MEHRİBANLI BABA BӘY
Mehribanlı Baba bәy İbn Canının
müasiri olub, cümleyi-ürәfadan vә xoştәb
şüәradan birisi sayılırmış. Hәr iki
şair Zakirin hәqiqi dostlarından olub, bir növ ona
fünuni-şerdә ustadlıq etmişlәr. Vәli
onların meylü rәğbәti hәcvguluğa
olduğu halda, Zakirin hәcvü hәzl tәriqi ilә
söz söylәmәyә artıq rәğbәti
yox imiş. Әgәrçi Zakirin dә bir çox
hәcvә bәnzәr kәlamı vardır, amma
onların әksәri әdibanә yazılmış
kәlamlardır ki, öz mövqeindә onlardan bәhs
olunacaqdır. İbn Canının vә Baba bәyin vә
başqalarının әdәbiyyatın hәcv
növünә göstәrdiyi meylü hәvәs,
әlbәttә, bir illәt vә sәbәbdәn
xali deyil.
Çox ehtimal var ki, o zamanın
şairlәri qәzetә vә jurnalın
әdәmindәn naşi öz müasirlәrinin
әxlaqını hәcv demәk ilә islah edәrlәrmiş.
Hәr halda çox tәәssüflәr olsun ki, Baba bәy
vә İbn Canı kimi müqtәdir şairlәr
dünyadan bixәbәr vә Avropa ülumundan
bisәmәr olub gözәl tәblәrini
hәcvguluğa vә latayil söylәmәyә
sәrf ediblәr. Baba bәyin vәfatı Zakirә
ziyadә tәsir edib onu pәrişanhal etmişdir vә
Zakir ustadının maddeyi-tarixini aşağıda dәrc
olunan cigәrsuz şerlәrlә izhar
qılmışdır:
Diriğa, getdi bir-bir dәrdbilәnlәr,
fәrd mәn qaldım,
Cahanda xatiri qәmgin, dili pürdәrd
mәn qaldım.
Әnisü mehribanım Mehriban da
vasili-rәhmәt--
Olub, dari-fәnada zarü sәhragәrd
mәn qaldım.
Mәtai-can xirid etdi rәfiqan gәrm
ikәn bazar,
Pozuldu rövnәq, ancaq qaldı
ahi-sәrdü mәn qaldım.
Xәyalat әhli xaki-kimya tәk napәdid
oldu,
Tutub rahi-әdәm iksirtәban, gәrd
mәn qaldım.
Görüb dәhrin vәfasın
çәkdilәr әl eyşi-alәmdәn,
Bu viran mülkdә, sәd heyf, tәnpәrvәrd
mәn qaldım.
Hәqiqәt mәnzilinә yetdilәr
mәrdi-rәhi-alәm,
Mәnә bu ar yetmәzmi, hәmin
namәrd mәn qaldım.
Edәr seyri-gülüstani-bәqa
ağgünlülәr hәr yan,
Qara gün içrә
gülbәrgi-xәzan tәk zәrd mәn qaldım.
Vәzirü şah rux tutdu piyada
xaneyi-fәrzә,
Sәmәndü fil lәng oldu,
dağıldı nәrd, mәn qaldım.
Müsibәt salının tarixi amma oldu
"tarixim",
Köçüb ustad, Zakir, bihünәr
şagird mәn qaldım.
Bu tәәssüfamiz şerlәrdә
Zakir mәrhum Baba bәyi ürәfa zümrәsinә
daxil qılıb, onun xәyalat әhlindәn
olmasını vә iksirtәblәr kimi rahi-әdәm
ixtiyar etmәsini bәyan edib
kәmali-tәәssüflә bu viran mülkdә
özünün tәnpәrvәr olmasını izhar
qılır.
Ağgünlülәr dәhrin
vәfasızlığını görüb,
eyşi-dünyadan әl çәkib hәqiqәt
mәnzilinә vasil olduqları vә bәqa gülüstanında
hәr yanı seyr etdiklәri halda, şair qara gün
içrә gülbәrgi-xәzan tәk sarala-sarala
qalmışdır.
Zakir Baba bәyi mürşid vә ustadi-kamil
mәqamında qoyub özünü bihünәr
şagirdlәrdәn hesab edir. Heyfa ki, Baba bәyin
kәlamından hәcvdәn sәva bir başqa növ
әlә düşmәdi ki, onu nümunә
göstәrәk.
Nәmirli Әmiraslan bәyin
şәnindә--ki, fasiq vә mәrdümazar bir
şәxs imiş,--yazdığı hәcvi bu sayaq
başlayır:
Ağlayın qan, Cavanşir Әmiraslan
gәlir,
Mәrdü mәrdanә olub azimi-meydan
gәlir,
Taxıban şişә sizi etmәyә
büryan gәlir,
Mәdәni-lafü gәzaf
hәrzәvü hәdyan gәlir,
Mәlәkül-mövt kimi almaq üçün can gәlir i.a.