Milli Qurtuluş Günü xalqımızın həyatında mühüm əhəmiyyət kəsb edən bayramlardan biridir

Yeni Azərbaycan Partiyasının İdarə Heyətinin üzvü, professor Zahid Qaralov www.yap.org.az saytına müsahibə verib:

- Zahid müəllim, bu günlər xalqımız 15 İyun-Milli Qurtuluş Gününü böyük təntənə ilə qeyd edir. Bu tarix haqqında hər zaman müzakirələr gedir, araşdırmalar aparılır. Bu mənada, Siz, 1993-cü ilin iyun ayını və ona qədərki dövrü necə xarakterizə edərdiniz?

- Azərbaycan xalqı, ümumilikdə, bir sıra milli və dövlət bayramlarını qeyd edir. Amma hesab edirəm ki, 15 İyun-Milli Qurtuluş Günü xalqımızın həyatında mühüm əhəmiyyət kəsb edən bayramlardan biridir. Bu bayram mahiyyətinə, məzmununa və xalqın ona münasibətinə görə böyük özəlliyə malikdir. Digər tərəfdən, bu bayramın yaşı azdır, 1997-ci ildən qeyd olunur. Niyə bu bayram Milli Qurtuluş Günü adlanır? 1987-1993-cü illərdə baş verən hadisələr haqqında xalqımız və cəmiyyətimiz bilir. 1987-ci ildə Qorbaçov tərəfindən Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin ədalətsiz olaraq ölkə rəhbərliyindən uzaqlaşdırılması ilə Azərbaycana qarşı hərtərəfli hücumlar başlanıldı. O vaxtdan 1993-cü ilə qədər böyük itkilər verə-verə gəldik. İlk olaraq, Azərbaycana qarşı böyük siyasi kampaniya başlanıldı. Yalan məcmularla cinayət işləri başlanıldı, insanları təqib edirdilər və bütün bunlar Heydər Əliyevin əleyhinə aparılan kampaniyalar idi. Bunun əsas təşkilatçısı da Mixail Qorbaçov idi. Bu ərəfələrdə isə Sovet İttifaqının özündə də çökmə baş verirdi. Baltikyanı ölkələrdə ciddi proses başlamışdı, bizdə də mitinqlər gedirdi. Ayrı-ayrı respublikalarda olduğu kimi Azərbaycanda da bu proses baş verirdi. Bütün bu proseslər ona gətirib çıxardı ki, Qorbaçovun başçılığı ilə SSRİ-nin ermənipərəst rəhbərliyi respublikamızda 20 Yanvar qırğınını törətdilər. Həmin dövrdə çox insan qorxurdu, həyatını itirməkdən çəkinirdi, amma Ulu öndər Heydər Əliyev ailəsi ilə birlikdə Moskvadakı Azərbaycan nümayəndəliyinə gələrək ölkəmizdə baş verən bu qırğını dünyaya bəyan etdi. Həmin vaxtlar M.Qorbaçov üçün işləyən insanlar Bakıda da insanları üz-üzə qoyur, xalq arasına iğtişaşlar salırdı, bölücülük aparırdılar. Amma bütün bunlar SSRİ-nin dağılmasının qarşısını ala bilmədi.

SSRİ-nin dağılmasından sonra Azərbaycan da öz müstəqilliyini elan etdi. 1991-ci ilin oktyabrında müstəqillik haqqında Konstitusiya Aktı qəbul olundu. Daha sonra hay-küylə “biz dövlət qururuq”, “biz qələbə çaldıq”, “biz Azərbaycanı Rusiya istismarından azad etdik və ölkəni də biz idarə etməliyik” deyən bir qrup silah gücünə siyasi hakimiyyəti zəbt etdilər. Daha sonra 1992-ci ildə prezident seçkiləri keçirildi və bu seçkinin necə keçdiyi hər kəsə bəllidir. Elan etdilər ki, kim zavodların-fabriklərin dağıdılmasında iştirak etməyibsə, mitinqlərdə çıxış etməyibsə, Qarabağda gedib döyüşüb gəlməyibsə bizdən deyillər. Yəni burada insanların biliyinə, peşəkarlığına, elminə, intellektinə üstünlük verilmirdi. Hamı AXC hakimiyyətinin kadr siyasətinin bərbad vəziyyətdə olduğunun şahidi idi. Mən o zaman onların rəhbərliyinə dedim ki, 1918-ci ildə hakimyyətə gələn insanlar mərdlik göstərdilər, bununla belə cəmi 2 il yaşadılar, bu gedişlə isə siz heç bir il də yaşaya bilməyəcəksiniz. Mərhum Elçibəy dövlət başçısı olan zaman müşavirələrin birində dedi ki, “sovetlərin atasına rəhmət, 70 ildə onların etmədiklərini, almadıqları rüşvəti 7 ayda bizim məmurlar alıblar, bir az insaflı olun”. Əslində, bu, o demək idi ki, artıq dövlət idarə olunmur. Bunu bilən ermənilər də Azərbaycana rusların köməyi ilə daha böyük təcavüz etməyə başladılar.

- Azərbaycan ziyalılarının bu hadisələrlə bağlı mövqeyi necə idi? Onların mövqeyi ictimai rəyə nə dərəcədə təsir göstərirdi?

- Həmin dövrdə ölkəmizdə görünməmiş dərəcədə özbaşınalıq yaranmışdı. Ağır bir vəziyyət idi. Ona görə də, nüfuzlu ziyalılar, Ziya Bünyadov kimi od-alov içindən çıxmış insanlar görürdülər ki, bu dövlət qurulmamış necə dağılır. Həqiqətən, 1992-1993-cü illərdə dərəbəylik idi, hərənin cibində bir qumbara, əlində bir avtomat vardı. Küçəyə çıxmaq mümkün deyildi. Ən yüksək maaş alan institut direktoru idi-o vaxtkı pulla 5 min manat əmək haqqı alırdı. Amma elə bir vəziyyət yaratmışdılar ki, 5 min manata bir kolbasa düşürdü. Hakimiyyət insanlara kəpək yedizdirdi. Oğurluq, dələduzluq, açıq-açığına baş alıb gedirdi. Orduda özbaşınalıq vardı, kim-kimi istəyirdi güllələyirdi. Bu hadisələr göz önündə baş verirdi və hər kəsə bəlli idi ki, bu yolla dövlət qurmaq olmaz. Heç 1917-ci ildə kommunistlər belə bu yolla getmirdi.

Belə bir vəziyyətdə bir qrup ziyalı mənim rəhbərlik etdiyim Elmi-Tədqiqat Pedoqoji Elmlər İnstitutuna yığışıb vəziyyətdən çıxış yolunu müzakirə edirdi. Həmin insanlara isə o vaxtkı hakimiyyət təzyiq etmək üçün dəstələr göndərirdilər. Hakimiyyətdəkilər bilirdilər ki, mən institutun direktoruyam, söhbətlərimiz olurdu, mən də onlara deyirdim ki, siz bu qayda ilə dövləti idarə etmək qabiliyyətində deyilsiniz. Onlar isə deyirdilər ki, bizə Elmlər Akademiyası, elm adamları lazım deyil. Belə bir şəraitdə mübarizəmizi davam etdirirdik. Ziyalılar yaş senzinin götürülməsini tələb edirdi. Mövqeyimiz belə idi ki, Azərbaycanı üzləşdiyi ağır problemlərdən yalnız Heydər Əliyev kimi şəxsiyyət xilas edə bilər. Baş verən hadisələrdən belə qənaətə gəlirdik ki, Heydər Əliyev rəhbər gəlməsə, Azərbaycan dağılacaq. Ulu öndərin hakimiyyətə gəlməsi üçün də güclü, ölkəyə siyasi mədəniyyət gətirə bilən bir siyasi partiya yaratmaq lazım idi. Ona görə də, 91 nəfər ziyalı Heydər Əliyevə müraciət etdi. Ulu öndərimiz “91”-ləri partiyamızın “Qızıl Fondu” adlandırırdı. Biz bütün təqiblərə, çətinliklərə baxmayaraq Yeni Azərbaycan Partiyasını yaratdıq. Partiyamız şərəfli yol keçdi və cəmisi bir neçə ay sonra hakimiyyətə gəldi.

- O zamankı hakimiyyət Ümummilli lider Heydər Əliyevə və tərəfdarlarına qarşı təzyiqlər göstərirdi. Bütün bunlara baxmayaraq, qarşıya qoyulan məqsədə doğru mübarizənin daha da güclənməsini və həmin təzyiqlərin gücsüzlüyünü hansı amillərlə izah edərdiniz?

- Onu da qeyd edim ki, biz həmin vaxt açıq çıxışlara başladıq. Hakimiyyət isə bundan ciddi narahatçılıq keçirirdi. Ona görə də, 1992-ci ilin oktyabrın 24-də Naxçıvanda dövlət çevrilişinə cəhd edildi. Burada hakimiyyətin məqsədləri vardı. Belə ki, Naxçıvanın muxtariyyətinin ləğv olunması təklifləri səslənirdi. Məqsəd Heydər Əliyevi Naxçıvanın rəhbərliyindən uzaqlaşdırmaq idi. Digər məqsəd isə Ulu öndərimizi fiziki cəhətdən aradan götürmək idi. Belə bir şəraitdə xeyli ziyalının iştirakı ilə Elmlər Akademiyasında yığıncaq keçirildi. Yığıncağı akademik Ziya Bünyadov aparırdı. Yığıncaqda Naxçıvan MR-in Ali Məclisinin Sədri Heydər Əliyevi Müdafiə Komitəsinin yaradılması məsələsi müzakirə olundu. Beləliklə, 27 nəfərdən ibarət komitə yaradıldı və komitənin sədri mən seçildim. Həmin vaxt komitənin bəyanat hazırlandı və bütün səfirliklərə göndərildi ki, vəziyyət necədir. Ondan sonra qəzetlərdə bu istiqamətdə çıxışlar oldu. Mən də silsilə məqalələrlə çıxış etdim. “Heydər dağına kölgə salmaq olmaz” məqaləsi “İki sahil” və “Səs” qəzetlərində dərc olundu. Yüzlərlə, minlərlə ziyalı bu hərəkata qoşuldu. Artıq xalq ayağa qalxmışdı. Çünki vəziyyət kritik həddə çatmışdı. Hakimiyyət öz səriştəsiz siyasəti ilə dövləti uçuruma aparırdı. Nəhayət, onların siyasəti Azərbaycanı vətəndaş müharibəsinə sürükləyirdi və bu siyasətin ölkəni dağıdacağını hakimiyyətdəkilər anladılar. Ona görə də, hakimiyyətin özü Heydər Əliyevə minnətçi düşdü. Amma Ulu öndər çətin vəziyyətdə olan Naxçıvanı tərk etmək istəmirdi. Xalqın təkidli tələbi ilə 1993-cü ilin iyun ayının 9-da Heydər Əliyev Bakıya gəldi. Ulu öndər Bakıya gələn kimi Gəncəyə gedərək vəziyyəti yerində öyrəndi. 1993-cü ilin iyunun 15-də isə Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycan parlamentinin sədri seçildi. Bununla da, Azərbaycan tarixində yeni mərhələ başlandı. Ulu öndərin ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışı ilə xalqımız rahat nəfəs aldı.

- Zahid müəllim, həmin dövrdə baş verən proseslərin fəal iştirakçısı kimi hadisələrin inkişafını necə xarakterizə edərdiniz?

- Bilirsiniz ki, müəyyən qüvvələr Azərbaycanı parçalamaq istəyirdilər. Ulu öndər Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıtmaqla ilk növbədə Azərbaycanı parçalanmadan qurtardı. İkincisi, xalqı təhlükələrdən, qorxu hissindən, silahlılardan, talançılıqdan xilas etdi. Eyni zamanda, Ulu öndərimiz ölkəni beynəlxalq aləmdən təcrid olunmasından, etnik separatizmdən, ideyaca parçalanmadan qurtardı. Nəhayət, xalqı mənəvi ruh düşkünlüyündən xilas etdi. Heydər Əliyev bəyan etdi ki, “mən fəxr edirəm ki, Azərbaycanlıyam”.

Bu gün Azərbaycan vahiddir və bütün insanlar dinindən, dilindən, milliyyətindən asılı olmayaraq bərabər hüquqa sahibdirlər, bu dövlətin vətəndaşlarıdırlar. Vaxtilə “mən cəbhədə olmuşam, silah götürmüşəm, yerin böyüyü mənimdir” düşüncəsinə son qoyuldu, Azərbaycandakı hərc-mərclik aradan qaldırıldı.

Ulu öndərimizin hakimiyyətə qayıdışından sonra ilk milli Konstitusiya qəbul olundu, qanunun aliliyi təmin edildi. Azərbaycanda hakimiyyət diktatura formasından sivil müstəviyə keçdi, hakimiyyət bölgüsü aparıldı. Qanunverici, icraedici və məhkəmə hakimiyyətinin səlahiyyətləri müəyyənləşdirildi. Yəni Heydər Əliyev demokratik qanunlara əsaslanan dövlət qurdu. Bu hakimiyyət bölgüsü dünyada demokratik prinsiplərin əsaslarından biridir. Harada bu hakimiyyət bölgüsü olmayıbsa, orada ədalətsizlik olar. İndi bunu dərk etməyən və özünü demokrat adlandıran adamlar var ki, Azərbaycanı parlament tipli ölkələrlə müqayisə edir. Bizim ölkə prezidentli, unitar respublikadır. Konstitusiyanın 109-cu maddəsində bu məsələ öz əksini tapıb. Ölkədə dövlət başçısı verdiyi bütün qərarlarda məhz Konstitusiyanın bu maddəsinə əsaslanır. Bu Konstitusiyaya xalq səs verib, Prezidenti də xalq seçib.

- 15 iyun tarixinin milli bayram səviyyəsində qeyd olunması təşəbbüsləri necə yarandı? Milli Qurtuluş Gününün müasir dövrümüz üçün əhəmiyyəti nədən ibarətdir?

- Azərbaycan inkişaf edir və bunun əsası isə Ulu öndərimiz tərəfindən qoyulub. Heydər Əliyev ikinci dəfə hakimiyyətə qayıtmaqla, xalqımızı bütün bəlalardan qurtardı. Ona görə də, bu dövrün dəyərləndirilməsi zərurətə çevrilmişdi. Düşündük ki, Azərbaycanı məhv olmaq təhlükəsindən xilas edən bu tarixi Milli Qurtuluş Günü adlandıraq. Bu məsələni biz Milli Məclisdə dəfələrlə qaldırdıq və 1997-ci ilin iyun ayında iclasların biri məhz bu məsələyə həsr olunmuşdu. O vaxta qədər də, mətbuatda bu məsələ ilə bağlı yazılar verilmişdi, təkliflər irəli sürülmüşdü. O cümlədən, mən də yazılı formada təkliflərimi irəli sürmüşdüm. Məsələ ilə bağlı Milli Məclisdə də 20-dən çox deputat çıxış etdi. Qərara aldıq ki, 15 iyun tarixi Milli Qurtuluş Günü kimi qeyd olunsun. Qərar Milli Məclisin sədri tərəfindən imzalandı.

Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycana siyasi mədəniyyət gətirdi. Onun yaratdığı, bu gün isə Prezident İlham Əliyevin rəhbərlik etdiyi YAP bir siyasi mədəniyyət nümunəsidir. Bu partiya regionda ən yüksək siyasi mədəniyyətə malik olan partiyalardandır. Bu gün partyamızın üzvlərinin sayı 560 min nəfərə çatıb.

Bu gün əsası Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan siyasi kursla inkişaf edən Azərbaycan dünya dövlətlərinin səsini alaraq BMT Təhlükəsizlik Şurasına üzv seçilib. Eyni zamanda, İslam ölkələri ilə əlaqələrimiz yüksək səviyyədədir. Ulu öndər Heydər Əliyev hər zaman deyirdi ki, İslam bizim mənəviyyatımızın əsasıdır. Azərbaycan digər sahələrdə də böyük uğurlar qazanır ki, cəmiyyətimiz bütün bunları bilir. Hesab edirəm ki, qazanılar nəticələr məhz qurtuluşdan başlanan hərəkatın göstəriciləridir. Ona görə də, mən bu bayramı hər zaman yüksək səviyyədə qeyd edirəm, çünki bu bayram bizim ən əziz bayramlarımızdandır.

Yeni Azərbaycan.- 2012.- 15 iyun.- S.4.