“MÜHARİBƏ QIZI”nın ACI HƏYAT HEKAYƏTİ

19 il əvvəl Xocalı faciəsində xəsarət alan Günay Novruz bayramında dünyasını dəyişdi

“Sizə bəd xəbərim var...” Səhər saat 07:30 idi o zəng edəndə. Həmin gün görüşməli idik. Amma dəstəyin o biri tərəfindəki səs sahibi çətinliklə danışır, “Günayım getdi... Balam daha yoxdu” sözlərini aramsız təkrarlayaraq hönkürürdü. İtkinin ilk saatları idi şübhəsiz, şok öz sözünü deyirdi. Dərdli anaya təskinlik sözləri, toxtaqlıq da fayda etmirdi. O, itkinin ağrısını çətin yaddan çıxaraydı...

Heç bir ay olmazdı. Rusiyanın “Novaya qazeta” nəşri Qarabağda 19 il əvvəl baş verənlərə dair acı hekayət dərc etmişdi. Qəzetin 19 il əvvəl Qarabağ müharibəsini izləmək üçün bölgəyə ezam edilən, erməni qüvvələrinin nəzarəti altında olan ərazilərdə fəaliyyət göstərən əməkdaşı, jurnalist Viktoriya İvleva erməni əsirliyində gördüyü təzə doğulmuş körpənin izinə düşərək onu tapmışdı. 1992-ci il, fevralın 26-da törədilən Xocalı qətliamı ilə eyni günlərdə bu şəhərdə doğulmuş, anası və bacı-qardaşları ilə birlikdə ermənilər tərəfindən əsir götürülmüş qız sağ olsa da danışıq qabiliyyətini itirmişdi. Goranboy rayonunun Ağcakənd kəndində tapılan ailənin dramı elə həmin qəzetdə “Müharibə qızı” başlıqlı hekayətdə çap olunmuşdu.

“Ermənilər pulemyotdan atanda mən qızımı zirzəmidə dünyaya gətirirdim”

...Dəstəyin digər ucundakı ana da o qıza ağlayırdı. Həmin “Müharibə qızı”na. Rusiyalı jurnalistin çap etdiyi məqalədən sonra biz də həmin qızın izinə düşdük, anasını, qardaşlarını tapdıq və görüş üçün vədələşdik. Novruz bayramı münasibətilə şəhərə gəlməyə hazırlaşan ailə ilə hətta görüş yeri və saatı da qərarlaşdırdıq. Amma sən saydığını say, gör fələk nə sayır...

Anası Mehriban Bəkirova qızı Günayın 19 yaşını fevralın 23-də qeyd etdiklərini deyir. Qeyd etmək deyəndə ki... Sadəcə bir təqvim səhifəsi kimi çeviriblər. Yoxsa ki, bu qaçqınlıqda, kasıbçılıqda ad günü keçirmək lüks sayılarmış onlar üçün: “Onun bəxti elə doğulandan qara gəlmişdi. 1992-ci il, fevralın 23-də dünyaya gəlmişdi yazıq balam. Bütün qonum-qonşu, yaxınlar həmin gün zirzəmiyə yığılmışdıq. Ermənilər güclü hücuma başlamışdı həmin vaxt. Xocalı hər tərəfdən atəşə tutulmuşdu. Mən də ayıb olmasın, elə uşağı o zirzəmidə dünyaya gətirdim. Arvadlar araya bir adyal çəkdilər, sancılarım başladı, sonra uşaq doğuldu. Sonra erməni əsgərlər zirzəmidəki səsi eşitdilər, çünki təpəmizin üstündə yeriyirdilər. Məhsəti türklərindən olan bir kişi dedi ki, gəlin əlimizə ağ bayraq alıb çıxaq. Ermənilər qapını açan kimi kişini vurub öldürdülər, sonra yaralanan yaralandı, öldürülən öldürüldü. Oğlumun başı, qolu yaralandı. Bizi döyə-döyə Stepanakertə apardılar”.

Rusiyalı jurnalist: “Mən yeni doğulmuş o körpəni qorumalı idim”

STOP: Jurnalist V.İvleva da məqaləsində bu məqamı belə xatırlayır: “1992-ci il, fevralın 26-da Xankəndi yaxınlığında erməni əsgərlərinin əhatəsində müharibədən reportaj hazırlayarkən duman və çovğunun arasından erməni silahlılarının müşayiəti altında bizə tərəf hərəkət edən, çoxu ayaqyalın, başı açıq olan dəstəni gördüm. Onların arasında bir qadın da dayanmışdı, yanında iki azyaşlı uşağı var idi. Qadının qucağında təxminən yaş yarımlıq, başından və ayağından qəlpə yarası almış oğlan uşağı, bir də təzə doğulmuş körpə gördüm. Onların necə əsir götürüldüyünün şahidi olmamışdım, çünki mən cəbhənin ikinci eşelonunda, həkimlərlə bir sırada idim. Erməni əsgərlərinin hamısının qollarında bir-birini tanımaq üçün ağ sarğı var idi, mənim də qoluma belə sarğı bağlamışdılar ki, tanısınlar və atəş açmasınlar. Ancaq həmin gün sarğı haradasa itmişdi, əsirləri gətirən erməni əsgərlərindən biri gözlənilmədən avtomatın qundağı ilə kürəyimə iki zərbə endirib anlamadığım dildə nəsə dedi. Bu zərbələrin ağrısını bütün həyatım boyu hiss edəcəyəm. Sivilizasiyanın yoxa çıxdığı bir vaxtda əsgər çəkmələrinin tozunda mən heç kimə çevrilmişdim. Yanımda bir də təzə doğulmuş körpə var idi və mən onu qorumalı idim”.

Jurnalist yazır ki, həmin qadın və uşaqlar da daxil olmaqla Xocalı əsirlərindən bir hissəsi iki gün sonra qaytarıldı. V.İvleva əsirlikdə olarkən qadına və körpələrə bir az pal-paltar tapıb verdiyini də yazır. Qaytarılmaq üçün aparılanda isə jurnalist körpənin anasına bir az pul verməyə imkan tapır: “Onları köhnə avtobusa doldurub dəyişmək üçün apardılar, mən qadının ancaq adını və Xocalıda məskunlaşan Məhsəti türklərindən olduğunu öyrənə bilmişdim”.

“Günay üç günlük olanda xəsarət alıb epilepsiya xəstəsi oldu”

Hekayət bununla bitmir. Mehriban xanımın mənə danışdıqları ilə davam edirəm. Həmin hadisə baş verəndə, yəni 26 fevralda cəmi 3 günlük körpə olan Günay da anasından ayrı düşür. Qadın o hücumda başını itirir, bir də dönüb geri baxanda görür ki, körpə bələkdən qarın üstünə düşüb: “Uşağı sonra mənə həmin jurnalist qız gətirdi. Əsirlikdə isə ermənilər bizi döyürdü. Məndən tələb edirdilər ki, ərin polisdir, onun adını, yerini de, səni buraxaq. Yoldaşımla da elə 22 fevralda sağollaşmışdıq. Uşağın dünyaya gəlməsinə bircə gün qalmış. O, döyüşə getdi, sonra da ölüm xəbərini aldıq. Körpəsini görmədi. 3 uşaqla təkbaşına qaldım. Bizim öldü-qaldımızdan xəbər tutmadı. Sonra da Günayımın müalicəsi, həkimlər... Sağalda bilmədim balamı. Həkimlər dedi ki, xəstəliyinin səbəbi 3 günlük olanda başına gələnlərdir. Qarın üstünə düşüb, soyuq vurub, xəsarət alıb. Axırda da epilepsiya xəstəliyinə tutuldu”.

Ana xəstəliyin adını belə tələffüz edə bilmir. “Epil... epile...” deyib dayanır. Ağlaya-ağlaya davam edir ki, bu zəhrimarın adı hər nədirsə, gül kimi balasını hər gün daha da əridirmiş. Həkimlər bir dəfə balaca Günayın müalicəsi üçün beyin əməliyyatının vacib olduğunu deyiblər: “2003-cü ildən uşağın xəstəliyi böyüdü. Bakıdakı bir neçə xəstəxanaya, Beyləqana apardıq. Respublika Klinik Xəstəxanasında dedilər ki, yazılı icazə verin, uşağın beynini əməliyyat edək. Amma tam sağalmasına qarantiya vermədilər. 3 il boyunca uşaq sağlam olacaqdı, amma 3 ildən sonra xəstəlik yenə də baş qaldıracaqdı. Qohumlarla məsləhətləşdik, hamı dedi, təhlükəlidir. Mən də qorxdum, əməliyyata qoymadım. Amma 6 aydan bir müalicəsini dəyişirdik. Yetim balam dava-dərmandan elə iyrənmişdi ki... Sonra nitq qabiliyyətini itirdi. Hamı deyirdi, imkan varsa, Türkiyəyə, İrana müalicə üçün apar. Amma imkan nə gəzirdi?!”

“İmkansızlıqdan bədbəxt balama heç ehsan da verə bilmirəm...”

Günay məktəbə 2003-cü ilə qədər gedə bilib. 5-ci sinfə qədər oxuyub. Anası deyir, elmə, təhsilə o qədər marağı olub ki, hamı onunla fəxr edib: “Onda deyirdi ki, həkim olacağam, özüm-özümü müalicə edəcəyəm. Beyləqanda atasının adına olan Həmzəyev Abdulla adına məktəbdə oxuyurdu. Xəstəliyi şiddətlənəndə beynində nə vardısa, hamısı uçub gedirdi. Onda dəli olurduq biz də. O inandığınız Allah haqqı, uşağa baxsanız, heç demək olmazdı ki, xəstədir. O qədər yaraşıqlı, gözəgəlimli idi ki, balam. Allah erməninin evini yıxsın, ocağını söndürsün. Uşağımı xəstə eləyib ömrünü kəsdi. Gözümün yaşı qurumur, heç qurumayacaq da...”

Söhbət çatır Günayın son günlərinə. Mehriban xanım deyir ki, oğlu Günayı bayrama görə öz evlərinə aparır ki, oradan da Mirmövsüm ağanın ocağına getsinlər: “Onu tez-tez Mirmövsüm ağanın ocağına aparırdıq. Hər dəfə ora gedəndə də xeyri dəyirdi uşağa. Qardaşıgil bir dəfə aparıblar ocağa. İstəyiblər ikinci dəfə də aparsınlar. Xəstəliyi tutub. Böyük qızım bilirdi onun xəstəliyini. Xəstəlik tutanda neyləmək lazım olduğunu da. Amma qardaşıgil bilməyib. Uşağın vəziyyəti gərginləşib, başlayıb xırıldamağa. Dava-dərman ediblər, sonra qardaşı hay-küy salıb. Oxumuş adamlar gəliblər, görüblər ki, uşaq əldən gedib”.

O gündən bəri ana özünü suçlayır. “Kaş ki gözdən qoymasaydım”, “Kaş ki özüm də onunla getsəydim”lə başlayan cümlələr doldurub dil-dodağını. Maddi imkansızlıqdan müalicəsini apara bilmədiyi qızının ruhu qarşısındakı suçluluq duyğusu da heç aman vermir. Gələn həftənin çərşənbə axşamı Günayın yeddi mərasimidir. Ana imkansızlıqdan qızına yas mərasimi verə bilməyəcək: “Sağlığında ona heç nə edə bilmədim. Allaha yalvarıram, heç olmasa həmin günə qədər bir köməklik olsun, barı qızımın qabağındakı son borcumu yerinə yetirə bilim. Onun da ruhu şad olsun, desin, anam adıma qazan asdı, ehsan verdi. Çox şeymi istəyirəm Allahın altında?”

“Ərim müharibədə ölməsəydi, indi heç kimə möhtac olmazdıq”

Həyatı boyu heç bir məmurun, deputatın qapısını döyməyib Mehriban xanım. Deyir, buna üzü gəlməyib: “Deyirdilər, televiziyalara çıx, dərdini de, qəzetlərə danış. Fikirləşirdim, ayıbdı. Bu günə qədər heç kəs bizim vəziyyətimizlə dərindən maraqlanmayıb. Baxıram, elə şəhid ailələri var ki, bütün dərd-sərləri həll olunub. Amma mənim bir balam xəstə yatağında, o biri oğlumun ayağında qəlpə ilə heç kim dərdimizə hayan durmadı. Oğlum da hadisə günü ayağından qəlpə yarası almışdı. Sonradan ayağındakı qəlpəsini çıxardılar. Amma yazığın ağrıları, müalicəsi yenə də davam edir”.

Heç vaxt, heç kimə ağız açmayan ana indi bizdən xahiş edir: “Yazın, dərdimi deyin, qoyun köməklik etsinlər. Ərimi və bir balamı itirdim, o birilərini imkansızlığa, xəstəliyə, yoxsulluğa qurban vermək istəmirəm. Yetim böyümüş uşaqlardır, onsuz da bir gözləri ac, ehtiyac içində yaşayıblar. Heç olmasa indi hökumət onlara yiyə dursun, hökumət onlara atalıq etsin. Mən bundan sonra bala itirmək istəmirəm...”

Acılı ana yenə də ümidini itirmir. Deyir, əgər dövlət başçısı, onun xanımı bu ailənin başına gələnlərdən xəbər tutsaydı, mütləq yardım edərdi: “Sizin qəzetinizin köməkliyi ilə bir daha hamıdan xahiş edirəm. Ailəmizin başçısını müharibədə, sonbeşiyi isə o müharibənin yaratdığı xəstəliyə görə bu günlərdə itirdik. Bir şəhid ailəsinin göz görə-görə, kasıblıq, xəstəlik içində yox olmasına imkan verməyin. Ərim müharibədə ölməsəydi, biz indi heç kimə möhtac olmazdıq. Amma həyatın üzü qara olsun, bizi möhtac qoydu. Heç olmasa kömək etsinlər ki, bundan sonrakı ömrümüzü səfalət içində keçirməyək. Biz də bu torpağın balalarıyıq...”

Sonda... Dərdli ananın sözlərindən sonra deyiləsi heç nə qalmır. Sadəcə bu ailə dramını oxuyub da ürəyi tərpənən insanlara yardımçı olmaq üçün Mehriban xanımın telefon nömrəsini yazırıq. Zəng vurub kiçik də olsa bir yardım etmək sizin əlinizdədir. “Müharibə qızı”nı itirdik, amma müharibə ailəsini yaşatmaq bizim əlimizdədir. Onun telefonu belədir: (050) 722 33 02, Mehriban Bəkirova...

Sevinc TELMANQIZI

Yeni müsavat.- 2011.- 27 mart.- S. 11.