Azərbaycanın regionlarında xalçaçılığın inkişafı diqqət mərkəzində saxlanılır

2019-cu ildə respublikanın daha 10 şəhər və rayonunda yeni xalçaçılıq müəssisələrinin tikintisi nəzərdə tutulub

Tarixən Azərbaycanın bölgələrində xalçaçılıq sahəsində zəngin ənənələr formalaşıb. Sənətkarlar yüksək zövqlə toxuduqları xalçalarda yaşam fəlsəfələrini, həyata baxışlarını, inanclarını ilmələrin dili ilə ifadə ediblər. Yeni şəraitdə qeyri-neft iqtisadiyyatı sahəsində istehsal imkanlarının artırılmasını hədəfləyən respublikamızda ən qədim tətbiqi sənət növlərindən olan xalçaçılığın inkişafı da diqqət mərkəzində saxlanılır. Azərbaycan dövləti xalçaçılığın inkişafına maddi və siyasi dəstək tədbirlərini gücləndirməklə regionlarda iqtisadi aktivliyi təmin etmək, xarici bazarlara qeyri-neft sektorundan ixrac həcmlərini artırmaq kimi məqsədləri hədəfləyib. Regionlarda xalçaçılıq üzrə yeni istehsalatların fəaliyyətə başlaması, eyni zamanda, böyük sosial mahiyyət daşıyır. Belə ki, bölgələrdə açılan xalçaçılıq müəssisələri yerli sakinlərin, ələlxüsus da qadınların əmək bazarına inteqrasiyasına yeni imkanlar yaradır.

Yeni şəraitdə respublikamızda xalçaçılıq ənənələrə uyğun olaraq inkişaf etdirilir

Azərbaycanda xalçaçılığın şərti olaraq 7 məktəbi fərqləndirilir. Bunlar Quba, Abşeron, Şirvan, Gəncə, Qazax-Borçalı, Qarabağ, Təbriz xalçaçılıq məktəbləridir. Hər xalçaçılıq məktəbində toxunan xalçaları ümumi cəhətlər birləşdirsə də, onlar naxış, kompozisiya, rəng həlli və bir sıra texniki xüsusiyyətlərinə görə bir-birindən fərqlənirlər.

Yeni şəraitdə də respublikamızda xalçaçılıq regionlarda tarixən təşəkkül tapan ənənələrə uyğun olaraq inkişaf etdirilir və xalqımızın milli kimliyini təsdiqləyən bu qədim sənət növünün təbliği, gənclər arasında təşviqi davamlı olaraq diqqət mərkəzində saxlanılır. Belə ki, ayrı-ayrı regionlarda yeni istehsalatlar yaradılarkən ilk növbədə həmin bölgədə xalçaçılıq üzrə səciyyəvi olan cəhətlər, o cümlədən də qədim xalça çeşnilərində istifadə olunmuş naxışlar mütəxəssislər tərəfindən elmi baxımdan araşdırılır, onların indiki şəraitdə istehsalata tətbiqi imkanları, məqsədəuyğunluğu öyrənilir və yalnız bu kimi proseslərdən sonra xalçaların kütləvi istehsalına başlanılır. Satış bazarlarının tələbi, kadrların hazırlıq səviyyəsinin artırılması, istehsalatların keyfiyyətli xammalla, boyaq maddələri ilə təchizatı kimi məsələlər də diqqət mərkəzində saxlanılır.

İndiyədək respublikamızda xalçaçılığın inkişafına xüsusi diqqət yetirən Prezident İlham Əliyevin qayğısı sayəsində Horadiz, Şəmkir, Quba, Xaçmaz, İsmayıllı və digər bölgələrdə xalçaçılıq müəssisələri istifadəyə verilib. Ağstafa, Qazax, Qəbələ və Tovuzdakı müəssisələr isə istifadəyə hazırdır. Həmçinin respublikanın bölgələrində yeni istehsalatların yaradılması istiqamətində intensiv iş aparılır. Belə ki, Prezident İlham Əliyevin müvafiq sərəncamları ilə Naxçıvan şəhərində, Qobustan, Şabran, Sabunçu, Abşeron, Kürdəmir, Biləsuvar, Goranboy və Tərtər rayonlarında xalça emalatxanalarının tikintisi və təchizatı işlərinə başlanıb. Bundan başqa, İsmayıllı rayonunda daha bir xalça emalatxanası tikilir. Dövlətimizin başçısı bu emalatxananın tikintisi, avadanlıq və dəzgahlarla təchizatı, infrastrukturunun yaradılması üçün 2018-ci il dövlət büdcəsində nəzərdə tutulan Prezidentin ehtiyat fondundan vəsait ayrılması barədə Sərəncam imzalayıb. 2019-cu ildə əlavə olaraq, 10 şəhər və rayonda bu cür müəssisələrin tikintisi planlaşdırılır.

“Azərxalça”nın Ağdam filialında 90 nəfər yerli sakin işlə təmin olunub

Respublikamızın bölgələrində yeni xalçaçılıq müəssisələrindən biri noyabrın 5-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin və birinci xanım Mehriban Əliyevanın iştirakı ilə Ağdam rayonunun Quzanlı qəsəbəsində istifadəyə verilib. Açılış mərasimində qeyd olunduğu kimi, “Azərxalça”nın Ağdam filialında Qarabağ xalçaçılıq məktəbinin ənənələri davam etdiriləcək.

Açılış mərasimində “Azərxalça” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti İdarə Heyətinin sədri Vidadi Muradov görülən işlərlə bağlı məlumat verərək bildirib ki, filialın binasının ümumi sahəsi 1250 kvadratmetrdir. Ağdam rayonunun Quzanlı qəsəbəsindəki Heydər Əliyev prospektində yerləşən binada tikinti işləri yüksək keyfiyyətlə aparılıb. Burada 150 toxucu və 14 inzibati-təsərrüfat işçisinin çalışması nəzərdə tutulub. İlkin mərhələdə artıq 90 nəfər yerli sakin işlə təmin olunub.

Bildirilib ki, bina toxuculuq emalatxanası, rəssam otağı, anbar, yeməkxana, tibb otağı, xalça satışı salonu və digər bölmələrdən ibarətdir. Emalatxanada müxtəlif ölçülü 43 dəzgahda Azərbaycan xalçaları toxunacaq. Əsasən Ağdam, Bərdə, Beyləqan, Cəbrayıl, Füzuli, Kəlbəcər, Qubadlı, Xocalı, Laçın, Şuşa və Zəngilan rayonlarının kəndlərində toxunan tarixi və orijinal Qarabağ xalça çeşnilərinin toxunmasına üstünlük veriləcək. Bu çeşnilər dünya muzeylərində, şəxsi kolleksiyalarda mühafizə olunan, həmçinin respublikamızın ayrı-ayrı bölgələrindən toplanılan qədim və orijinal xalçalar əsasında “Azərxalça”nın rəssamları tərəfindən hazırlanıb.

Lənkəranda açılan yeni xalçaçılıq müəssisəsi bütün zəruri xammal və avadanlıqla təchiz edilib

2018-ci il 15 oktyabr tarixində Lənkəranda açılan yeni xalçaçılıq müəssisəsi bütün zəruri xammal və ləvazimatlarla - müxtəlif rəngli yun iplərlə, həvə, qayçı, bıçaq kimi alətlərlə təmin edilib. Müəssisənin binasının ümumi sahəsi 1249 kvadratmetrdir. Ələt-Astara-İran İslam Respublikası ilə dövlət sərhədi avtomobil yolunun 199-cu kilometrliyində yerləşən filialın binasının tikintisinə bu ilin martında başlanılıb. Tikinti işləri yüksək keyfiyyətlə aparılıb. Burada 150 toxucu və 14 inzibati-təsərrüfat işçisinin çalışması nəzərdə tutulub. Bina toxuculuq emalatxanası, inzibati otaq, anbar, yeməkxana, tibb otağı, xalça satışı salonu, konfrans zalı və digər bölmələrdən ibarətdir. Emalatxanada müxtəlif ölçülü 43 dəzgahda Azərbaycan xalçaları toxunacaq. Əsasən Astara, Lerik, Lənkəran, Masallı və Yardımlı rayonlarının kəndlərində toxunan orijinal xalça çeşnilərinə üstünlük veriləcək. Bu çeşnilər dünya muzeylərində, şəxsi kolleksiyalarda mühafizə olunan, həmçinin bölgənin müxtəlif kəndlərindən toplanan qədim və orijinal xalçalar əsasında “Azərxalça”nın rəssamları tərəfindən hazırlanıb.

Müəssisədə çalışan toxucular Lənkəran şəhərinin və rayonun digər yaşayış məntəqələrinin sakinləridir. Onlar bir neçə ay ərzində “Azərxalça”nın burada təşkil olunmuş tədris-hazırlıq kurslarına cəlb edilib, xalçaçılıq üzrə bacarıq və vərdişlərini təkmilləşdiriblər. Tədris-hazırlıq kursu filial fəaliyyətə başladıqdan sonra da işini davam etdirəcək. Bu kursun məzunları “Azərxalça” ASC-nin sertifikatını alacaqlar. Xalça satışı salonunda “Azərxalça” ASC-də toxunmuş xalça və xalça məmulatlarının sərgisi və satışı da həyata keçiriləcək.

Azərbaycan xalçalarının şöhrəti dünyanı gəzir

Azərbaycan xalçaları qiymətli eksponatlar kimi dünyanın ən məşhur muzeylərində qorunub saxlanılır və böyük tamaşaçı marağına səbəb olur. Təbrizdə toxunmuş məşhur “Şeyx Səfi” xalısınu buna nümunə göstərmək mümkündür. Zəngin naxışları ilə göz oxşayan bu qiymətli sənət əsəri hazırda London muzeyində saxlanılır. Rəngbərəng ilmələrdən toxunan xalçalar təkrarsız sənət nümunələri olmaqla əsrlər boyu dünya miqyasında keçmişimizi, bu günümüzü, mədəniyyətimizi, milliliyimizi layiqincə təmsil edib. Qeyd edək ki, 2010-cu ildə Azərbaycanın ənənəvi xalçaçılıq sənəti UNESCO-nun Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi Mədəni İrsin reprezentativ siyahısına salınıb.

Deyilənlərdən də göründüyü kimi, xalçalarımızın şöhrəti bütün dünyanı gəzir. “Carpet XL” jurnalının 4-cü sayında Azərbaycan xalçaçılığından bəhs edən növbəti yazının dərc olunması bunu bir daha təsdiqləyir. Məqalədə qədim xalçaçılıq ənənələrimizdən, müasir dövrdə respublikamızda xalçaçılığın inkişafından, “Azərxalça”nın fəaliyyətindən ətraflı bəhs edilib.

Bildirilib ki, tarixən Azərbaycanda orijinal çeşnili, öz naxışları ilə seçilən xalçalar toxunub. Bu xalçalar Bakı (Abşeron), Qarabağ, İrəvan, Naxçıvan, Gəncə, Şirvan, Qazax-Borçalı, Quba, Təbriz qrupları üzrə təsnif və tədqiq edilir. Dünya bazarlarına çıxarılan Azərbaycan xalçaları həmişə böyük maraqla qarşılanıb.

Qeyd olunub ki, dövrümüzə qədər gəlib çatan ən qədim Azərbaycan xalçaları 16-cı əsrdə toxunan “Əjdahalı” xalçalardır. Əsasən XVI-XVIII əsrlərdə toxunan bu xalçanın qədim nümunələrinə dünyanın məşhur incəsənət muzeylərində və şəxsi kolleksiyalarda rast gəlmək mümkündür.

Məqalədə Azərbaycanda boyaqçılıq sənətinin inkişaf tarixinə də nəzər salınıb. Vurğulanıb ki, Azərbaycanın xalçaçılıq və boyaqçılıq tarixini bir-birindən ayrı təsəvvür etmək mümkün deyildir. XIX əsrin ortalarında burada istehsal olunan təbii boyaq maddələri daxili ehtiyacları ödəməklə yanaşı, həm də xaricə ixrac edilib.

Respublikamızın bölgələrində “Azərxalça”nın yaratdığı filiallar barədə də məlumat verən müəllif xalça emalatxanalarında istehsal olunan məhsulların keyfiyyətini xüsusi qeyd edib. Yazıda Qusarın Laza kəndinin, Şamaxının yun bazarının, qədim Azərbaycan xalçalarının və “Azərxalça”nın istehsalı olan məhsulların fotoşəkilləri də təqdim olunub.

Qeyd edək ki, Almaniyanın Hamburq şəhərində fəaliyyət göstərən “SN Verlag” Nəşr Evi tərəfindən ildə 4 dəfə ingilis və alman dillərində dərc olunan bu jurnalın əsas oxucuları Amerika Birləşmiş Ştatları və Avropa ölkələrindədir.

Daha çox biznes sektorunda yayılan bu jurnalda Azərbaycan xalçalarının təbliğ olunması mühüm əhəmiyyət daşıyır. Çünki səhifələrində klassik xovlu və xovsuz xalçalara, modern xalçalara geniş yer verən bu jurnalın əsas oxucuları xalçaçılıq üzrə aparıcı şirkətlərin rəhbərləri, pərakəndə satış sektorunun nümayəndələri, ABŞ və Avropa ölkələrində fəaliyyət göstərən xalça satışı mərkəzlərinin, mağazalarının təmsilçiləridir.

Mübariz ABDULLAYEV

Yeni Azərbaycan.- 2018.-22 noyabr.- S.7.