QUBA
Mәrhum Abbasqulu ağa Qüdsinin
tәrcümeyi-halına şüru etmәzdәn
müqәddәm Quba şәhәrinin
barәsindә--ki, şairin vәtәni mәqamındadır,--icmalәn
mәlumat vermәyi münasib gördük.
Yadigar qalmış
vәrәqparәlәrdәn vә tәvarixdә
görünәn müxtәsәr әhvallardan belә
mәlum olunur ki, Quba şәhәrini Nadir şah tarixi-hicriyyәnin
1147-ci sәnәsindә--ki, miladın 1734-cü
sәnәsinә mütabiqdir,--bina etdirmişdir.
Müşarileyh Şabrandan (Quba uyezdindә Dәvәçi
mahalıdır) gәlib keçdikdә Dәrbәnd
ilә Şabranın arasında
"Gülüstani-İrәm" adında basәfa
bağlıqda istirahәt üçün sakin olmuşdur.
Buranın abü havası şaha xoş
gәldiyindәn Mirzә Mehdi xan münşi
tәvәssütü ilә әmr etmişdir ki, burada
şәhәr binası qoyulsun. Bu әmri icra etmәk
üçün neçә nәfәr öz
qoşunundan--ki, Әrdәbil şәhәrindәn var
imişlәr,--o mәkanda qoyur. O cәhәtә şәhәrin
әvvәlinci mәhәllәsi indilikdә dә
"Әrdәbil mәhәllәsi" adı ilә
mәşhurdur.
Rәvayәt olunur ki, şәhәrin
adını Nadir şah öz çadırının başındakı
qübbәsinin nişanәsinә yad olaraq әmr edir
"Qübbә" qoyulsun. Bir rәvayәt dә budur
ki, Qubanın binasını Qudyal çayının sağ
tәrәfindә ibtida qoyan Fәtәli xan
Müştәrinin atası mәrhum Hüseynәli xan
olubdur. Belә ki, şәhәr bu axır vaxtlara kimi o
yerin әhalisi arasında "Qudyal qala" adı ilә
mәruf idi.
Mәrhum Müştәrinin
әyyami-hökumәtindәn Abbasqulu ağa Qüdsinin
zamanına kimi bu aralıqda nә növ ülәma vә
ürәfa vücuda gәldiyi vә onlar kimlәr
olduğu mәlum deyildir. Hәr halda Qubada bir çox
әhli-hal vә ürәfavü ülәma olublar
vә onun üçün mәrhum Kazım ağa Salik
Qubanı (Qübbәni) yad etdikdә demişdir:
Kәmali-rifәti-Şirvan mәlum,
Maarif mәdәni xaki-Qubadır.
Neçә әhli-bәlağәt var onda,
Biri
Ağabәyü
Mirzәbabadır.
Biri
"Qüdsi" lәqәb
Abbasqulu bәy,
Diyari-nәzmü şerә padşadır.