəaliyyət göstərir. Bu hava limanları beynəlxalq standartlara uyğundur və onlara beynəlxalq status verilib. Nazirlər Kabineti öz qərarları ilə onların beynəlxalq uçuşlara açıqlığını təsdiq edib. Yenilərinə gəlincə, qeyd etdiyim kimi hələ ki, Naftalanda hava limanının tikilməsi məsələsinə baxılır. Ola bilsin ki, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həll edilməsindən sonra Xankəndi hava limanının məsələsinə baxılsın.

- Bəs bu sahədə Dövlət Mülki Aviasiya Administrasiyasının beynəlxalq əməkdaşlığı hansı səviyyədədir?

- Biz 1992-ci ildən beynəlxalq fəaliyyətə başlamışıq. Əvvəllər özümüz bir çox dövlətlərlə əlaqələrə maraqlı olub onlarla ikitərəfli sazişlərə təşəbbüs göstərmişik. İndi isə əməkdaşlıq üçün Azərbaycana xaricdən çoxlu təkliflər gəlir. Bu da təbii ki, ölkəmizin iqtisadi inkişafı, dünyada tutduğu mövqeyi ilə bağlıdır. Fakt olaraq nəzərinizə çatdırım ki, bizə əməkdaşlıq üçün Cənubi Afrika Respublikasından, Uqandadan, Cənubi Amerika ölkələrindən təkliflər gəlir. Ölkəmiz həmin dövlətlərlə bu sahədə sazişlər imzalaya bilər. Bütün bunların hamısı nailiyyətlərdir. Əməkdaşlıq münasibətləri baxımından son zamanlar biz hansı dövlətlərlə işləmişik? Biz Hindistanla hava əlaqələrinə dair sazişi imzalamışıq, İordaniya ilə isə dekabrda sazişin imzalanmasına hazırlıq gedir. Yəni mülki aviasiya administrasiyaları arasında bu sazişlər artıq işləyir. Amma tam dövlət səviyyəsində bütün sahələr üzrə tətbiqi üçün sazişlər mütləq hökumət adından imzalanmalı və sonra parlamentdə təsdiq edilməlidir. Hazırda bu istiqamətdə də işlər gedir.

Əsas perspektivlərdən biri isə ABŞ-a birbaşa uçuşların təşkil edilməsidir. Bu sahədə ABŞ-ın özünün standartları var, Amerikanın aviasiya üzrə federal administrasiyasının tələblərinə uyğun olaraq hər hansı dövlət Birləşmiş Ştatlara müntəzəm uçuşlar təşkil etmək istəyirsə, öncə həmin dövlətdə aviasiya sahəsinə nəzarətin keyfiyyətini yoxlayırlar. Bu mənada ABŞ tərəfi ölkəmizdə bu məsələ ilə bağlı vəziyyəti öyrənməlidir. Vəziyyəti yoxladıqdan sonra ABŞ tərəfi bizə “A” kateqoriyası üzrə qiymət verməlidir. Əgər “A” kateqoriyasını alırıqsa, onda bizim aviaşirkətlər müntəzəm uçuşlara buraxılacaq. “AZAL” gələn ilin yayından belə uçuşlara başlamaq istədiyinə görə, biz artıq bu ilin axırında əvvəl texniki audit, 2013-cü ilin əvvəllərində isə Amerika Federal Agentliyi (FAA) tərəfindən auditi keçməyə hazırlaşırıq.

- Ümumiyyətlə, Azərbaycanın bu sahədə fəaliyyəti beynəlxalq müstəvidə necə dəyərləndirilir?

- Azərbaycanın bu sahədə fəaliyyətini genişləndirməsi və təkmilləşdirməsi beynəlxalq müstəvidə çox müsbət qarşılanır. Bir faktı diqqətinizə çatdırım: Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı (ICAO) 2012-ci ilin 11-18 aprel tarixlərində Bakı şəhərində Azərbaycan Respublikasında aviasiya təhlükəsizliyinin təmin olunması üzrə audit keçirib və son yoxlamanın nəticələrinə dair hesabatı Dövlət Mülki Aviasiya Administrasiyasına təqdim edib.

Hesabata əlavə olunan cədvələ əsasən, aviasiya təhlükəsizliyinə nəzarət sisteminin qiymətləndirilməsinin kritik elementləri üzrə ICAO-nun standart və tövsiyələrinin effektiv yerinə yetirilməsi ilə bağlı nöqsanların ümumi göstəricisi Azərbaycan Respublikasında təxminən 16 faiz təşkil edir. ICAO tərəfindən yoxlamaların aparıldığı 142 dövlətin orta göstəricisi (32 faiz) ilə müqayisədə qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan Respublikasında aviasiya təhlükəsizliyinin vəziyyəti beynəlxalq standartlara cavab verir. Yəni ölkəmiz bu baxımdan iki dəfə yaxşı göstərici nümayiş etdirib.

- Mülki aviasiya sahəsi üzrə hüquqi bazanın səviyyəsini necə qiymətləndirmək olar?

- Azərbaycan bu istiqamətdə lazımi sənədləri demək olar ki, qəbul edib. Hələ 2005-ci ildə qəbul olunmuş “Aviasiya haqqında” Qanunun tətbiq edilməsi ilə bağlı 20-dən artıq sənədin hazırlanması planlaşdırılırdı. Bu sənədlər aviasiya sahəsini tənzimləyən müvafiq qaydalardır. Həmin sənədlərin hamısı Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiq olunub. Əsas sənədlərimizdən biri də Avivsiya Təhlükəsizliyi üzrə Dövlət Proqramıdır. Bildiyiniz kimi, bu ilin aprel ayında ölkə Prezidentinin Fərmanı ilə bu Dövlət Proqramını təsdiqlədi. Proqramın təsdiq olunması ilə Azərbaycanda Aviaisiya Təhlükəsizliyi üzrə hüquqi baza Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatının standartlarına tam uyğunlaşdırıldı.

Hazırda yeni sənədlər üzərində işləyirik. Biz Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi ilə birlikdə Azərbaycanın hava məkanından istifadə qaydaları ilə bağlı sənədi razılaşdırmışıq. Ola bilsin ki, bu Qaydalar yaxın vaxtlarda Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə təsdiq edilsin. Onu da qeyd etmək istəyirəm ki, bəzi beynəlxalq standartların, konvensiyaların, Protokolların ölkəmizdə tətbiqi ilə bağlı müəyyən problemlər də yaranır və biz bu problemlər üzərində işləyirik.

Eyni zamanda vurğulamaq istəyirəm ki, ölkəmiz bu sahə üzrə bir çox beynəlxalq konvensiyalara da qoşulub. 1999-cu ilə qədər biz cəmi iki konvensiyaya qoşulmuşduqsa, hazırda Azərbaycan aviasiya sahəsi üzrə Çikaqo Konvensiyası da daxil olmaqla 22 konvensiya və protokola qoşulub. Artıq daha iki konvensiyaya qoşulmaq barədə iş aparırıq. Bunlar Monreal və Keyptaun konvensiyalarıdır. Bu sənədlər bir çox sahələrin maraqlarını əhatə etdiyi üçün ölkəmizin maraqları baxımından hələ öyrənilir.

- Arif müəllim, digər bir məsələ Xankəndi hava limanı ilə bağlıdır. Bildiyimiz kimi Ermənistan tərəfi qanunsuz olaraq Xankəndi hava limanını istifadəyə verməyə çalışır. Bunun qarşısını almaq üçün hansı tədbirlər həyata keçirilir?

- Həqiqətən də, Ermənistan bu addımı atmağa çalışır və bu prosesdə beynəlxalq hüquq normalarını pozmağa cəhd göstərir. Bu yaxınlarda ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri də verdiyi bəyanatda Xankəndi hava limanı ilə bağlı fikirlərini bildiriblər. Azərbaycanın dövlət rəsmiləri, siyasətçilər də bu bəyanata münasibət bildiriblər. Ümumi mövqe belədir ki, həmsədrlər bu məsələni həll etmək imkanında deyillər. Həmsədrlərin bu problemlə bağlı fikirləri çox ziddiyyətlidir və bəzi məqamlarda məntiqsizdir. Onlar deyirlər ki, Xankəndi hava limanının fəaliyyəti siyasiləşdirilməməlidir. Bu yanaşma düzgün deyil. Ümumilikdə, bu hava limanının fəaliyyəti mümkün deyil. Yəni aeroport öz-özünə fəaliyyət göstərə bilməz. Əgər təyyarə havaya qalxırsa, başqa aeroporta enməlidir və bunun üçün hava məkanından istifadə etməlidir. Hava məkanı da Azərbaycanındır.

Biz bu hava məkanından mülki hava gəmiləri üçün istifadəni qadağan etmişik. Nə üçün? Çünki biz ona nəzarət edə bilmirik və heç kim uçuşların təhlükəsizliyə zəmanət verə bilməz. Ona görə də, biz beynəlxalq aeronaviqasiya qaydalarına uyğun olaraq hava məkanını bağlı elan etmişik. Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı (ICAO) bu qərarımızı qəbul edib. Əgər ermənilər Azərbaycanın hava məkanına qanunsuz daxil olarsa, deməli beynəlxalq qaydaları pozmuş olacaq. Azərbaycan bəyan edib ki, öz ərazisində hazırda 6 beynəlxalq hava limanı fəaliyyət göstərir və bundan başqa yerdən havaya təyyarə qalxırsa bu hava məkanımızın pozulması halıdır. Xankəndi hava limanı üçün naviqasiya avadanlığını Fransanın “THALES” şirkətinin filialı verib. Bununla bağlı biz cari ilin may ayında şirkətin vitse-prezidenti ilə görüşmüşük. Onlar bizdən üzr istəyərək Ermənistan tərəfindən aldandıqlarını bildiriblər. Amma biz bununla razılaşmayaraq ICAO-nun prezidentinə məktubla müraciət göndərmişik. Məktubda vurğulamışıq ki, əgər Fransanın həmin şirkəti avadanlığı kimə göndərdiyini bilmirsə, bu avadanlıq terrorçuların da əlinə keçə və təhlükəsizliyə qarşı istifadə edilə bilər. Müraciət vasitəsilə təşkilatdan beynəlxalq hüquq normalarının yerinə yetirilməsi üçün müvafiq addımların atılmasını da xahiş etmişik. Yeri gəlmişkən, həmsədrlərin bəyanatının ikinci hissəsində də məsələnin beynəlxalq hüquq normalarına uyğun həll olunmasının zəruriliyini vurğulanıb.

İyulun 23-də ICAO-nun prezidentindən cavab məktubu almışıq. Təşkilatın rəhbəri məktubunda bizim mövqeyi təsdiqləyir. Mən yazmışdım ki, heç bir dövlət tərəfindən Azərbaycanın qaydalarının pozulmayacağına ümid edirəm. Təşkilat rəhbəri də mənim fikrimi bölüşdüyünü yazıb. Məktubda qeyd edilir ki, hava məkanı pozulursa, Azərbaycan həmin hava gəmisini hər hansı başqa hava limanında enməyə məcbur edə bilər. Amma məktubda o da qeyd olunur ki, məcburi eniş etdikdə, dinc insanlara və mülki hava gəmisinə ziyan toxunmamasına çalışmaq lazımdır. Təbii ki, təyyarədəkilərin dinc insanlar olmasını müəyyən etmək üçün də məcburi enişini təmin etmək lazımdır. Hansı tədbir görülməsi isə dövlətin öz hüququdur. Məktubda ICAO-nun rəhbəri bildirib ki, Xocalı hava limanı məsələsi ilə bağlı Fransa şirkətinin nümayəndələri ilə əlaqə saxlayacaq və Azərbaycanın narahatlığını Ermənistan tərəfinə çatdıracaq.

Amma Ermənistanın münaqişənin həlli ilə əlaqədar qeyri-konstruktiv mövqe tutması hamıya məlumdur. Bu dövlət BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrini yerinə yetirmir. Amma buna baxmayraq, biz boş dayanmayacağıq və beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində addımlar atacağıq.

Yeni Azərbaycan.- 2012.- 8 avqust.- S.4.