“Azərbaycançılıq ideologiyası və İslam”

Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi və YAP Gənclər Birliyinin birgə təşkilatçılığı ilə bu mövzuda konfrans keçirilib

İyulun 10-da Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi və Yeni Azərbaycan Partiyası (YAP) Gənclər Birliyinin birgə təşkilatçılığı ilə “Azərbaycançılıq ideologiyası və İslam” mövzusunda konfrans keçirilib.

Konfransı açan Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Mübariz Qurbanlı bildirib ki, azərbaycançılıq ideologiyası bütün dünya azərbaycanlılarını birləşdirən bir ideyadır. Onun sözlərinə görə, bu ideologiya Ümummilli Lider Heydər Əliyev tərəfindən dövlət ideologiyası kimi təsbit olunub: “Bu ideya XIX əsrın sonlarında meydana gəlib, Xalq Cümhuriyyəti dövründə də belə ideya olub, amma praktiki olaraq azərbaycançılıq ideologiyasının dövlət ideologiyası səviyyəsinə qaldırılaraq tətbiq olunması Ulu Öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır”.

Dövlət Komitəsinin sədri qeyd edib ki, Azərbaycan Konstitusiyasında təsbit olunmasa da, biz bu məfkurə ətrafında birləşmişik. Bu, təkcə müstəqil Azərbaycanın vətəndaşlarını deyil, bütün dünya azərbaycanlılarını birləşdirən ideyadır.

Mübariz Qurbanlı deyib ki, iyulun 14-də Ümummilli Lider Heydər Əliyevin Azərbaycanda hakimiyyətə gəlməsinin 50-ci ildönümü tamam olur. Onun sözlərinə görə, Ulu Öndər xalqımız və dövlətimiz üçün misilsiz xidmətlər göstərib. Bu xidmətlərdən biri də azərbaycançılıq ideologiyasıdır. Komitə sədri onu da qeyd edib ki, azərbaycançılıq ideologiyasının formalaşması prosesində İslam dini mühüm rol oynayıb.

Sonra tədbirdə Ulu Öndər Heydər Əliyevin banisi olduğu azərbaycançılıq ideologiyasından bəhs edən “Heydər Əliyev və azərbaycançılıq” filmi nümayiş etdirilib.

Çıxış edən “Yeni Azərbaycan” qəzetinin baş redaktoru, Milli Məclisin deputatı Hikmət Babaoğlu azərbaycançılıq ideyasının köklərinin qədimlərə gedib çıxdığını deyib. Onun sözlərinə görə, real siyasi müstəvidə azərbaycançılıq ideologiyası bu gün gördüyümüz güclü, inkişaf edən, beynəlxalq müstəvidə nüfuzlu aktorlardan birinə çevrilən Azərbaycandır: “1969-cu ildən başlayan ən yeni tariximizin bu gerçəkliklərinə görə Ulu Öndər Heydər Əliyevin fəaliyyətinə borcluyuq. 1969-cu il iyulun 14-də Ulu Öndər Heydər Əliyev Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi seçildi və bundan sonra Azərbaycanda yeni inkişaf mərhələsi başladı. Ulu Öndər Heydər Əliyevin bütün fəaliyyətində qırmızı xətt kimi keçən mühüm məqam ondan ibarətdir ki, müxtəlif fərqli siyasi-ideoloji sistemdə Azərbaycana rəhbərlik etməsinə baxmayaraq Onun fəaliyyətinin cazibə mərkəzi kimi Azərbaycan xalqının və dövlətinin maraqları müəyyənləşmişdi. İki dövr arasında siyasi varislik körpüsü qurmağa çalışsaq, hər iki dövrü birləşdirən mühüm ideoloji xətt var ki, bu da azərbaycançılıqdır. Azərbaycançılıq sovet dövründə də bizim milli identifikasiyamızı, milli düşüncəmizi təmin etdi. Həm də milli özünüdərk üçün əsaslar yaratdı ki, 1980-ci illərin sonunda yenidənqurma erasında xalqımız yeni siyasi sistemə özünü dərk edən, milli dəyərlərini, milli kimliyini bilən və bununla fəxr etməyi bacaran xalq kimi daxil oldu. Postsovet məkanında bəzi xalqlar var ki, sovet dövründə onlara təlqin olunan milli-sosial kimlik bu gün də qalmaqdadır. Amma biz məhz sovet dövründə böyük dövlət xadimi Heydər Əliyevin sayəsində dilimizdən, milli kimliyimizdən, Azərbaycanın sosial identifikasiyasını təmin edən, ümumi sosial kimliyimizi formalaşdıran dəyərlərdən məhrum olmadıq”.

Millət vəkili onu da qeyd edib ki, milli kimliyimizin formalaşmasında tarixi təfəkkür əvəzsiz rol oynayır: “Sovet dövründə dilimizin, dinimizin qorunması, tarixi, milli mənəvi dəyərlərimizi əks etdirən filmlərimizin çəkilməsi, Azərbaycanın tarixi qəhrəmanlarının obrazlı şəkildə yenidən Azərbaycanın özünə təqdim olunması məhz azərbaycançılıq kimliyini formalaşdırırdı. 1991-ci ildən yeni tarixi-siyasi şərait yarandı. Yeni müstəqil dövlət elan olundu, amma bu dövlətin siyasi sistemini qurmaq çox çətin məsələ idi. Çünki 1991-1993-cü illərdə xaos var idi. Hüquqi dövlətin qurulması isə başlıca vəzifə idi. O dövrdə Ulu Öndər Heydər Əliyevin fəaliyyətini izləsək görərik ki, azərbaycançılıq ideologiyası artıq 1993-cü ildə milli məfkurəyə çevrilməyə başladı. Bu, çox aktual məsələ idi. Amma o dövrdə fəaliyyət göstərən bəzi siyasi mərkəzlər xaricdən hazır tezis gözləyirdilər, müxtəlif ideyalar ortaya atırdılar. Belə bir zamanda böyük dövlət xadimi Heydər Əliyev Azərbaycan cəmiyyətinə və siyasi sisteminə yeni fəlsəfə təqdim etdi. Bu yeni azərbaycançılıq fəlsəfəsi idi. Onun yaratdığı partiyanın adı da Yeni Azərbaycan Partiyasıdır. Qısa müddətdə Yeni Azərbaycan Partiyası ümumxalq partiyasına çevrildi. Ulu Öndər Heydər Əliyev qeyd edirdi ki, azərbaycançılıq Azərbaycan dilini, mədəniyyətini bilmək, Azərbaycan tarixini bilməklə yeni dəyərləri mənimsəyərək fərdin inkişafını bu prosesdə təmin etməkdir”.

Millət vəkili deyib ki, azərbaycançılıq ideologiyası Azərbaycanın milli neokonservatizmidir və bu, ölkənin inkişafını təmin edir. Hikmət Babaoğlu söyləyib ki, bizim mentalitet milli psixologiya, milli mədəniyyət və milli mənəviyyatdır: “Mənəviyyatın içərisində əsas komponentlərdən biri də dindir. Özümüzü hər nə qədər müasir cəmiyyətin yetirməsi hesab etsək də, daxilimizdə fərd olaraq İslam dininin daşıyıcılarıyıq. Azərbaycançılıq ideologiyasında olan dözümlülük, tolerantlıq, sülh, birgəyaşayış, multikultural dəyərlər həm də İslam dinindən gəlir. Nəticə etibarilə İslam elmi, inkişafı təlqin edən dindir. Ona görə də, azərbaycançılıq və İslam dedikdə, məsələnin bu kontekstdə qiymətləndirilməsi doğrudur”.

Millət vəkili qeyd edib ki, Heydər Əliyev Azərbaycan xalqı üçün Ümummilli Lider, dünya üçün ümumbəşəri dəyərdir: “Çünki O, yeni dünyanın yeni dəyərlər sisteminə dəyərlər qatmağı bacaran liderdir”.

Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi sədrinin birinci müavini Salman Musayev çıxışında konfransın çox aktual mövzuya həsr edildiyini bildirib. O, Azərbaycanda mövcud olan nümunəvi dövlət-din münasibətləri, tolerant və multikultural mühit, Azərbaycan həqiqətləri, o cümlədən dinlərarası dialoqun əhəmiyyəti barədə danışaraq deyib ki, bu gün dini ayrı-seçkiliyin gücləndiyi, bəzən dini zəmində qarşıdurmaya bilərəkdən rəvac verildiyi bir dünyada və zamanda dinlərarası, həmçinin mədəniyyətlərarası dialoqun bərqərar olması vacibdir. “Dinlərarası və mədəniyyətlərarası dialoqa nail olmaq, sülh və əmin-amanlıq üçün bütün beynəlxalq təşkilatların, nüfuzlu dini mərkəzlərin, ən əsası, ölkələrin səylərinin birləşdirilməsi zəruridir. Bu baxımdan Azərbaycan üzərinə düşən mənəvi borcu və şərəfli missiyanı layiqincə yerinə yetirməyə çalışır. Vicdan azadlığını insan hüquq və azadlıqlarının yalnız bir parçası kimi deyil, həm də tarixi dəyər kimi uca tutan Azərbaycan xalqı müxtəlif dini inanclı insanların birgəyaşayış ənənələrini zənginləşdirərək bütün dünya üçün örnək ola biləcək dini tolerantlıq modelini yaradıb. Məhz bu səbəbdən, Azərbaycan tarixən sivilizasiyalararası dialoqa önəmli töhfələr verən, dözümsüzlüyün bütün formalarını rədd edən humanist məkan kimi öz mövqeyini qoruyub saxlaya bilib. Bütün bunlar Ulu Öndər Heydər Əliyevin müəllifi olduğu azərbaycançılıq ideologiyasında öz əksini tapır”, - deyə S.Musayev vurğulayıb.

S.Musayev çıxışında Ulu Öndər Heydər Əliyevin İslam dininə olan ehtiramı, Onun məscidlərin və digər dini ibadət yerlərinin yenidən qurulması istiqamətində verdiyi qərarlar barədə fikirlərini bildirib. Qeyd edib ki, hazırda bu siyasət Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir.

AMEA-nın müxbir üzvü, fəlsəfə elmləri doktoru Könül Bünyadzadə bildirib ki, Azərbaycan islami prinsiplərdən istifadə etməklə çox gözəl dialoqlar aparır: “Azərbaycan bu gün İslama sahib çıxır, bütün din sahibləri ilə dialoqa girə bilir. Buna görə də Azərbaycanda çox gözəl tolerant mühit var”.

Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin icraçı direktoru Rəvan Həsənov isə qeyd edib ki, sovet dövründə azərbaycançılıq anlayışı daha çox etnik anlayış kimi qəbul edilirdi: “Amma Ümummilli Lider Heydər Əliyevin təqdim etdiyi azərbaycançılıq anlayışı birləşdirici dəyərləri özündə ehtiva edir. Bu ideya mütləq şəkildə gələcək nəsillərə ötürülməlidir”.

Tədbirdə həmçinin islamşünas alim Nəriman Qasımoğlu və DQİDK yanında İctimai Şuranın sədri Əliməmməd Nuriyev mövzu ilə bağlı çıxış ediblər.

Nardar BAYRAMLI

Yeni Azərbaycan.- 2019.- 11 iyul.- S.5