Regionların davamlı
sosial-iqtisadi inkişafı
strateji prioritetlərdəndir
Ölkəmizin ümumi iqtisadi
inkişafını şərtləndirən
əsas amillər sırasında regionların
inkişafını nəzərdə
tutan konkret proqram və layihələrin rolu əvəzsizdir
Azərbaycan Respublikasının dinamik
iqtisadi tərəqqisi
bütün sahələrin
paralel inkişafına
strateji töhfələr
verir. İqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, qeyri-neft sektorunun dinamik inkişafının
təmin edilməsi, rəqabətqabiliyyətliliyin artırılması
və bu sahəyə investisiya qoyuluşunun sürətləndirilməsi
Azərbaycanın sosial-iqtisadi
inkişaf siyasətinin
prioritet istiqamətlərindəndir.
Dolayısıyla, yüksək beynəlxalq nüfuza və əsaslı ictimai-siyasi sabitliyə malik olan Azərbaycanın dinamik tərəqqisini təmin edən başlıca amil praqmatik inkişaf strategiyasının həyata
keçirilməsidir. Bu strategiya bütün sahələrin inkişafının
təmin olunmasını
nəzərdə tutmaqla
yanaşı, həm də özündə kompleks islahatları ehtiva edir. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycanın inkişaf
platforması ildən-ilə
yeni iqtisadi proseslərin, industrial cəmiyyət
quruculuğunun və innovativ iqtisadiyyatın yaradılması fonunda daha da zənginləşməkdədir.
Əlbəttə ki, həyata keçirilən institusional
islahatlar, praqmatik tədbirlər davamlı iqtisadi inkişafın əsası qismində çıxış edir. Bu siyasətə uyğun olaraq ölkəmizdə qeyri-neft sektorunun mühüm bölməsi
olan qeyri-neft sənayesinin inkişafına
xüsusi əhəmiyyət
verilir. Zəngin yerli xammal, nəhəng və çoxşəbəkəli sənaye
kompleksinin imkanlarının
səfərbər edilməsi
sənaye sektorunun son illərdə keyfiyyət və kəmiyyət baxımından sıçrayışına
təkan verib. Sənayenin strukturuna diqqət yetirdikdə qeyri-neft sənayesi sahələrinin
artım tempinin daha yüksək olduğunu görmək mümkündür. Başqa sözlə,
rəqabətədavamlı istehsal və emal müəssisələrinin
yaradılması, yerli
istehsalın stimullaşdırılması,
sahibkarlara güzəştli
maliyyə yardımı
mexanizmlərinin gücləndirilməsi,
habelə sənaye potensialının möhkəmləndirilməsi
istiqamətində görülən
işlər inkişaf
dinamikasını qeyri-neft
sektorunun xeyrinə dəyişib.
Başlıca məqam budur ki, Azərbaycanın sürətli sosial-iqtisadi
inkişaf dinamikasında
regionların payı ilbəil artır. Bu da, ilk növbədə, bölgələrin ənənələri,
inkişaf perspektivləri,
əmək resursları
və digər cəhətlər nəzərə
alınmaqla qəbul edilən məqsədli Dövlət proqramları
nəticəsində mümkün
olur. Vurğulamaq gərəkdir ki,
regionların sosial-iqtisadi
inkişafı ilə
bağlı qəbul edilən Dövlət proqramları bölgələrin
tarazlı inkişafını
şərtləndirir. Belə ki, Dövlət proqramları çərçivəsində
respublikanın bütün
bölgələrində yeni
yollar çəkilib və ya yenidən
qurulub, çoxlu sayda körpülər, yol qovşaqları tikilib, kommunal infrastruktur daha da yaxşılaşdırılıb,
rabitə və digər xidmətlərin səviyyəsi yüksəlib,
çoxsaylı sənaye,
kənd təsərrüfatı,
xidmət, ticarət müəssisəsi fəaliyyətə
başlayıb.
Tərəddüdsüz qeyd etmək olar ki, Azərbaycanda
regionların sosial-iqtisadi
inkişafı konseptual
əsaslara söykənir. Dövlət başçısı İlham
Əliyev 2003-cü ildə
vəzifəsinin icrasına
başlayarkən regionların
sosial-iqtisadi inkişafını
Özünün fəaliyyətinin
əsas istiqamətlərindən
biri kimi elan etmişdi. Bu hədəfə çatmaq üçün
ötən müddət
ərzində regionların
sosial-iqtisadi inkişafına
dair 3 Dövlət Proqramı hazırlanıb
və 2-si artıq uğurla həyata keçirilib. Hazırda isə
üçüncü Dövlət
Proqramı icra edilir. 2004-cü il fevralın 11-də
təsdiqlənmiş “Azərbaycan
Respublikası regionlarının
sosial-iqtisadi inkişafı
Dövlət Proqramı”nı
bölgələri dirçəldən
mühüm ilkin konsepsiya adlandırmaq olar. 2004-2008-ci illəri
əhatə edən
ilk proqramda qarşıya
qoyulan hədəflərə
vaxtından tez çatmaq mümkün olub. Regionların inkişafına dair birinci Dövlət Proqramının uğurla
həyata keçirilməsinin
ardınca 2009-cu il aprelin 14-də “Azərbaycan Respublikası
regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi
inkişafı Dövlət
Proqramı” təsdiqləndi.
Həmin
proqramda qarşıya
qoyulan vəzifələr
də uğurla yerinə yetirildi. Nəticədə yerlərdə istehsal
və emal potensialı gücləndirildi.
Əvvəlki illərdə yaradılan
baza və qazanılan təcrübə
2014-2018-ci illəri əhatə
edən sayca üçüncü Dövlət
Proqramının qəbul
edilməsi üçün
möhkəm əsas oldu. Hazırda yeni Dövlət
Proqramı da böyük müvəffəqiyyətlə
yerinə yetirilir.
Bu məqamda vurğulamaq gərəkdir ki, regionların inkişafı
ilə bağlı
2004-cü ildən başlayaraq
həyata keçirilən
təsirli və kompleks tədbirlərin icrasının mövcud tendensiyası, qazanılmış
misilsiz nailiyyətlər
deməyə əsas verir ki, ötən
müddət ərzində
Azərbaycan iqtisadi, sosial, siyasi, ictimai, humanitar, elmi-mədəni cəhətdən
əsaslı dönüşə
nail olan modern dövlətə
çevrilib. Azərbaycanın iqtisadi inkişafının
əsas baza sütunlarından birinə
çevrilən regionların
sosial-iqtisadi inkişafı
Dövlət proqramları
respublikamızın dinamik
inkişafını təmin
etməklə yanaşı,
insanların sosial həyatının yaxşılaşması,
bölgələrin simasının
əhəmiyyətli dərəcədə
dəyişərək yeni
proqressiv çalarlar almasında mühüm rol oynayıb. İstehsal müəssisələrinin
fəaliyyətinin bərpası
və yeni sənaye obyektlərinin yaradılması, yerli resurslardan istifadənin səmərəliliyinin artırılması,
regionların inkişafı
üçün zəruri
infrastrukturun yaradılması,
aqrar sektorda intensiv metodlardan istifadə, fermerlərə
və digər kənd təsərrüfatı
işçilərinə dəstək
məqsədilə müxtəlif
servis mərkəzlərinin,
investorların regionlara
cəlb olunması üçün əlverişli
şəraitin yaradılması,
yeni iş yerlərinin açılması
və digər kompleks tədbirlərin görülməsi nəticəsində
regionların sosial-iqtisadi
inkişafında dönüş
yaranıb. Şübhəsiz, regionların inkişafı
bütövlükdə respublikanın
ümuminkişaf göstəricilərinə
təsir edən mühüm faktordur.
O da qeyd edilməlidir
ki, Azərbaycanda regionların sosial-iqtisadi inkişafı ilə bağlı qəbul edilmiş Dövlət proqramlarında nəzərdə
tutulmuş tədbirlərin
uğurla yerinə yetirilməsi ölkə iqtisadiyyatının dayanıqlı
inkişafını təmin
etməklə yanaşı,
işsizliyin aradan qaldırılması prosesinə
də əhəmiyyətli
zəmin yaradıb. Regionların
sosial-iqtisadi inkişafını
əsaslandıran Dövlət
proqramlarının ən
mühüm tədbirlərindən
biri yoxsulluğun azalmasına yönəlib.
Yoxsulluğa qarşı
mübarizənin vacib
şərtlərindən birini
bölgələrdə yaşayış
şəraitini yaxşılaşdırmaq
və çoxlu sayda yeni iş
yerləri yaratmaq təşkil edir. Bölgələrdə yeni
iş yerlərinin açılması və
işsizlik probleminin, demək olar ki, həlli ölkəmizdə yoxsulluğun
aradan qaldırılmasına
əhəmiyyətli təsir
edib.
Nəticə etibarilə, ölkəmizin
ümumi iqtisadi, sosial inkişafını şərtləndirən əsas
amillər arasında mütləq şəkildə
regionların inkişafını
nəzərdə tutan
konkret proqram və layihələrin rolu əvəzsizdir. Bunun nəticəsidir
ki, ötən illərdə dünyada baş verən qlobal böhran fonunda Azərbaycan iqtisadiyyatının davamlı
inkişafı sayəsində
bütün sosial proqramların tam həcmdə
və vaxtında yerinə yetirilməsinə
nail olunub. Hazırda Azərbaycanın
bütün rayonlarında
böyük infrastruktur
layihələri həyata
keçirilir. İqtisadiyyatın yeni sektorlarına fəal qaydada sərmayə yatırılır.
Ümumiyyətlə, regionların sosial-iqtisadi inkişafı ilə bağlı proqramlara əlavə xarakteri daşıyan tədbirlər
planları da yeni dövrün tələblərindən meydana
çıxır, innovasiyaların
tətbiqi zərurətindən
yaranır. Ən önəmli cəhətlərdən
biri odur ki, Dövlət proqramlarının uğurla
reallaşdırılması sayəsində bir çox göstəricilər
üzrə bölgələrdə
artım tempi ölkə
üzrə müvafiq
göstəriciləri üstələyib.
Bu gün bölgələrin hər bir guşəsində quruculuq işlərinin aparılması, yeni yolların çəkilməsi, su və kanalizasiya xətlərinin dəyişdirilməsi, qazlaşdırmanın aparılması, məktəb, xəstəxana və digər sosial obyektlərin istifadəyə verilməsi hazırkı müasir inkişaf mərhələsinin reallıqlarıdır. Amma qarşıdakı illərdə yeni dövrün tələbləri başqa cür olacaq. Azərbaycan inkişaf etdikcə ölkə qarşısında yeni proqressiv meyillərə uyğun sosial-iqtisadi məsələlər meydana çıxmaqdadır. Dövlət isə bütün bu tədbirləri də perspektiv inkişaf planında nəzərə alacaq, gələcəkdə daha yeni layihələrin hazırlanaraq həyata keçirilməsinə qərar verəcək.
Qeyd etdiyimiz kimi, ölkəmizdə modern inkişaf strategiyasının əsas hədəflərindən biri Azərbaycanı yüksək infrastruktur təminatına malik ölkəyə çevirməkdən ibarətdir. Bu baxımdan dövlət başçısının müvafiq fərmanları ilə təsdiqlənən və ölkəmizdə 2004-cü ildən uğurla reallaşdırılan regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət proqramları çərçivəsində həyata keçirilən layihələr respublikamızı infrastruktur təminatı baxımından dünyanın ən qabaqcıl ölkələri sırasına çıxarıb. O da xüsusi olaraq qeyd edilməlidir ki, bu kontekstdə bütün ölkə boyu yol-nəqliyyat infrastrukturunun yenilənməsi müasir Azərbaycanın mənzərəsini xarakterizə edən əsas cəhətlərdəndir. Son 12 ildə regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət proqramları çərçivəsində respublikanın bütün bölgələrində yol infrastrukturunun yenilənməsi istiqamətində irimiqyaslı layihələr həyata keçirilib, dünya standartlarına cavab verən yeni yollar çəkilib, yol ötürücüləri, körpülər, yeraltı və yerüstü piyada keçidləri tikilib.
Eyni zamanda, regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət proqramlarına uyğun olaraq bütün ölkə boyu yaradılan müasir infrastruktur sayəsində son illərdə Azərbaycanın tranzit imkanları əhəmiyyətli dərəcədə artıb və respublikamız bütövlükdə regionun nəqliyyat-logistika mərkəzinə çevrilməkdədir.
Nurlan QƏLƏNDƏRLİ
Yeni Azərbaycan.-
2016.- 17 iyun.- S.-8