Azərbaycanın regionlarında heyvandarlığın inkişafına böyük diqqət göstərilir

Bölgələrdə bu istiqamətdə ardıcıl və kompleks xarakterli tədbirlər həyata keçirilir, mühüm nəticələr əldə olunur

Məlum olduğu kimi, Azərbaycanda bütün sahələrin paralel inkişafı strateji məqsəd kimi müəyyənləşdirilib. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən səmərəli iqtisadi siyasət dinamik inkişafı təmin etməklə yanaşı, ölkəmizin qarşısında yeni perspektivlərin açılmasını şərtləndirib. Bu məqamda vurğulamaq yerinə düşər ki, ölkəmizdə digər sahələrlə yanaşı, aqrar sektorda da yüksək inkişaf müşahidə edilir. Bu kontekstdə heyvandarlığın inkişafı istiqamətində görülən məqsədyönlü işlər də xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Yeri gəlmişkən, 2019-cu ilin yanvar-iyul aylarında ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə diri çəkidə ət istehsalı 3 faiz artaraq 289,3 min ton olub. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, süd istehsalı 1,7 faiz artaraq 1 milyon 219,2 min ton, yumurta istehsalı 6,9 faiz artaraq 1 milyon 93,4 milyon ədəd və yun istehsalı 1,5 faiz artaraq 14,9 min ton təşkil edib. Bundan başqa, ölkədə 643,2 ton barama istehsal olunub ki, bu da son 21 ilin ən yüksək göstəricisidir.

Xüsusi vurğulamaq gərəkdir ki, Azərbaycanın regionlarında heyvandarlığın inkişafı istiqamətində davam etdirilən tədbirlər uğurlu nəticələrlə yadda qalır. Statistik göstəricilər də bu reallığı təsdiqləyir. Məsələn, Astara rayonunda bu ilin altı ayında quş əti də daxil olmaqla diri çəkidə ət istehsalı 2,4 faiz artaraq 1944,0 ton, süd istehsalı 0,7 faiz artaraq 13674,6 ton, yumurta istehsalı 0,1 faiz artaraq 4515,0 min ədəd təşkil edib. 2019-cu il iyulun 1-i vəziyyətinə rayon üzrə 40320 baş iribuynuzlu mal-qara, o cümlədən 19777 baş inək və camış, 21165 baş qoyun və keçi qeydə alınıb. İribuynuzlu mal-qaranın 49 faizini inək və camışlar təşkil edir.

Samuxda isə bu ilin birinci yarısında rayonun təsərrüfatlarında 23558 baş iribuynuzlu mal-qara, 146286 baş qoyun və keçi olub. İribuynuzlu mal-qaranın 747 başı kənd təsərrüfatı müəssisələrində, 23558 başı isə əhali təsərrüfatlarında, qoyun və keçilərin 19013 başı kənd təsərrüfatı müəssisələrində, 146286 başı isə əhali təsərrüfatlarında qeydə alınıb. İlin birinci yarısında diri çəkidə ət istehsalı əvvəlki ilə nisbətən 2,4 faiz artaraq 2731 ton, süd istehsalı 12,7 faiz artaraq 14795 ton, yumurta istehsalı 12,5 faiz artaraq 4935 min ədəd, yun istehsalı isə 245 ton olub. Kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal həcmi 43537,5 min manat olub ki, bunun da 21653,7 min manatını və ya 49,7 faizini heyvandarlıq məhsulları təşkil edib.

Heyvandarlığın inkişafı Şəki rayonunda da diqqət mərkəzindədir. Belə ki, cari ilin 7 ayında rayonda 4034 baş inək və düyə süni yolla mayalandırılıb. Həmin müddətdə təsərrüfatlarda süni mayalanma yolu ilə 1965 baş buzov alınıb. Yeddi ayda Şəki rayonu üzrə 1342 nəfər heyvan sahibinə süni mayalanma yolu ilə alınan 1644 baş cinsi yaxşılaşdırılmış buzova görə 164 min 400 manat subsidiya ödənilib. Bu barədə KİV-ə Şəki Dövlət Aqrar İnkişaf Mərkəzinin heyvandarlıq sektorunun müdiri Nazim Rəcəbov məlumat verib. Qurumun rəsmisi bildirib ki, heyvanların süni yolla mayalandırılması heyvandarlığın cins tərkibinin yaxşılaşdırılmasına təsir göstərən ən mühüm amillərdəndir. Azərbaycan Prezidentinin “Heyvandarlığın cins tərkibinin yaxşılaşdırılmasına dövlət dəstəyi haqqında” 2015-ci il 19 avqust tarixli Sərəncamının icrası olaraq, süni mayalanma yolu ilə alınmış hər baş buzova görə heyvan sahiblərinə 100 manat məbləğində subsidiya ödənişi tətbiq olunduqdan sonra Şəki rayonunda süni mayalandırılan heyvanların sayı əvvəlki illərə nisbətən bir neçə dəfə artıb. Bildirilib ki, son illər rayonda heyvandarlıq məhsullarının istehsalını intensiv yolla artırmaq üçün ciddi tədbirlər görülür. Bu günədək məhsul istehsalçıları tərəfindən rayona dövlətin güzəştli şərtləri ilə satılan 384 baş damazlıq düyə alınıb gətirilib. Sektor müdiri bu işin gələcəkdə də davam etdiriləcəyini vurğulayıb.

Kənd təsərrüfatı rayonu olan Sabirabadda da heyvandarlıq əsas təsərrüfat sahəsi hesab olunur. Rayonda bu sahəni müasir texnologiyalar əsasında inkişaf etdirmək məqsədilə son illər bir sıra mühüm tədbirlər həyata keçirilib, Bulaqlı, Nərimankənd, Surra və digər kəndlərdə heyvandarlıq kompleksləri tikilib, iri heyvandarlıq və quşçuluq təsərrüfatları yaradılıb. Görülən işlər nəticəsində rayonda iribuynuzlu mal-qaranın baş sayı ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 845 baş artaraq 121 min 884 başa, qoyun-keçilərin sayı isə 4 min 26 baş artaraq 230 min 244 başa çatıb. Mal-qaranın baş sayının artması heyvandarlıq məhsulları istehsalına da müsbət təsir göstərib. Cari ilin ötən ayları ərzində rayonda ət istehsalı 9 min 120 ton diri çəkidə, süd istehsalı 59 min 29 ton, yun istehsalı 589 ton, yumurta istehsalı isə 37 milyon 645 min ədəd olub. Bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə ətdən 368, süddən 2 min 426, yundan 24 ton, yumurta istehsalından isə 4 milyon 777 min ədəd çoxdur. Sabirabadda mal-qaranın cins tərkibinin yaxşılaşdırılmasına da xüsusi diqqət yetirilir. Daha məhsuldar olan cins mal-qaranın yetişdirilməsi məqsədilə rayonda 17 süni mayalandırma məntəqəsi yaradılıb. Ötən yeddi ayda iribuynuzlu mal-qaradan süni mayalandırma yolu ilə 3 min 134 baş cins tərkibi yaxşılaşdırılmış bala alınıb. Alınan buzovlara görə maldarlara 313 min 400 manat subsidiya ödənilib. Qeyd edək ki, hazırda rayonun heyvandarlıq təsərrüfatlarında saxlanılan mal-qaranın 85-90 faizi cins tərkibi yaxşılaşdırılmış heyvanlardır.

Ağsu rayonunun heyvandarları da cari ilin ötən 8 ayını uğurla başa vurublar. Verilən məlumata görə, kənd təsərrüfatının aparıcı sahələrindən olan heyvandarlıqda intensiv artım davam edib, bütün sahələr üzrə məhsul istehsalı ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə artıb. 8 ayda ət istehsalı 12 ton artaraq 3340 tona çatıb. Bu müddətdə 18 min 966 ton süd, 7 milyon 801 min ədəd yumurta, 310 ton yun istehsal olunub və artım müvafiq olaraq 75 ton, 214 min ədəd və 2 ton təşkil edib.

Şamaxı heyvandarları da əsas göstəricilər üzrə məhsul istehsalında cari ilin yanvar-avqust aylarını uğurlu nəticələrlə başa vurublar. Rayonda ət, süd və yumurta istehsalı keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə xeyli artıb. 2019-cu ilin səkkiz ayında Şamaxıda diri çəkidə 2689,9 ton ət istehsal olunub. Bu göstərici 2018-ci ilin müvafiq dövrünə nisbətən 522,5 ton çoxdur. Süd və yumurta istehsalında da nəticələr yaxşıdır. Belə ki, səkkiz ayda süd istehsalı 5699,9 ton artaraq 19 min 258,8 tona, yumurta istehsalı 2 milyon 907 min ədəd artaraq 11 milyon 720 min ədədə çatıb.

Bütövlükdə, ölkəmizdə heyvandarlığın inkişafı istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər ardıcıl xarakter daşıyır. Yeri gəlmişkən, heyvandarlıqla məşğul olan fermerlərə təlimlər keçirilməsi də bu sahədə qarşıya qoyulan hədəflərə çatmaq üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir. Məlumat üçün qeyd edək ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Aqrar Xidmətlər Agentliyinin (AXA) baytar mütəxəssisləri tərəfindən Ağstafa rayonunda heyvandarlıq sahəsində fəaliyyət göstərən bir qrup fermerə “Xırdabuynuzlu heyvanların çiçək xəstəliyinin profilaktikası və mübarizə tədbirləri” mövzusunda təlim keçirilib. 14 fermerin iştirak etdiyi təlim agentliyin Ağstafa rayon Baytarlıq İdarəsinin rəisi Nofəl Qasımov tərəfindən aparılıb. Təlimdə xırdabuynuzlu heyvanlar arasında qeydə alınan infeksion xəstəliklər barədə məlumat verilib. Bildirilib ki, xırdabuynuzlu heyvanlara ən çox zərər verən infeksion xəstəliklərdən biri də çiçək xəstəliyidir. Çiçək xəstəliyinin inkubasiya müddətinin 4-12 gün davam etdiyi, onun zəiflik, temperaturun 41-42°C-yə yüksəlməsi, selikli qişaların hiperemiyası, burun və gözdən əvvəlcə selikli-irinli axıntı, nəbz və tənəffüs tezləşməsi, iştahanın itməsi ilə başladığı təlim iştirakçılarının diqqətinə çatdırılıb. 1-4 gündən sonra başın dərisində (gözlərin və burunun ətrafında), yelində, ətrafların daxili hissəsində roziolalar, onlardan isə 12-15 millimetr diametrli papulalar inkişaf edir, buradakı toxumalar ölür və qaysaqlanıb düşür. İrinləmə mərhələsi (pustula) ağız, burun boşluqlarının və gözün selikli qişalarının pozulması zamanı qeyd edilir və qoyunların ümumi vəziyyətinin ağırlaşması, bədən temperaturunun yüksəlməsi ilə davam edir. Xəstəliyin mərhələlərinin ümumi müddəti 3-4 həftə çəkir və çox vaxt sağalma ilə nəticələnir. Əgər çiçək ana qoyunlarda boğazlıq dövründə qeydə alınarsa, balasalma baş verə bilər. Quzularda xəstəlik daha ağır keçir, mürəkkəbləşmələr - pnevmoniya, qastroenterit, irinli artrit və korluq yaranır. Xəstəliyin ilkin proqnozu zamanı ölüm 2-3, yayılmış və hemoroji çiçək zamanı isə 100 faizədək ola bilər. Tədbirdə həmçinin xəstəliyə yoluxma və ondan qorunma yolları haqqında təlim iştirakçılarına məlumat verilib. Xəstəlikdən qorunmağın ən etibarlı yolunun vaksinasiya olduğu vurğulanıb. Həmçinin qeyd edilib ki, cari il ərzində Ağstafa rayonunda 171 min 662 baş xırdabuynuzlu heyvanda çiçək xəstəliyinə qarşı peyvəndləmə aparılıb. Bununla yanaşı, xəstəliklərə qarşı ölkədə tətbiq olunan vaksinlərin əhəmiyyətindən danışılıb. Heyvanların bəslənib saxlanması ilə məşğul olan fermerlərin qatıldığı təlimlərdə həmin xəstəliklərin qarşısının alınması və onların idarə olunması, mövsümlə əlaqədar qeydə alınan xəstəliklər və onlarla mübarizə üsulları, təsərrüfatlarda tez-tez rast gəlinən xəstəliklər, bu sahədə fermerlərin görə biləcəyi tədbirlər, baytarlıq-sanitariya qaydaları, xəstəlik törədicilərinə qarşı aparılan mübarizə yolları, eləcə də baytarlıq tədbirləri aparılan zaman zəruri sayılan təhlükəsizlik qaydalarına əməl edilməsi, dezinfeksiya işlərinin görülməsi, heyvanların cins tərkibinin yaxşılaşdırılması, yemləmə, bəsləmə qaydaları, profilaktik tədbirlərin vaxtlı-vaxtında icrası barədə məlumatlar verilib. Təlimin sonunda fermerləri maraqlandıran suallar cavablandırılıb və geniş fikir mübadiləsi aparılıb.

Göründüyü kimi, Azərbaycanın regionlarında heyvandarlığın inkişafına böyük diqqət göstərilir. Bölgələrdə bu istiqamətdə ardıcıl və kompleks xarakterli tədbirlər uğurla davam etdirilir, mühüm nəticələr əldə olunur.

Nurlan QƏLƏNDƏRLİ

Yeni Azərbaycan.- 2019.- 5 sentyabr.- S.-7.