Ömrünü elm və təhsilə həsr edən insan

Pedaqoji elmlər doktoru İranə Əliyeva elmi-pedaqoji fəaliyyəti ilə ali məktəblərdə tədris prosesinin təkmilləşdirilməsinə özünün töhfələrini verib

Bütün ömrünü elm və təhsilə həsr edən pedaqoji elmlər doktoru İranə Əliyeva, sözün əsl mənasında, əsl vətəndaş, ziyalıdır. Alimin gənc nəslə bəxş etdiyi biliklər onun mənəvi paklığından, intellektinin yüksəkliyindən, şəxsiyyətinin ucalığından qidalanır. Məhz bu keyfiyyətlərə sahib olan alim elmi-pedaqoji sahədə böyük uğurlara imza atıb. O, bunu çoxillik gərgin və halal zəhməti, istedadı və yüksək insani keyfiyyətləri ilə qazanıb. Bir alim kimi İranə Əliyevanı fərqləndirən cəhət əsərlərinin elmi dəyəri ilə, irəli sürdüyü fikir və mülahizələrdəki novatorluq ilə bağlıdır. O, elmi, pedaqoji yeniliyi görən, ona xüsusi dəyər verən bir alimdir.

Qeyd edək ki, İranə Məmməd qızı Əliyeva Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) filologiya fakültəsini bitirib. Ali təhsili başa vurduqdan sonra 3 saylı Texniki Peşə Məktəbində rus dili müəllimi vəzifəsində işləyib. 1986-cı ildən o, M.F.Axundov adına Azərbaycan Pedaqoji Rus dili və Ədəbiyyatı İnstitutunda (indiki Bakı Slavyan Universiteti) əvvəlcə saathesabı müəllim, sonra isə “Rus dili və onun tədrisi” kafedrasında müəllim, baş müəllim vəzifələrində çalışıb. Müəllim kimi fəaliyyəti ilə yanaşı olaraq, İranə xanım elmi fəaliyyətlə də dərindən məşğul olub. 1997-ci ildə isə Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutunda “Rus dili təlimində oyun tapşırıqlarında istifadə prosesində tələbələrin peşə-nitq vərdişlərinin formalaşdırılması” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edərək pedaqoji elmlər namizədi elmi dərəcəsini alıb. Eyni zamanda, 2000-ci ildən Bakı Slavyan Universitetinin tərcümə fakültəsinin “Rus dili” kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışıb. 2005-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının qərarı ilə ona dosent elmi vəzifəsi verilib.

Elmi fəaliyyətini uğurla davam etdirən alim 2012-ci ildə isə “Dil mühitindən kənar rus dilinin konfiqurativ metodikası vasitəsilə tədrisin əsasları” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərək pedaqoji elmlər doktoru elmi dərəcəsinə layiq görülüb. 2016-cı ildə Bakı Slavyan Universitetində Rus dili və onun tədrisi metodikası kafedralarının birləşdirilməsindən sonra yaranan “Rus dili və mədəniyyətlərarası kommunikasiya” kafedrasının müdiri vəzifəsinə seçilib.

2016-cı ilin dekabr ayından isə İranə Əliyeva Azərbaycan Turizm və Menecment Universitetində çalışır. Belə ki, o, ilk olaraq universitetin İnkişaf məsələləri üzrə prorektoru olub, 2018-ci ildə isə Tədris işləri üzrə prorektor vəzifələrində işləyib. Hal-hazırda isə həmin universitetdə Elm və inkişaf məsələləri üzrə prorektor vəzifəsində çalışır.

Məlumat üçün onu da bildirək ki, professor İranə Əliyeva ali məktəblərdə tədris prosesinin təkmilləşdirilməsinə dair bir sıra təklif, fikir və mülahizələrlə çıxış edib. “Azərbaycanda dərin savada, biliyə, ixtisasa malik olan müəllimlər var və onlar cəmiyyətin çox hissəsini təşkil edirlər. Müəllimin gənc nəslə bəxş etdiyi biliklər onun mənəvi paklığından, intellektinin yüksəkliyindən, şəxsiyyətinin ucalığından qidalanmalıdır. Məhz bu keyfiyyətlərə sahib olan alim elmi-pedaqoji sahədə böyük uğurlara imza ata bilər”, - deyən müsahibimiz, pedaqoji elmlər doktoru İranə Əliyevanın fikrincə, ali təhsil ocağında tədris prosesinin keyfiyyətini yüksəltmək üçün müəllimlər tələbələri lazımi ədəbiyyata yönəltməli, dərslərdə və daha sonra seminarlarda mövzuları araşdırmalı, imtahana hazırlıq dövründə imtahan suallarını tələbələrlə birlikdə araşdırıb işləməlidirlər. Çünki tədris elə prosesdir ki, onu təkmilləşdirmək üçün üzərində daim işləmək lazımdır.

1980-ci ildən tədris prosesinə dair innovativ təkliflərlə çıxış edən, bu istiqamətdə araşdırmalar aparan İranə Əliyeva, eyni zamanda, həmin illərdə 3 nömrəli peşə məktəbində yeni metodika ilə rus dilinin xarici dil kimi tədrisi üçün yeni proqramlar, dərsliklər hazırlayıb. Onun tərəfindən hazırlanmış sistem Azərbaycanın bir neçə peşə məktəbində tətbiq olunub və müsbət qiymətləndirilib. Müsahibimiz deyir ki, bəhs edilən illərdə hərbi çağırışçılar üçün də rus dilini bilmək çox vacib idi. Çünki azərbaycanlı gənclər rus dilini bilmədikləri üçün ancaq tikinti batalyonunda hərbi xidmət etməli olurdular. Ona görə həmin vaxt İranə xanımın qarşısına vacib bir məsələ qoyuldu. Qısa bir zamanda (1 ay müddətində) rayonlardan çağırış vərəqələrini alan gənclərə rus dili öyrədilməli idi ki, onlar mühəndis qoşunlarında xidmət edə bilsinlər. “Bu, çox məsuliyyətli iş idi, amma indi də hesab edirəm ki, bu, mənim üçün böyük bir təcrübə, araşdırmalarım üçün isə təkan oldu”, - deyən İ.Əliyeva həmin vaxt bu tapşırığın öhdəsindən yüksək səviyyədə gəldiyinə görə təşəkkür sertifikatı ilə təltif olunub.

Professor İ.Əliyeva qeyd edir ki, bu eksperimentin nəticəsi M.F.Axundov adına Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun (indiki BSU) rəhbərliyini də maraqlandırıb. Orada tələbələr rus dili müəllimi ixtisası üzrə təhsil alırdılar. Rus dilini sərbəst bilmək əsas məqsəd idi və bu innovativ metodikanı tədrisdə tətbiq etmək İranə xanıma təklif olunur. “Bu təklif çox maraqlı, həm də məsuliyyətli idi. Mənim dərs dediyim tələbələr gələcəyin rus dili müəllimləri idilər. Yeni metodika ilə dili öyrənənlər düşüncələrini yaza, sərbəst danışa bilirdilər və imtahanda yüksək səviyyədə biliklərini nümayiş etdirdilər”, - deyə o bildirib. Bu təcrübə, həmçinin İranə xanımın öz araşdırmalarını tədrisin formalaşdırılmasına, təşkilinə, tədrisin məzmununa və metodikasına yönəltməsinə səbəb oldu.

1990-cı illərdə isə universitetə qəbul olunan ingilisdilli əcnəbi tələbələrin dərslikləri, işçi proqramları, dərs vəsaitləri də İranə xanım tərəfindən hazırlanıb. Eyni zamanda, respublikada dil mühitində baş verənlərin fonunda İranə xanım qurduğu sistemi yenidən təkmilləşdirməyə ehtiyac duyub. Və yenidən eksperimentlər, yoxlamalar, testlər və s. ... 1980-ci ildən qazandığı təcrübə gələcək alimə dayaq olub. O, yeni “Konfiqurativ metodika”nı dərc edib və müəlliflik sertifikatını qazanıb.

2000-ci ildə indiki BSU-da kafedra müdiri vəzifəsində işləyərkən İranə Əliyeva həm kafedrada çalışan təcrübəli müəllimləri, həm də yeni gələn müəllimləri bu yeni kofiqurativ metodikanın sistemi ilə tanış edib və onların da bu istiqamətdə tədrisə yaradıcı yanaşmalarına kömək göstərib. O, bu istiqamətdə təcrübəsini prorektor kimi çalışdığı Azərbaycan Turizm və Menecment Universitetində də uğurla tətbiq edib. “Azərbaycan Turizm və Menecment Universitetində tədrisi konfiqurativ metodika əsasında qurdum və yenə də müsbət nəticələr əldə etdim. Bu sistemdə tətbiqi qiymətləndirmə prosesi də nəzərə alınır”, - deyə İranə Əliyeva bildirib. Onun təbliğ etdiyi yeniliyin nəticəsində tələbələrin bilik səviyyəsi artıb və imtahanlardan kəsilmə halları minimuma enib. Professor hesab edir ki, elm və bilik tərəqqinin əsasıdır və bir-birindən asılıdır: “Elmsiz və təhsilsiz cəmiyyət nə inkişaf edə, nə də irəliyə gedə bilər. Tədris prosesində əldə edilən biliklərin təcrübədə tətbiqi də əsas məsələlərdən biridir. Tələbələr üçün istehsalat təcrübəsinin təşkili, onların bacarıqlarının üzə çıxarılması, yeni nəsil peşəkarların yetişdirilməsi hər bir müəllim üçün unikal bir stimuldur”.

“Dərsi maraqlı edən təkcə mövzunun bütün təfsilatı ilə çatdırılması deyil. Onun hansı üsul və metodologiya ilə ötürülmə keyfiyyəti mühüm rol oynayır”, - deyən İranə Əliyevanın fikrincə, tələbələr müəllimlərdən dərsin gedişində kreativlik və maraq tələb edirlər.

Qeyd edək ki, İranə Əliyevanın məhsuldar pedaqoji fəaliyyəti dövlət rəhbərliyi tərəfindən də yüksək qiymətləndirilib. O, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 14 dekabr tarixli Sərəncamı ilə “Əməkdar müəllim” fəxri adı ilə təltif olunub.

İranə Əliyeva fəaliyyət göstərdiyi illər ərzində elmi məqalələrin, proqramların, tezislərin, dərsliklərin, didaktik və metodik vəsaitlərin, metodik tövsiyələrin, testlərin, lüğətin, monoqrafiyanın müəllifidir. 2014-cü ildən Azərbaycan Dillər Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən Dissertasiya Şurasının üzvü olan alim, həmçinin elmi-tədqiqat işlərinə rəhbərlik edir, elmi işlərdə opponent kimi çıxış edir, doktorluq dissertasiyalarına məsləhətçi kimi təyin olunur.

Bu uğurların arxasında böyük zəhmət, əziyyətlə yanaşı, təcrübə dayanır. İranə xanım bütün bunlarla kifayətlənmir, tədrisi daha maraqlı etmək üçün daim yeni metodikalar axtarışındadır. O, dərslərini interaktiv şəkildə keçməyi üstün tutur və bu, tələbələr tərəfindən çox bəyənilir. Gördüyü işi sevən, ona hər zaman məsuliyyət hissi ilə yanaşan professor İranə Əliyeva deyir: “Ən böyük məqsədim cəmiyyətimiz üçün savadlı və peşəkar kadrlar yetişdirməkdir. Ən böyük arzum isə Ulu Öndər Heydər Əliyevin “Mən Azərbaycanın sadə vətəndaşıyam. Bu addan yüksək ad yoxdur. Ancaq bundan da yüksək ad müəllimlikdir” sözlərinə layiq olmaqdır”.

Nardar BAYRAMLI

Yeni Azərbaycan.- 2019.- 30 mart.- S.6