MİRZӘ HAQVERDİ "SӘFA"
Mәrhum Mirzә Әlinin oğludur ki,
sabiqdә Şuşa qazisi idi. Mirzә Haqverdi ziyadә
dәqiq vә zәrif bir vücud idi vә
әşarü kәlamından belә anlaşır ki,
Şeyx Әttar vә Şәms Tәbrizi kimi
böyük vә fazil әdiblәrin
asari-cәlilәlәrindәn feyzü kamalat әxz edib,
onların tutduğu tәriqü mәslәkdә
müdavimәt edib şer deyәrmiş vә
әşarının çoxusu fars dilindә
yazılıbdır.
Qәzәli-Sәfa:
Әtәş fekәnde bәr
çәmәn aho fәğane-ma
Çon
suxt bağban beçәmәn
aşeyane-ma.
Tarac kәrd zağe-siyәh busetane-ma,
Bәrçide şod ze bade-xәzan qolsetane-ma.
Zağe-siyәh ço kәrd neşimәn beşaxe-qol,
Xamuş
gәşt
bolbole-xoşnәğmexane-ma.
Ğeyr әz rәğib bәr dәre-to dadxah nist,
Key miresәd beguşe-to raze-nehane ma.
Sәhlәst gәr hezar cәfa bәr Sәfa resәd,
Ğeyr әz bәla nәdide tәne-natәvane-ma[1].
[1]
Tərcüməsi:
Bizim ah-әfğanımız çәmәnә od vurubdur,
Ey
bağban, çәmәndә bizim aşiyanımız da
yandı.
Qara
qarğa bizim gülüstanı qarәt elәdi,
Gülüstanımız
xәzan yelindәn büzüşdü.
Qara
qarğa gül budağında yuva saldığından
Bizim
xoş nәğmәli bülbülümüz
susdu.
Sәnin qapında rәqibdәn başqa dadına yetәn yoxdur,
Bizim gizli
sirrimiz sәnin
qulağına nә vaxt çatar?!
Sәfaya yüz cәfa yetsә dә, yüngüldür (eybi yoxdur),
Bizim zәif bәdәnimiz bәladan başqa heç nә görmәyib.
Mәsnәviye-Mirzә Haqverdi:
An ke, dur
oftade әz
Hendustan
An mәne-qәmdideәm, ey dustan!
An ke, dur
oftad әz
bostane-ons,
An mәnәm, ey tayerane-bağe-qods!
Baz
seyre-alәme-can kәrde del,
Baz yade-әhde-canan kәrde del.
Balfekәn gәşt morğe-ruhe-mәn,
Dәr hәvaye-bağo rağo әncomәn,
Darәd әndәr sәr hәvaye-әndәlib,
Bәhre-qol darәd nәvahaye-ğәrib.
Aşeqe-mәhcur yade-vәsl kәrd,
Bin ke-Mәcnun meyle-suye-әsl gәrd.
Naleye-del
huşәm әz sәr bord baz,
Yad әz yaro diyar avәrd baz.
Canebe-qolşәn mәgәr darәd hәvәs,
Rәxnәәfkәn gәşte morğ әndәr qәfәs.
Movtәne-әsli beyade-del fetad,
Kare-del
bare-degәr
moşkel fetad.
Ey dәriğa, şod bәharo qol qozәşt,
Şod
çәmәn әfsordevo bolbol qozәşt.
Gәr cәrәsvarәm ze del xizәd fәğan,
Ney әcәb vamandei әz karvan.
Ey xoş
an bәzmi ke, vәcde-hal bud,
Mәcmәi-ruhaniyan әhval bud.
Mәhfele-qodsi kәlamәş mәşqe-yar,
Mәclese-onsiyo şinәş eşqe-yar.
Ey xoş
an dәrsi ke,
Eşraqi bovәd,
Ey xoş
an şәrhi ke,
Moştaqi bovәd!
Rәft xorşido mәhe-әnvәr kocast?
Xoşk
şod dәrya, vәli qouhәr kocast.
Gәrçe mәhcubәst әz rox ruye-yar,
Leyk surәt darәm әz vey yadeqar.
Gәr besurәt durәm әz an delroba,
Leyk darәm dәr del әz vey kәhroba.
Suye-mәna mikeşәd cane-mәra,
Minәmayәd rahe-canane-mәra.
Ey ze dәrya mande qouhәr yadeqar,
Vey
qolabe-qolsetane-әtre-yar,
Zan qohәr bәxşa ziyai çon çerağ,
Zin qolabәm әtrpәrvәr kon dәmağ.
Qah-qahi
yade-in mәhcur
kon,
Ture-delra әz tәcәlli nur kon.
Qah-qahi
nafehai әz tәtar,
Qah-qahi
namehai meşkbar.
Suye-in
oftade dur әz an
hәrәm,
Cane-mәn, befrest әz rahe-kәrәm
Namei kan әz diyare-yare-mast,
Behcәtәfzaye-dele-bimare-mast.
Hәr nәsimi kәz diyare-yar xast,
Cane-aşeqra
bәsi rahәt fәzast.
Bәr gereftaran hәdise-yar xoş,
Pişe-bolbol
sohbәte-qolzar
xoş.
Mәn ke, dur oftadәm әz yaro vәtәn,
Bәr şoma xoş bad, ey
yarane-mәn!
Bәnd-bәndәm çon bәr amәd dәr fәğan,
Әlaman,
әz dәrde-hecran, әlaman[2].
[2]
Tərcüməsi:
Ey dostlar,
Hindistandan uzaq düşüb
Qәmlәrә mübtәla olan mәnәm.
Ey cәnnәt bağının quşları.
Üns
bustanından uzaq düşәn dә mәnәm.
Ürәyim yenә can alәmini seyr edir,
Yenә ürәyim cananın әhdini yada salır.
Bağ,
çәmәn, mәclis hәvәsilә
Ruhumun
quşu qanadlandı.
Başda
bülbül olmaq hәvәsi var,
Gül
üçün qәribә nәğmәlәri var.
Unudulmuş
aşiq vüsalı yada saldı,
Gör
ki, Mәcnun әslә doğru meyl etdi.
Ürәyin nalәsi yenә huşumu başımdan
çıxardı,
Yenә yarımı vә diyarımı yada saldı.
Gülşәn tәrәfә meyl etdiyindәn
Quş qәfәsdә çırpınır.
Hәqiqi vәtәn ürәyin yadına düşdü,
Ürәyin işi yenidәn müşkülә düşdü.
Әfsus
ki, bahar keçdi vә güllәr
saraldı,
Çәmәn soldu, bülbul dә [uçub] getdi.
Әgәr zınqırov kimi ürәyimdәn fәğan qoparsa,
Tәәccüblü deyil,
çünki karvandan geri qalmışam.
Ey xoş
ol mәclis ki,
halım şad idi,
Ruhani mәclisinin ruhunda idi.
Müqәddәs mәclis idi, söhbәt yardan idi,
Üns mәçlisi idi, çatışmayan
yarın eşqi idi.
Ey xoş ol dәrs ki, işraqidir,
Ey xoş ol şәrh ki, müştaqidir.
Günәş batdı, bәs
işıqlı ay hardadır?
Dәniz qurudu, bәs kövhәr
hardadır?
Hәrçәnd üzüm yarın
üzündәn ayrıdır,
Lakin onun
surәti mәnim yadigarımdır.
O
dilrübadan zahirdә uzaq olsam da,
Ürәyimdә onun yaratdığı [elә bir] kәhrüba var ki,
Canımı
mәnaya tәrәf çәkir,
Mәnә cananın yolunu göstәrir.
Ey dәnizdәn yadigar qalan gövhәr,
Ey
yarın әtirli
gülüstanının gülabı,
O gövhәrdәn çirağ kimi işıq bәxş elә,
Bu
gülabımdan dimağımı әtirlәndir.
Hәrdәn bir bu hicrana
düşmüşü yada sal.
Ürәyin Turunu öz nurunla
nurlandır.
Hәrdәn bir tatar nafәlәrindәn,
Hәrdәn bir әtirli namәlәrdәn
O müqәddәs [diyardan] uzaq düşmüşә,
Ey mәnim canım, lütf yolu ilә
Bizim
yarın diyarından xәbәr verәn bir
mәktub yolla ki,
Bizim xәstә könlümüzü
şadlandırsın.
Yarın
diyarından qalxan hәr nәsim,
Aşiqin
canını çox rahat edir.
Giriftar
olanlara yar söhbәti xoşdur,
Bülbülә gülzar söhbәti xoşdur.
Mәn ki, vәtәndәn, yardan uzaq düşmüşәm,
Ey mәnim dostlarım, [qoy] sizin
[gününüz] xoş keçsin.
Bütün
varlığım fәğana gәldi:
Aman,
hicran әlindәn, aman!