“Festivallara dəvət almaq Lənkəran teatrının uğurudur”

Teatrın direktoru İslam Həsənovun Fiqereydonun “Ezop”u əsasında hazırlanmış eyniadlı səhnə əsərini tamaşaçılarla birgə izlədiyini öyrəndik

Çox vaxt “əyalət teatrları” adlandırdığımız rayon teatrlarının fəaliyyəti nadir hallarda mətbuat aləmində öz əksini tapır. Hazırda həmin teatrların bəzilərinin öz yeni inkişaf mərhələsini yaşadığını, hətta “əyalət teatrlığından” çıxdıqlarını nəzərə alsaq, onlardan söz açmamaq ədalətsizlik olardı. Belə teatrlardan biri bu gün adı daha çox hallandırılan N.B.Vəzirov adına Lənkəran Dövlət Dram Teatrıdır. Lənkəranda olarkən, bu mədəniyyət ocağına da baş çəkmək qərarına gəldik. Teatrın direktoru İslam Həsənovun Fiqereydonun “Ezop”u əsasında hazırlanmış eyniadlı səhnə əsərini (tamaşanın quruluşçu rejissoru da odur) tamaşaçılarla birgə izlədiyini öyrəndik. Biz də zala keçib, bu tamaşanı izləməyə başladıq.

...Təmsil söyləmək bacarığı ilə seçilən Ezop azad yaşamağı hər şeydən üstün tutsa da, dövrün tələbləri onun hüquqlarını əlindən alır. Lakin o, mənəvi azadlığı ilə nəyə qadir olduğunu sübut edir. Hətta iş o yerə çatır ki, Ezopu həyat yoldaşı cazibədar Kleyaya hədiyyə edən Ksanf sonralar bundan peşman olur. Çünki bir zamanlar Ezopun görkəmindən qorxan Kleya sonradan onun gözəl ürəyinə vurulur. Elə tamaşadan sonra İslam müəllimə ünvanladığımız ilk sual da “Ezop”la bağlı oldu.

- İslam müəllim, “Ezop”a müraciətiniz, ona quruluş verməyiniz nədən irəli gəldi?

- Azadlıq ideyasını özündə yaşadan “Ezop”un tamaşaçılar tərəfindən maraqla qarşılanacağına inandığımızdan. Bir də bu gün müstəqil, azad respublikamız inkişaf prosesindədir. Ölkəmizdə insan azadlığı, insan hüquqları da qanun çərçivəsində nizamlanıb. Bu tamaşa ilə sənətsevərlərə əldə olunan bu müstəqilliyi, bu azadlığı, bu hüquqları qoruyub saxlamağı təlqin etməyə çalışmışıq.

- Sizcə, qarşıya qoyulan məqsədə nail olursunuzmu?

- Hər halda, tamaşaya olan maraq belə qənaətə gəlməyə əsas verir.

- Hazırda daha hansı tamaşalar üzərində iş gedir?

- Kollektivimiz iki beynəlxalq layihə üzərində çalışır. Bunlardan biri, macar yazıçısı Mikloş Xubayın “Neron oynayır” və ya “İblisin 7 komediyası” əsəridir ki, ona Kutaisi Gənclər Teatrının bədii rəhbəri və direktoru Zurab Xakadze quruluş verir. Tamaşa iyulun axırında təhvil veriləcək. “Neron oynayır” Kutaisidə gürcü dilində gürcü aktyorlarının ifasında da səhnələşdirilir. Tamaşanın Lənkəran və Kutaisi teatrlarının aktyorlarının birgə iştirakı ilə həm Azərbaycan, həm də gürcü dillərində sənətsevərlərə təqdimatı da nəzərdə tutulub. İnşallah, “Neron oynayır”ı Bakıda da nümayiş etdirmək fikrindəyik. Türkmənistanın xalq artisti, Türkmənistan Akademik Teatrının bədii rəhbəri və direktoru Kakacan Aşırov isə teatrımızda Çingiz Aytmatovun “Gün var əsrə bərabər” əsəri əsasında “Manqurt” tamaşasına quruluş verəcək. O, bu məqsədlə sentyabrda Lənkərana gələcək. Məlumat üçün bildirim ki, hər iki tamaşa dövlət sifarişi əsasında hazırlanacaq. Bu tamaşalarla beynəlxalq teatr festivallarında da iştirak edəcəyik. Yeri gəlmişkən, iki ildir ki, teatrımız beynəlxalq festivallarda da mütəmadi təmsil olunur. Bunlardan başqa, kollektivimiz Vaqif Səmədoğlunun “Mamoy kişinin yuxuları” tamaşasını da bu yaxınlarda səhnələşdirib sənətsevərlərə təqdim etdi. Türk yazarı Turqut Özakmanın “Ocaq”ının isə masaarxası məşqləri gedir.

“Həmişə axtarışdayıq”

- İslam müəllim, bütün bunlar kollektivinizin geniş əlaqələrindən xəbər verir.

- Çox doğru buyurursunuz. Mənim aləmimdə bu və ya digər xarici ölkənin teatr kollektivi ilə əlaqəsi olmayan teatr, sözün həqiqi mənasında, qanadı qırılmış quş kimidir. Ona görə də teatrımız belə münasibətlərə çox diqqət yetirir. Bu və ya digər beynəlxalq festivallarda, yaxud qastrollarda həmişə özünə tərəfdaş axtarır və bu da öz bəhrəsini verir.

- Bu prosesdə hansı amillər önəmli rol oynayır?

- Mən deyərdim ki, hər şeydən əvvəl, kollektivin hazırladığı maraqlı tamaşalar.

- Elə isə, bəs bu il sizi daha hansı səfərlər gözləyir?

- Payızda Polşaya gedəcəyik. “Neron oynayır” və ya “İblisin 7 komediyası” əsərini göstərməyi planlaşdırırıq. Ankarada keçiriləcək Beynəlxalq Teatr Festivalına isə teatrımızın baş rejissoru, əməkdar incəsənət xadimi Baba Rzayevin “Dədə Qorqud”un “Dəli Domrul” boyu əsasında hazırladığı “Məhəbbət və ölüm” tamaşası ilə qatılmaq niyyətindəyik. “Neron oynayır” və ya “İblisin 7 komediyası” ilə ispan sənətsevərləri qarşısında çıxış edəcəyik. Məlumat üçün bildirim ki, son iki ildə teatrımız 4 festivala qatılıb.

- İslam müəllim, festivallara qatılmaq, yaxud bu və ya digər ölkənin mədəniyyət ocaqlarında çıxış etmək üçün, necə deyərlər, özünüzü oda-közə çox vurursunuz?

- Artıq biz festivallara dəvət alırıq. Bu, təbii ki, teatrımızın nailiyyətidir. Elə bu kimi üstünlüklərimizə görə indi Lənkəran Dövlət Dram Teatrı bir çox, hətta paytaxtda fəaliyyət göstərən teatrlara da nümunə göstərilir.

“İnzibati yollarla zalı doldurmağa cəhd etmirik”

- Deyəsən, tamaşaçı sarıdan korluq çəkmirsiniz?

- Bəri başdan deyim ki, biz inzibati yollarla zalı doldurmağa cəhd etmirik. Bizdə kassaya yaxınlaşıb, bilet alırlar. Bu proses artan sürətlə gedir. Halbuki əvvəllər teatrın kassası qarşısında kimsəni görmək mümkün deyildi.

- İslam müəllim, Lənkəranda teatr tamaşaçını öz ardınca aparır, yoxsa tamaşaçı teatrı?

- Bizim teatr tamaşaçının arxasınca getmir, tamaşaçını öz arxasınca aparmağa çalışır və artıq buna da nail olub. Müşahidələrimə əsasən deyə bilərəm ki, tamaşaçının ardınca gedən teatrın gələcəyi yoxdur.

- Bəzi teatrlar əyləncəli proqramlara üstünlük verirlər... Lakin sizin repertuarla tanış olarkən belə tamaşalara rast gəlmədik.

- Bu sualınıza, məncə, qismən də olsa cavab verdim. Sadəcə, əlavə etmək istəyirəm ki, biz hər təqdim olunan əsəri musiqinin, işıq effektlərinin köməyi ilə, necə deyərlər, birtəhər səhnəyə çıxarmağa cəhd etmirik. Hər şeydən əvvəl, əsərin bu gün tamaşaçı üçün marağını nəzərə alıb, ona quruluş veririk.

- Klassik əsərlərə daha çox önəm verməyiniz də bundan qaynaqlanır?

- Niyə ki? Bizim teatrda müasir yazarlara də yer ayrılır. Amma unutmayaq ki, aktyorların yetişməsində klassik əsərlərin rolu əvəzsizdir. Bir də müşahidələrimə əsasən deyə bilərəm ki, Lənkəran teatrı bütün mövzularda pyeslərə müraciət etsə də, məncə, onun ifasında klassik əsərlər daha uğurlu alınır. Bu mənada, belə əsərlərə müraciətimiz məntiqəuyğundur.

- Daha hansı tamaşanı repertuarınızda görmək istəyirsiniz?

- Şeksprin “Otello”sunu. Hazırda bu pyes üzərində işləyirik.

“Teatr asılqandan başlanır...”

- Adətən, əyalət teatrlarında aktyor çatışmazlığından şikayətlənirlər...

- Hələ ki teatrımızın nəzdində təşkil etdiyimiz studiya bu boşluğu, qismən də olsa doldurmağa imkan verir. Həmin gənclərin arasında elələri var ki, sizi inandırım, diplomlu artistlərdən də istedadlıdırlar. Onu da qeyd edim ki, studiyada çalışan bütün həvəskar gəncləri ştata götürmüşük.

- İslam müəllim, teatrın inkişafı hansı amillərdən asılıdır?

- Repertuar siyasəti çox önəmlidir. Zalın dolu olması üçün günün nəbzini tutan tamaşaların repertuarda yer alması vacibdir. Mənim fikrimcə, repertuar teatrın pasportudur. Məlumat üçün bildirim ki, hazırda repertuarımızda 17, necə deyərlər, oynaq tamaşa var. Bu günə qədər isə bu teatrda 200-dən çox əsərə səhnə həlli verilmişdir.

İstək olanda..

- 2 ildən artıqdır ki, bu teatra rəhbərlik edirsiniz... Və bu uğurlar sizin adınızla bağlıdır.

- Mən Lənkəran teatrının yetirməsiyəm. Buradan ayrılandan sonra da Bakıda mədəniyyət sahəsində müxtəlif inzibati işlərdə çalışmışam. Sözün düzü, 2007-ci ilin əvvəlində bura gələndə içimdə bir qorxu da var idi. Hətta bəziləri mənim rəhbərliyim altında bu teatrın belə uğurlara imza atacağına da inanmırdılar.

- Buna necə nail oldunuz?

- Böyük coşqu və məhəbbətlə işə başlayanda, bütün diqqəti yaradıcılığa yönəldəndə hər şey alınır. Necə deyərlər, təki istək olsun. Məndə də belə istək vardı. Və mən bu istəyi burada çalışanlara da aşılaya bildim. Nəticədə, az zaman kəsiyində Əli Səmədlinin “Toy-büsat”, Sofoklun “Şah Edib”, Baba Rzayevin “Məhəbbət və ölüm”, Mir Cəlalın “Yolumuz hayanadır?”, Elçinin “Dəlixanadan dəli qaçıb”, M. İbrahimbəyovun “Kərgədan buynuzu”, B.Yıldızın “Kərbəla”, Fiqereydonun “Ezop” və V. Səmədoğlunun “Mamoy kişinin yuxuları” pyesləri tamaşaya qoyuldu. Xarici ölkələrə qastrollarımız da elə mənim bu teatra gəlişimdən sonra başlandı. Təbii ki, teatrımızın bütün proyektlərində Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyəti və Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi maddi və mənəvi dəstək göstərir. Məsələn, Konya festivalında iştirak üçün bütün xərcləri nazirlik və Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyəti çəkib.

- Deyəsən, teatrınız daha əyalət teatrlığından uzaqlaşıb?

- Zənn edirəm ki, teatrımız artıq əyalət teatrı yarlığından qurtarmaq üzrədir. Məlumat üçün bildirim ki, sovet dönəmində Lənkəran teatrı rayon teatrları arasında seçilən mədəniyyət ocaqlarından olub. Bu teatrın səhnəsində hazırlanmış bir sıra tamaşalar Azərbaycan televiziyasının “qızıl fond”unda saxlanılır. Lənkəran Dövlət Dram Teatrının 80-ci illərdə tamaşaya qoyduğu Cəlil Məmmədquluzadənin “Ölülər” əsəri peşəkar aktyor oyunu ilə Azərbaycan teatr mühitində əsl hadisəyə çevrilib. Lakin 90-cı illərin əvvəllərində ölkədəki böhranlı ictimai-siyasi vəziyyət üzündən bu teatr da ciddi problemlərlə üzləşib. Bu gün teatrımızın öz şöhrətini qaytarmasından hamı kimi mən də qürur duyuram.

Qvami Məhəbbətoğlu

Pənah Abdurrahmanlı

Zaman.- 2009.- 14-15 iyul.- S. 10.