Azərbaycanın regionlarında aqrar sektorun davamlı inkişafına nail olmaq üçün zəruri tədbirlər həyata keçirilir

Fermerlərə verilən subsidiyaların artırılması, dövriyyəyə yeni torpaqların cəlb olunması, kollektiv təsərrüfatların yaradılması, müasir texnikanın alınması, intensiv metodların tətbiqi bu kimi tədbirlər sırasındadır

Ölkəmizin iqtisadi inkişaf strategiyasının əsas istiqamətlərindən olan aqrar sahənin dinamik inkişafının təmin edilməsi hər zaman diqqət mərkəzindədir. Belə ki, davamlı və hərtərəfli dövlət dəstəyi sayəsində respublikamızda kənd təsərrüfatında əhəmiyyətli artıma nail olunub. Öz növbəsində, görülən tədbirlər, aparılan işlər, sahibkarlara göstərilən dövlət dəstəyi perspektivdə Azərbaycanda aqrar sahənin daha da sürətlə inkişaf edəcəyini proqnozlaşdırmağa imkan verir.

Daha dəqiq desək, ölkənin regionlarında aqrar sektorun davamlı inkişafına nail olmaq məqsədilə zəruri tədbirlər həyata keçirilir. Fermerlərə verilən subsidiyaların artırılması, dövriyyəyə yeni torpaqların cəlb olunması, kollektiv təsərrüfatların yaradılması, müasir texnikanın alınması, intensiv metodların tətbiqi bu kimi tədbirlər sırasındadır. Bütün bunlarla yanaşı, yeni təsərrüfatçılıq metodlarının tətbiqi, müasir aqrar-sənaye müəssisələrinin yaradılması sayəsində regionlarda aqrar sektorun inkişafında yeni mərhələ başlayıb. Eyni zamanda, hazırda respublikamızda iri fermer təsərrüfatlarının yaradılması uğurla həyata keçirilir.

Onu da qeyd edək ki, müvafiq Dövlət proqramlarının uğurla reallaşdırılması da ölkəmizin regionlarda kənd təsərrüfatının inkişafına təkan verib. Belə ki, 2004-cü il fevralın 11-də təsdiqlənmiş və hazırda üçüncüsü icra olunan regionlarının sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı bölgələrin inkişafında mühüm rol oynayıb. İcra olunmuş iki Dövlət Proqramı əsasında əldə edilmiş nailiyyətlər hazırkı, üçüncü Dövlət Proqramının da regionların inkişafına xüsusi töhfə verəcəyini deməyə əsas verir. Regionların sosial-iqtisadi inkişafı ilə bağlı qəbul edilmiş Dövlət proqramlarında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin uğurla yerinə yetirilməsi ölkə iqtisadiyyatının dayanıqlı inkişafını təmin etməklə yanaşı, kənd təsərrüfatının inkişafına da zəmin yaradıb. Elə ayrı-ayrı rayonlarda aqrar sahənin müxtəlif istiqamətləri üzrə əldə edilən uğurlar da deyilənləri təsdiqləyir.

Yeri gəlmişkən, Şamaxı rayonunda üzüm yığım başa çatıb. Rayonun plantasiyalarından 8399,5 ton məhsul götürülüb. Bu göstərici ötən ildəkindən 2868,2 ton çoxdur. Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyevin tapşırığı ilə hazırlanan və qəbul olunan “2012-2020-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında üzümçülüyün inkişafına dair Dövlət Proqramı” bu baxımdan xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Artıq rayonda üzüm plantasiyalarının sahəsi 1710 hektara çatıb ki, bunun da 1315 hektarı məhsuldardır. Əksər ərazilərdə, xüsusilə Mədrəsə, Sabir qəsəbələrində, Məlikçobanlı, Çarhan, Kərkənc və bir sıra digər ərazi vahidlərində, o cümlədən “Az-Qranata” MMC-nin Şamaxı təsərrüfatında, “Mədrəsə” MMC-də üzümçülük daha sürətlə inkişaf etdirilir və təsadüfi deyil ki, istehsal olunan məhsulun xeyli hissəsi adları çəkilən ərazi və təsərrüfatların payına düşür. Plantasiyalarda yetişdirilən yeni, məhsuldar üzüm sortları və yüksək texnoloji becərmə işləri bol məhsul istehsalına imkan verir. Təkcə bu il ötən ilə nisbətən hər hektardan məhsuldarlıq 21,1 sentner artıb.

İsmayıllı rayonunun üzümçüləri də məhsul yığımı kampaniyasını müvəffəqiyyətlə başa çatdırıblar. Plantasiyalardan 2560 ton məhsul götürülüb ki, bu da ötənilki göstəricidən 440 ton çoxdur. Vurğulamaq lazımdır ki, hazırda İsmayıllıda 1090 hektar üzüm bağı var. Bunun 888,2 hektarı bar verəndir. Plantasiyalar əsasən Kürdmaşı, Hacıhətəmli, Mollaisaqlı, Qalınçaq ərazi vahidlərinin sahələrindədir. İlkin olaraq avqustun əvvəllərində tez yetişən “Kardinal”, “Prima” süfrə sortları yığılıb. Hər hektardan 50-60 sentner süfrə üzümü götürən sahibkarlar məhsulu rayon, habelə Bakı bazarlarında satıblar. Texniki sortlar isə emal müəssisələrinə təhvil verilib.

İsmayıllı rayonunda fındıqçılığın inkişafı istiqamətində də tədbirlər davam etdirilir. 2016-cı ildə 458,7 hektar, bu ilin yazında isə 142,5 hektar olmaqla, ümumilikdə 601,2 hektar sahədə yeni bağlar salınıb. Hazırda rayonda payızlıq fındıq əkini aparılır. Təkcə Qalaçıq kəndində 37 hektarda yeni bağ salınıb. Fındıq əkini, habelə Gəraybəyli kəndində, İsmayıllı şəhəri ərazisində də davam etdirilir. Ümumiyyətlə, cari ilin sonunadək rayonda 750 hektar sahədə yeni fındıq bağlarının salınması nəzərdə tutulub.

Salyanda da üzüm yığımı başa çatıb. Fermerlər cari mövsümdə üzüm bağlarından 1945 ton məhsul yığıblar. Salyanlı bağbanlar rayonda mövcud olan 954 hektar üzüm bağından 1945 ton məhsul tədarük edilib. Yığılan məhsulun 75-80 faizi süfrə üzümü olub. Qalanını isə texniki sort təşkil edib. Qeyd edilməlidir ki, ötən il üzüm sahələrindən 1109 ton məhsul yığılıb.

Qax rayonunda isə fındıq bağlarında məhsul yığımı yekunlaşıb. Bu il bağlardan 4 min 144 ton məhsul tədarük olunub. Fındıq istehsalı ötən illə müqayisədə 992 ton artıb. Xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyevin fındıqçılığın inkişaf etdirilməsi ilə bağlı verdiyi tapşırıq və göstərişlərin icrasını təmin etmək məqsədilə hazırda rayonda yeni fındıq bağlarının salınması istiqamətində iş davam etdirilir. 2017-ci ilin yaz əkini dövründə rayon ərazisində 513 hektar sahədə yeni fındıq bağları salınıb. Payız mövsümündə isə daha 600 hektar sahədə yeni bağların salınması nəzərdə tutulur. Artıq fındıq pöhrələrinin sahələrə köçürülməsinə başlanılıb. Hazırda Qax rayonunda mövcud fındıq bağlarının ümumi sahəsi 6 min 800 hektardır. Bu bağların 5 min hektarı barverəndir.

Göygöl rayonundakı əkin sahələrindən isə mövsüm ərzində 592 hektardan günəbaxan, 582 hektardan kartof, 456 hektardan tərəvəz, 40 hektardan qarğıdalı, 35 hektardan şəkər çuğunduru, 1 hektardan isə bostan bitkiləri toplanıb. Tarlalardan ötən dövrdə 1210 ton dən üçün günəbaxan, 6 min 323 ton kartof, 4 min 744 ton tərəvəz, 80 ton qarğıdalı, 1597 ton şəkər çuğunduru, 10 ton isə bostan bitkisi yığılıb. Keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə bostan bitkiləri istisna olmaqla dən üçün günəbaxan bitkisi 634 ton və ya 2,1 dəfə, kartof bitkisi 3 min 687 ton və ya 36,8 faiz, tərəvəz 1114 ton və ya 19 faiz, dən üçün qarğıdalı isə 24 ton və ya 42,9 faiz çox istehsal olunub.

İqtisadiyyatının əsasını həm də kartofçuluğun təşkil etdiyi Gədəbəy rayonunda bu sahənin daha da inkişaf etdirilməsi məqsədilə məhsul istehsalçılarına lazımi diqqət və qayğı göstərilir. Bu il rayon üzrə 11 min 963 hektar sahədə kartof əkilib. Sahələrdən məhsul yığımı dövründə 127 min 107 ton kartof tədarük edilib. Bu ötən illə müqayisədə 18 min 50 ton çoxdur. Məhsuldarlıq isə hər hektara görə 107 sentner təşkil edib. Bu da ötən ilin məhsuldarlığı ilə müqayisədə 17,5 sentner çoxdur.

Respublikanın iri kartofçuluq rayonlarından sayılan Tovuzda sahibkarlar bu il 7375 hektar sahədə bol məhsul yetişdiriblər. Sahibkarlar artıq 7373 hektar sahənin kartofunu yığıblar. Sahələrdən ümumilikdə 169 min 686 ton məhsul yığılıb. Hər hektardan orta məhsuldarlıq 230,1 sentner təşkil edib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 12,2 sentner çoxdur.

Ağsu rayonunda da kartof yığımı başa çatıb, sahələrdən 1370 ton məhsul götürülüb. Qeyd edilməlidir ki, bölgədə kartofçuluğa maraq ildən-ilə artır. Təsadüfi deyildir ki, cari mövsümdə əkin sahələri 16 hektar artaraq 168 hektara çatıb. Torpaq mülkiyyətçiləri bu il sahələrdən ötən ildəkindən 140 ton çox məhsul yığıblar.

Vurğulayaq ki, kartofçuluq rayonda qeyri-ənənəvi sahə hesab olunur. Lakin ilboyu yerli bazarlarda kartofa tələbat çox olduğundan bu sahəyə maraq getdikcə artır. Son illər rayonun dağətəyi ərazilərində, o cümlədən Padar, Qaraqoyunlu, dağlıq ərazilər olan Kalva, Nuran, Gürcüvan və bir sıra digər yaşayış məntəqələrində sakinlər kartof əkin sahələrini ildən-ilə artırırlar.

Bu il Şəmkir rayoynunda bibər əkininə də maraq artmaqdadır. Şəmkir rayonunun Sarıtəpə kənd sakini, sahibkar Əli Ələkbərov bildirib ki, 50 sot sahədə bibər əkib. Sahədə acı, şirin və qırmızı bibər becərilib. Əkinə bol su verildiyindən və aqrotexniki qulluq göstərildiyindən yaxşı məhsul yetişib. Təxminən hər yığımda sahibkara 200-250 manat qazanc verən bibərin gələn il daha geniş ərazidə əkilməsi nəzərdə tutulur.

Bərdə rayonunda kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının artım dinamikası əvvəlki illərdə olduğu kimi, 2017-ci ildə də davam edib. Bu ilin doqquz ayında rayonda 149,8 milyon manatlıq kənd təsərrüfatı məhsulu istehsal edilib. Bu, keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 12,4 faiz çoxdur. İstehsal olunan məhsulun 94,5 milyon manatı heyvandarlıq, 55,3 milyon manatı isə bitkiçilik məhsullarının payına düşür. Bundan başqa 1672,5 ton qarğıdalı, 1991 kartof, 37 min 500 ton tərəvəz, 28 min 200,3 ton bostan məhsulları, 550,6 ton dən üçün günəbaxan, 12 min 777 ton şəkər çuğunduru, 7261 ton meyvə istehsal olunub. Fermerlər 2018-ci ilin məhsulu üçün əkin-səpin işlərini də davam etdirirlər. Cari ilin payızlıq əkinləri üçün 6425 hektar sahədə şum qaldırılıb, gələn ilin məhsulu üçün 195 hektar sahədə payızlıqlar səpilib.

Lənkəran Dövlət Universitetində (LDU) isə aqraryönümlü ixtisaslarda tədrisin əyaniliyinə nail olmaq, tələbələrdə praktik vərdişləri formalaşdırmaq, elmlə təcrübəni uzlaşdırmaq məqsədi ilə çay plantasiyası salınır. LDU-nun yardımçı təsərrüfatında 0,50 hektar sahədə 12 min çay şitili əkilib. Əkin prosesində fəal iştirak edən tələbələrə əkin texnologiyası, bitkiyə aqrotexniki qulluq, becərmə və suvarmanın təşkili barədə ətraflı məlumat verilib. Qeyd edək ki, universitetdə bu il 1 hektara yaxın sahədə çay plantasiyasının salınması planlaşdırılıb. Böyük ixrac potensialı olan, dünya və daxili bazarda qiyməti və istehlak tələbatı artan çayçılığın inkişafı gələcəkdə LDU-ya həm də gəlir gətirə bilər. LDU-nun yardımçı təsərrüfatında, həmçinin 5 hektar sahədə sitrus bağlarının salınması və digər əkinlərin keçirilməsi də nəzərdə tutulub.

Pərviz SADAYOĞLU

Yeni Azərbaycan.- 2017.- 17 noyabr.- S.7.