Regionlarda tütünçülüyün inkişafı diqqət mərkəzində saxlanılır

Perspektivdə respublika üzrə tütün istehsalını ildə 10 min tona çatdırmaq nəzərdə tutulub

Respublikamız məqsədyönlü diversifikasiya siyasətinə uyğun olaraq həmçinin ixracın şaxələndirilməsinə nail olmağı hədəfləyib. Prezident İlham Əliyevin ötən ilin sonlarında imzaladığı müvafiq Fərmanla təsdiqlənən milli iqtisadiyyat perspektivi üzrə Strateji Yol Xəritəsində hədəf indikatorlardan biri kimi adambaşına qeyri-neft ixracının 2025-ci ildə ən azı 450 ABŞ dollarına çatdırılması müəyyənləşdirilib. Bu isə azı üç dəfədən çox artım deməkdir. Prezident İlham Əliyev Yevlaxda bir qədər bundan əvvəl keçirilən qeyri-neft ixracatçılarının respublika müşavirəsindəki nitqində diqqəti bir daha qeyri-neft ixracının artırılmasının zəruriliyinə çəkərək vurğulayıb: “Qarşıda duran vəzifələrdən biri də odur ki, biz ixracda da şaxələndirməyə nail olaq. Necə ki, buna ümumi daxili məhsulda nail olmuşuq, ixracda da buna nail olmalıyıq”.

İxracın şaxələndirilməsi məqsədilə həyata keçirilən tədbirlər öz müsbət nəticəsini verir

Azərbaycanda ixracın şaxələndirilməsi və yeni ixrac imkanlarının yaradılması məqsədilə məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. Ötən ildən başlayaraq regionlarda tarixən formalaşan ənənələr nəzərə alınmaqla rəqabət qabiliyyəti yüksək olan və xarici bazarlarda böyük tələbat duyulan məhsulların yetişdirilməsi diqqət mərkəzində saxlanılır.

İxracın stimullaşdırılması məqsədilə hüquqi bazanın möhkəmləndirilməsi də xüsusi aktuallıq daşıyır. Ötən il respublikamızda beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmaqla ixracın səmərəli təşviq mexanizmi işə salınıb. Prezident İlham Əliyevin imzaladığı müvafiq Fərmana əsasən, 2016-2020-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının ərazisində istehsal olunan və istehsal prosesində istifadə olunan yerli komponentlərin və Azərbaycan Respublikasının ərazisində yaradılan qeyri-neft məhsullarının dəyərinin xüsusi çəkisindən, habelə ixrac olunan həmin məhsulların növündən asılı olaraq, Azərbaycan Respublikasının ərazisində qeyri-neft məhsullarının ixracı ilə məşğul olan şəxslərə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına ixrac təşviqinin ödənilməsi nəzərdə tutulur. İxracın stimullaşdırılması ilə bağlı imzalanan sənədlərə uyğun olaraq, “İxrac təşviqinin ödənilməsi qaydası”, “İxrac təşviqi şamil olunacaq məhsulların siyahısı” və “İxrac təşviqi üzrə tətbiq olunacaq əmsallar” təsdiq edilib. İxrac təşviqi şamil olunan malların siyahısına bal, xurma, nar, qovrulmuş fındıq kimi kənd təsərrüfatı məhsulları, qurudulmuş meyvələr, konservləşdirilmiş meyvə-tərəvəz, mürəbbə və cemlər, turşular, spirtli içkilər və şərab, mineral sular və şirələr, unlu qənnadı məmulatları, habelə dəri məmulatları, ipək parçalar və xalçalar kimi digər məhsullar daxil edilib. Həmin məhsulların növündən asılı olaraq, sahibkarlara ixrac etdikləri qeyri-neft məhsullarının gömrük dəyərinin 3 faizindən 6 faizinədək büdcə vəsaitləri hesabına təşviq vəsaiti verilir.

Respublikamızda ötən il işə salınan ixracın səmərəli təşviq mexanizmi praktiki müstəvidə həyata keçirilən zəruri tədbirlərlə dəstəklənir. Bir neçə istiqamət üzrə məhsul istehsalçıları və ixracatçıları assosiasiyaları yaradılıb, mənşə sertifikatının verilməsi sadələşdirilərək müddəti üç gündən bir günə endirilib. Azərbaycanın yüksək rəqabətqabiliyyətli məhsullarının vahid məlumat bazasının yaradılması və bu məhsulların xarici bazarlara çıxışını təmin etmək üçün həmçinin Azexport.az portalı fəaliyyətə başlayıb. Portal artıq bölgələrdə sahibkarlara təqdim olunub və ayrı-ayrı ölkələrə məhsulların satışı ilə bağlı bir sıra müqavilələr bağlanıb.

Həyata keçirilən bu və ya digər tədbirlər sahibkarların ixracyönümlü məhsul istehsalına marağını artırıb. Bu isə cari ilin ixrac göstəricilərində də öz əksini tapıb. O cümlədən ölkədən ixrac olunan məhsulların strukturunda aqrar sektorun çəkisi əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Son bir ildə bu sektordan ixracın həcmi əvvəlki illə müqayisədə 73 milyon və ya 20,7 faiz artaraq 426 milyon ABŞ dolları təşkil edib. İxracdan əldə edilən 426 milyon ABŞ dolları vəsaitdən 108 milyonu pomidor və xiyarın, 105 milyonu qoz-fındığın, 24 milyonu pambığın, 15 milyonu gön-dəri xammalının ixrac payına düşüb.

Yeni ixrac imkanları yaradan gəlirli sahələrdən biri də tütünçülükdür

Azərbaycanın regionlarında aqrar sektorda bir sıra sahələri inkişaf etdirməklə ölkəmizin ixrac imkanlarını daha da genişləndirmək mümkündür. Regionlarda belə gəlirli sahələrdən biri də tütünçülükdür. Qeyd edək ki, ölkəmizin ayrı-ayrı bölgələrində tütünçülük sahəsində tarixən yaxşı ənənələr formalaşıb. Keçmiş sovet dönəmində respublikamızda indikindən təxminən 10 dəfə çox tütün tədarük olunurdu. Ötən ildən başlayaraq ölkəmizdə bu gəlirli sahənin şöhrətinin geri qaytarılmasına başlanıb.

Tütünçülük respublikamızda əsasən Qax, Balakən, Zaqatala kimi rayonlarda geniş yayılıb. Hazırda respublikamızda tütünün əkini ilə 4 şirkət məşğul olur. Bu 4 şirkət məhsul istehsalçıları ilə müqavilə bağlayaraq ayrı-ayrı regionlarda tütün əkini həyata keçirir. 2016-cı ildə respublikamızda 2500 hektarda tütün əkilib. Respublikanın ən böyük tütünçülük rayonu sayılan Şəkidə bu sahənin inkişaf etdirilməsi istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər artıq müsbət nəticə verməkdədir. Belə ki, 2016-cı ildə rayonda quru tütün istehsalı əvvəlki illə müqayisədə 632 ton artaraq 2440 ton təşkil edib. Tütün əkini sahələri isə 2015-ci illə müqayisədə 189 hektar artırılaraq 785 hektara çatdırılıb.

Ötən il rayonun təsərrüfatlarında əsasən iki növ - “İnter Tobacco” MMC tərəfindən “Virciniya” növlü ətirli tütün, fermerlərin özləri tərəfindən isə ənənəvi sortlardan olan “İtiyarpaq” tütün növü yetişdirilib. Mövsüm ərzində plantasiyalardan 4627 ton ətirli tütün yarpağı yığılaraq qurudulmaq üçün yaş halda MMC-nin rayonda fəaliyyət göstərən tütün istehsalı və emalı məntəqəsinə təhvil verilib. “İtiyarpaq” növlü tütün isə fermerlərin özləri tərəfindən qurudulduqdan sonra tədarük məntəqələrinə təhvil verilib.

Ötən il tütünçülükdə əldə olunan göstəricilər, necə deyərlər, hələ başlanğıcdır. Bu sahənin inkişaf perspektivləri daha genişdir. Prezident İlham Əliyev qarşıya respublikamızda tütün istehsalının ən azı üç dəfə artırılması ilə bağlı mühüm vəzifə qoyub. Dövlət başçısı “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrasının üçüncü ilinin yekunlarına həsr olunan konfransdakı nitqində respublikamızda tütünçülüyün inkişaf perspektivlərindən bəhs edərək vurğulayıb: “Tütünçülüklə bağlı müvafiq göstərişlər verilib. Biz tütünün istehsalını üç dəfə artırmalıyıq. Əlbəttə ki, xarici bazarları müəyyən etməklə paralel olaraq, tütün istehsalı 10 min tona çatdırılmalıdır. Biz həm ölkə daxilində istehsalı artırmalıyıq, eyni zamanda, xarici bazarlara çıxış əldə etməliyik. Bu istiqamətdə artıq müvafiq tapşırıqlar verilib, kontraktlar bağlanıb. Bu da çox gəlirli bir sahədir”.

Regionlarda sahələrə tütün şitillərinin köçürülməsi uğurla davam etdirilir

Hazırda Azərbaycanın tütün becərilən ayrı-ayrı bölgələrində cari mövsümün bol məhsulunun əsası qoyulur. Yardımlı rayonunda tütün əkini uğurla davam edir. Cari ildə rayonun 20 kəndində 43 hektar sahədə tütün əkilməsi nəzərdə tutulur. Bu, ötən illə müqayisədə tütün sahələrinin dörd dəfə artması deməkdir. Yığılan məhsullar rayonda inşa olunan tütünqurutma sexlərində qurudularaq müəssisələrə təhvil veriləcək.

Ötən il rayonda tədarük olunan tütün məhsulunu qəbul etmək üçün 3 tütünqurutma sexi fəaliyyət göstərirdisə, bu il tədarük məntəqələrinin sayı 8-ə çatdırılacaq. Bu məqsədlə rayonun Urakəran kəndındə hər birinin tutumu 5 ton olan 8 ədəd tütünqurutma sexi, 1 ədəd tutumu 70 ton olan saxlama kamerası və 1 ədəd tutumu 40 ton olan talvar tikilir.

Zaqatala rayonunun təsərrüfatlarında isə tütün əkininə daha əvvəl başlanıb və artıq kampaniya başa çatmaq üzrədir. Cari mövsümdə rayonda tütün əkini sahələrinin ötən illə müqayisədə 100 hektara yaxın artırılaraq 700 hektara çatdırılması nəzərdə tutulur. İndiyədək 620 hektar sahəyə tütün şitili köçürülüb. Xatırladaq ki, 2016-cı ildə Zaqatala rayonunda 601,5 hektar sahədə tütün əkilib, 528 ton quru tütün istehsal olunub.

2017-ci ildə Oğuz rayonunda tütün əkini sahələrinin ötən illə müqayisədə 14 dəfədən çox artırılaraq 200 hektara çatdırılması nəzərdə tutulur. Bu məqsədlə ayrı-ayrı fermerlər tərəfindən istixanalarda 3500 kvadratmetr sahədə “İmunium” növündən olan tütün şitili yetişdirilib.

Qeyd edək ki, 2016-cı ildə Oğuz rayonunun təsərrüfatlarında 13,7 hektar sahədə tütün əkilib, 15,3 ton yaş tütün istehsal olunub. Tütünçülüyün inkişaf etdirilməsi istiqamətində həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər, dövlət səviyyəsində bu sahəyə göstərilən diqqət və qayğı oğuzlu fermerlərin də tütünçülüyə marağını artırıb. Ötən il rayonda bir neçə fermer ailəsi tütünçülüklə məşğul olurdusa, bu il belə təsərrüfatların sayı artıq 14-ə çatıb.

Bu il Balakən rayonunun təsərrüfatlarında 520 hektar sahədə tütün əkilməsi planlaşdırılıb. Cari mövsümdə balakənli fermerlər 242 hektar sahədə “Virciniya” növlü ətirli, 8 hektarda “Berley”, 270 hektar sahədə isə yerli tütün sortları yetişdirəcəklər. Artıq rayonun təsərrüfatlarında tütün şitillərinin sahələrə köçürülməsi prosesi başa çatmaq üzrədir.

Qeyd edək ki, iyirmi illik fasilədən sonra ötən il Balakən rayonunda yenidən tütün yetişdirilməsinə başlanılıb. 2016-cı ildə rayonda 501 hektar sahədə tütün əkilib. Balakənli fermerlər keçən il 1150 ton yaşıl tütün kütləsi və 96,3 ton quru tütün istehsal ediblər.

Mübariz ABDULLAYEV

Yeni Azərbaycan.- 2017.- 16 may.- S.7.