Regionlarda aqrar sahənin inkişafı ilə bağlı tədbirlər davam etdirilir

Məhsul yığımı ilə yanaşı, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının artırılmasında mühüm rol oynayan təkrar əkinin tətbiqi də uğurla həyata keçirilir

Ölkəmizdə ərzaq təhlükəsizliyinin daxili istehsal hesabına təmin olunması istiqamətində görülən tədbirlər davam etməkdədir. Vurğulamaq lazımdır ki, müvafiq Dövlət proqramları, respublikanın ərzaq təhlükəsizliyinin təmini ilə bağlı qəbul olunan qanunlar kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracının artırılması, aqrar sahədə istehsalçıların və istehlakçıların maraqlarının qorunması, ərzaq bazarının səmərəli fəaliyyətinin təşkil edilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Etibarlı ərzaq təminatına nail olunmasında isə taxılçılıq və taxıl məhsulları strateji əhəmiyyət daşıyır. Bu gün qabaqcıl təcrübənin, intensiv metodların tətbiqi taxılçılıqda istehsalın genişlənməsinə müsbət təsir göstərən vacib amillərdən sayılır. İntensiv metodlardan istifadə edərək məhsuldarlığı artırmaqla, eləcə də əkin sahələrinin genişləndirilməsi və toxumçuluğun inkişaf etdirilməsi ilə ölkədə taxıl istehsalı əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlir. Eləcə də respublikamızın regionlarında taxılçılıq sahəsində dünya miqyasında təsdiqini tapan qabaqcıl təcrübənin tətbiqi, o cümlədən də iri fermer təsərrüfatlarının yaradılması uğurla həyata keçirilir. Prezident İlham Əliyevin tapşırığına uyğun olaraq Dövlət Torpaq Fondunun hesabına yaradılan iri fermer təsərrüfatlarının fəaliyyətə başlaması ilə ölkəmizdə, əslində, yeni bir kənd təsərrüfatı sisteminin formalaşdığını söyləmək mümkündür. İri fermer təsərrüfatlarının yaradılması respublikamızda kənd təsərrüfatı məhsullarının - ən əsası isə taxılçılığın istehsalının artırılmasını stimullaşdırır.

Bundan başqa, ölkəmizdə aqrar sahənin inkişaf etdirilməsi ilə bağlı həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər çərçivəsində digər sahələrlə yanaşı, kənd təsərrüfatının strateji əhəmiyyətli istehsal istiqamətlərindən biri olan toxumçuluğun inkişaf etdirilməsi, məhsul istehsalçılarının keyfiyyətli toxuma olan tələbatının daxili istehsal hesabına təmin olunması prioritet vəzifələrdən biri kimi müəyyənləşdirilib. Ölkədə toxum istehsalında qarşıya qoyulan hədəflərə çatmaq üçün Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən davamlı olaraq zəruri tədbirlər həyata keçirilir. Son illərdə reallaşdırılan təşviq, siyasi və maddi dəstək tədbirlərinin nəticəsidir ki, fermerlərdə bu sahəyə böyük maraq yaranıb və respublika üzrə toxumçuluq təsərrüfatlarının sayı əhəmiyyətli dərəcədə artıb.

Qeyd edək ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeliyində olan Dövlət Toxum Fondunun Xaçmaz və Şəki şəhərlərində yeni inşa edilmiş toxum emalı zavodlarında 3000 ton yerli və xarici toxum emal olunub. Müəssisələr saatda 5 ton toxum emal etmək gücünə malikdir və emal olunmuş toxum 15000 hektar ərazini keyfiyyətli toxumla təchiz edə bilər. Emal prosesi dörd mərhələdən ibarətdir. İlk mərhələdə əsas daş qalıqları və iri saman çöpləri, ikinci mərhələdə xırda saman çöpləri və vələmir, üçüncü mərhələdə xırda buğdalar, dördüncü mərhələdə buğda köynəyi və boş buğdalar təmizlənərək kalibrləmə edilir. Təmizlənmiş buğdalar sürmə xəstəliyinə qarşı maddə ilə dərmanlanaraq 50 kiloqramlıq kisələrə yığılır.

Zavodların əsas üstünlüyü toxum emalını az itki ilə həyata keçirməsidir və mövsümdə toxum istehsalçılarının yüksək reproduksiyalı toxumlarla təmin edilməsində vacib rol oynayır. Hazırda zavodlarda emal prosesi davam edir.

Yeri gəlmişkən, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Aqrar Xidmətlər Agentliyinin təşkilatçılığı ilə ölkədə ilk dəfə olaraq Respublika toxum sərgi-satış yarmarkası keçiriləcək. Belə ki, oktyabrın 4-də Hacıqabul rayonunda keçiriləcək yarmarkada Aqrar Xidmətlər Agentliyinin rəhbərliyi, Dövlət Toxum Fondu, Azərbaycan Toxumçular Assosiasiyası, yerli toxum istehsalçıları, elmi-tədqiqat institutları, iri toxum istehsalı və satışı ilə məşğul olan şirkətlər, fermerlər iştirak edəcəklər.

Yarmarkanın keçirilməsində əsas məqsəd toxum bazarının formalaşması, istehsalçı ilə istehlakçı arasında birbaşa münasibətlərin qurulması, işgüzar və səmərəli görüşlərin təşkili, həmçinin fermerlər üçün sertifikatlı toxumların əlçatanlığının təmin olunmasıdır. Sərgidə əsasən dənli (arpa, buğda), həmçinin tərəvəz bitki sortları və toxumları nümayiş etdiriləcək.

Sərgi çərçivəsində fermerlərə sertifikatlı toxumun əldə olunması, sortların regionların torpaq-iqlim xüsusiyyətlərinə uyğun düzgün seçilməsi, toxumların təmizlənməsi, kondisiyaya çatdırılması barədə məlumat veriləcək və informasiya materialları təqdim olunacaq.

Azərbaycanda payızlıq əkinlər üçün şum prosesi isə davam edir. Ümumilikdə, bu il 1047136 hektar sahədə payızlıq şum proqnozlaşdırılır. Sentyabrın 30-dək 739595 hektar sahədə şum aparılıb ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 426680 hektar artıqdır. Artıq ölkə üzrə payızlıq əkin üçün proqnozlaşdırılan sahələrin 70,6 faizi şumlanıb.

Ümumilikdə şum prosesinə 2355 traktor cəlb olunub. Ağcabədi, Qobustan və Salyan rayonlarında payızlıq əkin şumu tam yekunlaşıb, Füzuli (99%), Xocavənd (93,5%), Bərdə (94,3%), Oğuz (96%), Kürdəmir (94,7%), İmişli (91,8%), Ağstafa (95%) və Yevlax (95,8%) rayonlarında şum prosesinin yaxın günlərdə yekunlaşacağı gözlənilir. Qeyd edək ki, hələlik ölkə ərazisində 56 min hektar sahədə səpin işi aparılıb.

Ağcabədi rayonunda da fermerlər və torpaq mülkiyyətçiləri kənd təsərrüfatı işlərini davam etdirirlər. Rayonda məhsul yığımı ilə yanaşı, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının artırılmasında mühüm rol oynayan təkrar əkinin tətbiqi də uğurla həyata keçirilir. Cari ildə mülkiyyətçilər əvvəlki illə müqayisədə 521,7 hektar çox olmaqla, 2374,4 hektar sahədə təkrar əkin aparıblar. Təkrar əkinlərin 1672,76 hektarı qarğıdalı, 615,54 hektarı darı, 40,51 hektarı kələm, 24,83 hektarı pomidor, 20,76 hektarı xiyar bitkisidir.

Bundan başqa, payızlıq əkinlər üçün 30 min 815 hektar sahədə şum qaldırılıb. Hazırda rayonda məhsul yığımı, bəzi kənd təsərrüfatı bitkilərinin becərilməsi və növbəti təsərrüfat ilinə hazırlıq işləri davam etdirilir.

Oğuz rayonunun təsərrüfatlarında gələn ilin məhsulu üçün payızlıq dənlilərin əkininə ciddi hazırlıq işləri görülür. Cari mövsümdə rayonda 17 min hektar sahədə payızlıq dənlilərin əkini proqnozlaşdırılır. Bu məqsədlə indiyədək təsərrüfatlarda 16 min 200 hektar sahədə şum qaldırılıb. Payızlıqların əkini üçün rayonda fəaliyyət göstərən 6 toxumçuluq təsərrüfatı tərəfindən 936 ton yüksək reproduksiyalı toxum fondu ayrılıb. Ayrılmış buğda və arpa toxumu təmizlənərək dərmanlanıb və səpinə hazır vəziyyətə gətirilib. Bundan əlavə, fermerlər səpin üçün lazım olan toxumu digər toxumçuluq təsərrüfatlarından da ala biləcəklər.

Kampaniyada iştirak edəcək traktor və toxumsəpən aqreqatlar təmir olunaraq saz vəziyyətə gətirilib. Payızlıqların əkininə oktyabrın birinci ongünlüyündə başlamaq nəzərdə tutulur.

Xatırladaq ki, oğuzlu fermerlər builki mövsümdə 16 min 87 hektar taxıl sahəsindən 49 min 708 ton məhsul əldə ediblər. Hər hektardan orta hesabla 31 sentner məhsul götürülüb.

Prezident İlham Əliyevin kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsi məqsədilə verdiyi tapşırıqlar, qarşıya qoyulmuş vəzifələr ölkəmizin hər yerində olduğu kimi, Qazax rayonunda da uğurla həyata keçirilir. Rayonda kənd təsərrüfatı sahəsində olan inkişafı statistik rəqəmlərdə də görmək mümkündür. Qazaxda 2016-cı ildə 16520,6 hektarda, 2017-ci ildə 18694,37 hektarda, 2018-ci ildə 20682 hektarda əkin aparılıb. 2019-cu ildə isə əkin sahəsi genişləndirilərək 21476,3 hektara çatdırılıb. Rayonda 2020-ci ilin məhsulu üçün hazırlıq işlərinə başlanıb. Havaların əlverişli keçməsi kənd təsərrüfatı işlərinin daha sürətlə aparılmasına təkan verib. Ona görə də rayon üzrə əkinə yararlı sahələrdə şumlama işləri görülür. Bu günə kimi 7418 hektarda şum aparılıb. Bunun üçün kifayət qədər maşın və mexanizm, traktorlar ayrılıb. Hazırda əkin sahələrində 51 texnika işləyir. Əkin işlərinin aqrotexniki qaydalara uyğun həyata keçirilməsinə rayondakı mütəxəssislər tərəfindən nəzarət olunur. Şumlama işlərinin optimal müddətdə başa çatdırılması nəzərdə tutulub.

Məhsul yığımı başa çatdıqdan sonra bu il Şəki rayonunda da 77 istehsalçı tərəfindən 1667 hektar sahədə təkrar əkin aparılıb. Təkrar əkin sahələri əvvəlki illə müqayisədə 689 hektar artıb. Təkrar əkin aparılan sahələrin 1587 hektarına yaşıl yem üçün qarğıdalı, 80 hektarına isə darı əkilib. Mütəxəssisin sözlərinə görə, ölkəmizdə dən və yaşıl yem istehsalının artırılmasında əsas ehtiyat mənbələrindən biri təkrar əkinlərin tətbiq edilməsidir.

Rayonun təsərrüfatlarında 2020-ci ilin məhsulu üçün payızlıq dənlilərin əkininə də başlanılıb. Kampaniyanın ilk günlərində rayonun Suçma, Cumakənd, Baş Layısqı, Baş Göynük kəndlərinin ərazilərində 320 hektar sahədə yaşıl yem üçün arpa əkilib. Cari mövsümdə rayonda 65 min hektar sahədə payızlıq dənlilərin əkini proqnozlaşdırılır. Payızlıqların əkini üçün indiyədək təsərrüfatlarda 29 min hektar sahədə şum qaldırılıb. Səpin üçün 15 min ton arpa və buğda toxumu tələb olunsa da, toxumçuluq təsərrüfatları və fermerlər tərəfindən 17 min ton yüksək reproduksiyalı toxum fondu yaradılıb. Fermerlərin mineral gübrələrə olan ehtiyacları da tam şəkildə ödəniləcək. Bunun üçün lazımi qədər mineral gübrə tədarük olunub. Əkin kampaniyasına 175 ədəd şum traktoru, 90 ədəd toxumsəpən aqreqat və digər texnikalar cəlb edilib.

Zaqatala rayonunun təsərrüfatlarında da 2020-ci ilin məhsulu üçün payızlıq dənlilərin əkininə başlanılıb. Cari mövsümdə rayonda 11 min hektar sahədə payızlıq dənlilərin əkini proqnozlaşdırılır. Kampaniyanın ilk günlərində rayonun Əliabad qəsəbəsi, Muğanlı və Bəhmətli kəndlərinin ərazilərində 50 hektaradək sahəyə arpa toxumu səpilib. Payızlıqların əkini üçün indiyədək təsərrüfatlarda 5,3 min hektar sahədə şum qaldırılıb. Sahələrin şumlanmasına 130-dək şum traktoru cəlb edilib. Səpində iştirak edəcək traktor və toxumsəpən aqreqatlar təmir olunaraq saz vəziyyətə gətirilib. Ayrılmış buğda və arpa toxumu təmizlənərək dərmanlanıb.

Pərviz SADAYOĞLU

Yeni Azərbaycan.- 2019.- 3 oktyabr.- S.7